De Vlaamse regering zat vanmorgen bijeen over busbouwer Van Hool in Lier. Donkere wolken pakken samen boven het bedrijf dat 2.500 mensen te werk stelt in Vlaanderen. Want de Vlaamse regering wil eventueel wel geld stoppen in een redding via deelname in het kapitaal, maar niet zonder extra privégeld naast overheidsgeld. En er zijn geen kandidaten, zo liet de crisismanager Marc Zwaaneveld gisteren weten aan de ploeg Jambon I, bevestigen bronnen op het Martelarenplein. Meteen dreigen nu drastische ingrepen: de busproductie zou helemaal verkassen naar Skopje, in Noord-Macedonië. Daar staat een modernere fabriek, met veel goedkopere arbeiders, van het bedrijf. 600 tot 800 van de 2.500 jobs bij Van Hool kunnen zo in Vlaanderen verdwijnen: de research-afdeling en ook de trailerproductie zouden wel in Lier blijven. Meteen brak daar een spontane staking uit. Politiek gezien is het dossier dynamiet. Want begin dit jaar besliste De Lijn nog om geen nieuwe bussen bij Van Hool te bestellen, maar bij Chinese bouwers. Vlaams Belang buit dat nu maximaal uit: “Is dit dan ‘Vlaamse welvaart’, verwijt Tom Van Grieken de N-VA. En ook PVDA haalt zwaar uit: “Een ramp voor werkgelegenheid en de toekomst van industrie in ons land. Snelle bestellingen van De Lijn zouden voor perspectief kunnen zorgen”, beweert Jos D’Haese. “We gaan geen geld stoppen in een bodemloze put”, reageerde al Vlaams minister Ben Weyts (N-VA).

In het nieuws: 600 tot 800 banen op de tocht, of dreigt er meer, tot zelfs een faillissement, bij Van Hool?

De details: De Vlaamse regering wil wel geld stoppen in de noodlijdende busbouwer, maar dan moet er een privé-partner meespringen. Niemand staat te trappelen om geld te stoppen in een bedrijf dat geteisterd wordt door familietwisten, en een economisch model dat uiterst kwetsbaar is. 

• “Omdat deze N-VA-regering liever goedkope Chinese bussen koopt dan kwalitatieve bussen van Van Hool, verliest Vlaanderen nu een belangrijke industriële speler en honderden jobs. Is dat dan ‘Vlaamse welvaart’?” Tom Van Grieken, de leider van Vlaams Belang, was er vanmorgen als de kippen bij om zijn politieke rivaal N-VA, en met name de Vlaamse regering van Jan Jambon (N-VA) aan te vallen.
• Daarbij koppelt Van Grieken de beslissing van de Vlaamse regering in januari om een bestelling van 92 elektrische bussen te gunnen aan het Chinese BYD, die in de offerte goedkoper waren dan Van Hool, aan de sanering die vanmorgen uitlekte in De Tijd. “Het ‘Vlaamse-bedrijven-laatst’-beleid van de Vlaamse N-VA-regering, heeft een directe impact op onze industrie en onze werkgelegenheid”, zo stelde hij. De partij eist nu “dat de Vlaamse regering Van Hool redt”.
• En opvallend: ook de PVDA zette snoeihard de aanval in vanmorgen, waarbij ze de link maakten met bestellingen vanuit Vlaanderen en De Lijn. “De sluiting van de Belgische busafdeling bij Van Hool zou een ramp betekenen voor de werkgelegenheid en de toekomst van de industrie in ons land. Snelle bestellingen van De Lijn zouden voor perspectief kunnen zorgen. Waar wacht de Vlaamse regering nog op?”, zo vraagt Jos D’Haese (PVDA) zich af. 
• “Een van de meest geavanceerde busbedrijven ter wereld sluiten op het moment dat we in sneltempo moeten vergroenen zou totale waanzin zijn. De Vlaamse regering draagt hier een verpletterende verantwoordelijkheid en moet nu handelen”, zo zegt de fractieleider van PVDA in het Vlaams Parlement.

De economische realiteit: de Vlaamse regering kan weinig meer doen dan hopen op een privé-partner die nog geld wil stoppen in het geheel.

• Vanmorgen sprak de Vlaamse regering al over “dit uiterst belangrijke dossier”, dixit een hoge bron op het Martelarenplein, al verwachtte niemand dat er nu al grote beslissingen genomen worden. Gisteren werd de ploeg van Jambon geïnformeerd door de crisismanager van het bedrijf, Marc Zwaaneveld. Die moest de familiale busbouwer terug op de rails krijgen, en werd in januari aangesteld om “het herstel te versnellen”. 
• Maar Zwaaneveld trof een bedrijf midden in crisis aan: de financiële resultaten van de afgelopen jaren waren zo slecht, dat een cash-probleem dreigde. Dat is ondertussen opgelopen: leveranciers zijn niet op tijd betaald, en vooral, er is een achterstand van de sociale bijdragen bij de overheid van zo’n 40 miljoen. 
• Een faillissement dreigt, als er niet snel vers geld bijkomt. En daarbij lastig: de aandeelhouders, verdeeld over de familie Van Hool, zijn hopeloos verdeeld door onderlinge twisten. Het geld moet dus best van elders komen.
• De Vlaamse regering kwam tijdens de corona-crisis al over de brug met waarborgen, via hun ‘Gigarant’-fonds. Dat maakte zich sterk voor meer dan 68 miljoen euro, en heeft al 30 miljoen van dat bedrag ook boekhoudkundig afgeschreven: ze verwachten met andere woorden dat ze gaan opdraaien voor de kosten omdat Van Hool de leningen niet kan terugbetalen, als het tot een faling zou komen. 
• Gisteren kwam Zwaaneveld met een briefing aan de banken en de Vlaamse overheid: daaruit bleek dat er niet meteen een privé-partner voorhanden is. En dat is wel een absolute voorwaarde voor de Vlaamse regering om mee te kunnen vers geld in het bedrijf stoppen, anders is het illegale staatssteun voor Europa. 
• Dat Vlaanderen überhaupt zou investeren in Van Hool is opvallend: in het verleden toonde men zich nogal selectief in een actieve rol als investeerder vanuit de overheid. Ideologisch stonden zeker de liberalen nooit te trappelen: maar vandaag lijkt het een consensus bij de drie partijen dat het kan, als er ook privégeld komt.
• Alleen: deel van het reddingsplan van Zwaaneveld is niet alleen nieuw geld ophalen, maar ook harde keuzes maken.
  • Van de 3.600 jobs in heel Van Hool zouden er 600 tot 800 verdwijnen in Lier, bij de busbouwactiviteiten. 
  • Die zouden helemaal verkassen naar Skopje, net buiten de EU-grenzen in Macedonië. Daar heeft Van Hool een moderne fabriek, met gemiddeld veel jongere en goedkopere werknemers.
  • Lier zou dan enkel de productie van trailers en de onderzoeksafdeling overhouden.
• Die sanering, die maandag op een bijzondere ondernemingsraad zou aangekondigd worden, maar nu dus al gelekt is, maakt een integraal deel uit van een reddingsplan, maar dat zal dus meer behelzen: zonder vers geld houdt men het niet vol.
• Bij de start van de Vlaamse regering vanmorgen reageerden de ministers dan ook uiterst voorzichtig: “Wij gaan het maximale doen om jobs te redden”, zo stelde Ben Weyts (N-VA), die vice-ministerpresident is. Maar tegelijk waarschuwde die: “Wij springen met belastinggeld om, en dan moeten we zuinig en efficiënt zijn. We gaan niet investeren in een bodemloze put.“

De essentie: De problemen bij Van Hool zitten veel dieper dan het niet-bestellen van bussen vanuit De Lijn. Maar dat dossier maakt de Vlaamse regering wel kwetsbaar.

• “We wilden wel elektrische bussen bestellen bij hen, maar ze waren gewoon te veel afhankelijk van Chinese onderaannemers, die de onderdelen leveren voor hun bussen. Dan kan je moeilijk winnen hé.” Een Vlaamse minister was in januari nog duidelijk over Van Hool: de Vlaamse busbouwer had zichzelf in de voet geschoten met hun strategie op lange termijn.
• Daarbij heeft de busbouwer, die zo’n 2.500 mensen tewerkstelt in Lier, vooral ingezet op waterstofbussen, niet op elektrische voertuigen. Voor die laatste leunen ze voor hun batterijen bijvoorbeeld op Chinese producenten: een strategische zwakte. 
• Tegelijk sloeg de corona-crisis hard toe voor de reissector: dat deed het aantal bestellingen drastisch dalen. Eén derde van al het personeel bij Van Hool in Lier zit dan ook thuis met ‘economische werkloosheid’.
• Toen Vlaams minister van Mobiliteit Lydia Peeters (Open Vld) in januari aankondigde dat niet Van Hool, maar het Chinese BYD met een fabriek in Hongarije tot 92 nieuwe elektrische bussen voor De Lijn mocht gaan bouwen, leidde dat al tot heel felle reacties in het Vlaams Parlement van de oppositie.
• Recent kwam daar nog een extra argument bij: uit het gunningsverslag bleek immers dat vooral de prijs zwaar doorwoog, als criterium bij de bestelling. De Chinezen waren 25 procent goedkoper, maar scoorden slechter op “duurzaamheid”. 
• Die ene aanbesteding maakt niet het verschil voor Van Hool, maar het hangt wel een beeld op van de Vlaamse overheid, als zou die niet bezig zijn met groene criteria of met strategische autonomie, en een “eigen, Europese industrie”. 
• Midden in de kiescampagne krijgt minister-president Jambon in zijn eigen provincie dus een onaangename hete aardappel in de schoot geworpen, met geen evidente oplossingen voor handen. Niet toevallig trekt Van Grieken volop in de aanval: hij is op de Vlaamse lijst in Antwerpen de rechtstreekse tegenstander van Jambon.

Gevolgd vannacht: Een opgenaaide Joe Biden bij zijn SOTU, die de angst in Europa voor Donald Trump doet afnemen. 

• “We will not walk away”. Het waren de duidelijke woorden van de Amerikaanse president Joe Biden, die plechtig beloofde Oekraïne niet in de steek te laten. Daarbij maakte hij uiteraard het contrast met zijn uitdager Donald Trump: Ronald Reagan eiste dat Gorbatsjov de muur afbrak. Nu zegt mijn voorganger tegen Poetin: ‘Doe wat je wil’. Dat is totaal ontspoord, en onaanvaardbaar.”
• Biden hield zijn jaarlijkse State of the Union (SOTU) vannacht: vooral een test of de tachtiger nog wel een tweede termijn aankan, op zijn leeftijd. Maar het moet gezegd: de Democraat leek duidelijk goed voorbereid en bij de pinken. Hij reageerde vlot en scherp op reacties uit de zaal, waar ook de Republikeinse oppositie kwam luisteren.
• Het is meteen het ideale platform waar Biden zijn campagne mee kan lanceren: in oktober kiezen de Verenigde Staten een nieuwe president. Daarbij houdt men in Europa de adem in: als Donald Trump, die voorlopig leidt in peilingen, effectief opnieuw in het Witte Huis trekt, wachten er opnieuw vier lastige jaren op geopolitiek vlak. Zowel de NAVO-budgetten als heel de Amerikaanse steun aan Oekraïne worden dan grote vraagtekens voor de Europese landen. 
• In dat opzicht is er weinig twijfel dat zowat iedereen bij de 27 EU-landen hoopt dat Biden opnieuw verkozen raakt. De SOTU gaf dus een zucht van opluchting: Biden kan het nog.
• Daarbij uiteraard één grote uitzondering in Europa: Viktor Orban. De Hongaarse premier gaat nu op bezoek in Mar-a-Lago, de villa van Trump in Florida, om daar zijn vriendschap met de oud-president nog eens flink in de verf te gaan zetten.
• Biden kondigde overigens ook aan dat de Amerikanen via hun leger een ad hoc haven gaan bouwen in Gaza, om zo humanitaire hulp massaal in de landstrook binnen te laten. Een antwoord op de Israëlische regering van Benjamin Netanyahu, met wie Biden een steeds lastigere relatie heeft.

Gevolgd gisteren: De kroning van von der Leyen.

• In Europa is er nu al grotendeels zekerheid over wie straks opnieuw de 27 lidstaten gaat leiden, vanuit de Commissie. Op hun congres in Boekarest hesen de Europese christendemocraten huidig Commissievoorzitter Ursula von der Leyen opnieuw op het schild: zij en niemand anders is hun kandidaat. Ze kreeg 400 stemmen voor, en toch ook 89 stemmen tegen, waarna ze met donderend applaus haar overwinningsspeech mocht geven.
• Omdat de EPP de grootste fractie is en meer dan waarschijnlijk zal blijven in het Europees Parlement, is de kans dat ze zichzelf opvolgt bijna 100 procent.
• Vreemd genoeg is ze dus wel de ‘kandidaat’ voor haar partij, maar gaat ze tegelijk niet op de kieslijsten staan in thuisland Duitsland. Dus officieel kan ze ook gewoon haar job blijven doen, wat normaal niet combineerbaar is met een rol in de Commissie.
• Opvallend was dat de EPP in Roemenië andermaal een ruk naar rechts nam, in haar programma, maar ook in toekomstige samenwerkingen. Zo kijkt men nadrukkelijk naar de Fratelli d’Italia, de radicaal-rechtse partij van Georgia Meloni, de Italiaanse premier, om toe te treden tot de EPP. En ook de deur voor de N-VA staat andermaal open.
• Maar meer dan dat: binnen de EPP oppert men ook om bij volgende coalitievorming in het Europees Parlement “niet automatisch naar de socialisten te kijken”. De rechts-conservatieve ECR-fractie, waar de N-VA zich ironisch genoeg “niet meer helemaal thuis voelde”, dixit Jan Jambon (N-VA) in januari nog, zou voor de EPP wel degelijk een mogelijke partner kunnen worden na de verkiezingen.

Opvallend: De EU sluit een deal met Mauritanië, zoals ze eerder met Tunesië deed.

• Er kwam van de linkerzijde enorm veel kritiek op de deal die von der Leyen sloot met Tunesië: in ruil voor veel Europees geld (675 miljoen euro), beloofde dat Afrikaanse land om veel strenger te gaan optreden tegen vertrekkende migranten vanop hun grondgebied, richting de EU. Hoe kon Europa zo dansen met de duivel, zijnde de harde Tunesische dictatuur, luidde de kritiek. Maar het blijkt in praktijk wel te werken: er komen tot 90 procent minder migranten via Tunesië naar de EU.
• En kijk, nu doet men zo’n akkoord dunnetjes over met Mauritanië, ook allerminst een democratisch land, aan de Afrikaanse westkust. De Europese Commissaris Ylva Johansson en staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (cd&v) reisden daarvoor af naar Nouakchott, om het akkoord te gaan ondertekenen. 
• Vanuit Mauritanië vertrekken immers een pak bootvluchtelingen, vooral uit Senegal en Mali, richting de Canarische eilanden die voor de kust liggen in de Atlantische Oceaan. Dat aantal gaat boven de 10.000, alleen al in januari en februari. Dat moet nu dus stoppen.
• In ruil krijgt Nouakchott zo’n 210 miljoen aan Europese steun voor grensbeheer en andere projecten. Ook komen er preventiecampagnes, om de gevaarlijke oversteek op zee af te raden. Vermoedelijk blijft een groot deel daarvan kleven aan de handen van het regime. 
• De volgende in de rij lijkt Egypte. Daar zwaait de keiharde dictator Abdel Fattah Al-Sisi nog altijd de plak. Ook hij heeft wel oren naar een deal met de EU. “Wij moeten er alles aan doen om Egypte te ondersteunen om aan migratiebeheer en grensbeheer te doen. Egyptenaren gaan zelf ook weg uit hun land, dit is het 5de land van binnenkomsten in de EU, naast het feit dat er ook veel mensen vluchten naar Egypte”, zo wil de Moor ook graag migratie van daaruit stoppen.

On the campaign trail (1): Cd&v keert de kar over migratie. Opvang buiten de EU, het zogenaamde ‘Australische model’, keuren ze nu plots wel goed.

• Dat de Moor in Mauritanië het mooie weer maakte, kan tegelijk niet verhullen dat haar partij toch mee is opgeschoven over migratie. Want op het EPP-congres in Boekarest stemde cd&v in met de nieuwe, harde standpunten van de Europese christendemocraten over de opvang van nieuwe asielzoekers. Die gaan veel verder dan de ‘Migratiedeal’ die Europa onlangs sloot onder de 27 lidstaten.
• Die wil de EPP voortaan via “derde landen” organiseren, buiten de grenzen van de EU dus. Daar moeten asielaanvragen dan afgehandeld worden, en indien ze negatief zijn, komt men de EU gewoon nooit binnen. En zelfs als het dan een erkende vluchteling wordt, zou die ter plaatse opgenomen kunnen worden. 
• Het is een voorstel dat erg aanleunt bij wat Italië en de rechtse regering van Meloni willen doen met Albanië: daar zouden tot 35.000 asielzoekers worden opgevangen, in centra buiten de EU. Professor Steven Van Hecke van de KULeuven, die aanleunt bij de christendemocraten, duidde zowel op Radio 1 als in Het Nieuwsblad ondertussen het voorstel als “haalbaar”. 
• En ook Wouter Beke (cd&v), de lijsttrekker van cd&v voor Europa, zit nu op die lijn: “Op zich is het ook niet nieuw. De EU heeft met Turkije, Tunesië en nu Mauretanië al verschillende keren deals afgesloten. Dat zijn ook derde landen”, zo stelt hij in Het Nieuwsblad.
• Maar dat lijkt toch wat te makkelijk, het als “niets nieuw” afwimpelen. Want het komt in feite neer op het fameuze “Australische model” dat de migratie-expert van N-VA, Theo Francken, jarenlang bepleitte. En even lang ridiculiseerden zowel Sammy Mahdi (cd&v) als zijn opvolger Nicole de Moor (cd&v) op Asiel en Migratie dat model als “onhaalbaar”.
• “Na jarenlange afbraakpolitiek en gehoon van Mahdi, de Moor en de hele cd&v op mijn Australische oplossing, staat het plots in het Europese programma van hun EPP: het Australisch model, door het sluiten van alle Europese asielloketten”, zo reageert Francken.

On the campaign trail (2): Van je blauwe familie moet je het hebben, weet Paul Van Tigchelt (Open Vld) nu ook.

• Dat minister van Justitie Paul Van Tigchelt worstelt met een serieuze crisis in zijn gevangenissen, is wel duidelijk: daar weigeren een heel pak detentiecentra nog langer nieuwe gevangenen een plek te geven. Alles heeft te maken met de dramatische overbevolking: waar er normaal plek is voor zo’n 10.000 gedetineerden, zit men nu ruim boven de 12.000.
• En dus kwam Van Tigchelt begin deze week met een plan: hij wilde onder meer geen geïnterneerden meer in de gevangenissen, maar vooral ging hij het zogenaamd ‘penitentiair verlof’ opnieuw breder uitrollen. Daarbij kunnen sommige gevangenen afwisselend één maand de cel in, en één maand toch onder voorwaarden vrij zijn.
• “Een gezond lapmiddel”, zo was oud-minister van Justitie Koen Geens (cd&v) nog mild. Diezelfde clementie krijgt Van Tigchelt niet van Georges-Louis Bouchez (MR). Opvallend, want nog deze week vielen de MR en Open Vld elkaar in de armen, en verkondigden ze een hele “samen uit, samen thuis”-strategie voor na de verkiezingen.
• Dat kan dus wel, maar in tussentijd schiet Bouchez de politiek van Van Tigchelt aan flarden. “Wij begrijpen de situatie in de gevangenissen, ook al moet ze niet worden gedramatiseerd. Maar de MR kan in geen geval maatregelen accepteren die de laksheid bij de toepassing van straffen vergroten. (…) Penitentiair verlof is al te vaak een manier om de strengheid van de straf te omzeilen, om nog maar te zwijgen van het idee van een ‘deeltijdse gevangenis’. De laksheid moet stoppen”, zo stelt Bouchez nu. Niet meteen prettig binnen de familie.

On the campaign trail (3): Els Ampe (Voor U) zoekt kandidaten. Maar niet iedereen is welkom.

• Voormalig Brussels Open Vld-kopstuk Els Ampe is volop bezig haar partij ‘Voor U’ uit te bouwen. Daarbij is het zoeken naar geschikte kandidaten om de lijsten te vullen. Tot nu toe vond ze die vooral bij ex-N-VA’ers en voormalige liberalen, maar niet echt grote namen daarbij. Of het moet oud-senator Kim Geybels zijn, die ontslag nam uit de Senaat. Voormalig VRT-journalist Peter Verlinden liep na één maand al over naar cd&v, vanuit ‘Voor U’.
• Dat daarbij ondertussen nog heel wat speciaal volk komt snuffelen, is niet onlogisch. Maar Jiri De Laet is toch een extra speciaal geval. De man kondigde op Facebook en in een brochure trots aan dat hij kandidaat zou zijn bij ‘Voor U’, zo wist de Gazet van Antwerpen.
• Onbesproken is De Laet allerminst. Hij was heel kort, één maand, de kabinetschef van Antwerps schepen Erica Caluwaerts, die recent ook wegliep uit Open Vld. Maar daar werd hij op staande voet ontslagen.
• Daarna dook hij op bij ‘team Krullie’, de medewerkers van Vlaams Parlementslid Sihame El Kaouakibi. Maar ook daar vertrok De Laet alweer. “Na alle gesprekken van het afgelopen jaar heb ik besloten om mijn steun te betuigen aan het positieve en liberale project van Els Ampe”, zegt De Laet op Facebook.
• Alleen: Ampe ontkent in alle talen. “Hij is geen kandidaat en zal het nooit zijn”, zo stelt die nu in de Gazet. (ddw)