Er klinkt kritiek in de wandelgangen: de deadline die de Vivaldisten zichzelf stelden, om op 1 oktober met een nieuwe regering rond te zijn, krijgt tegenwind. ‘Te snel, te ambitieus.’ Maar de top wil van geen uitstel meer weten, vooral preformateur Conner Rousseau (Vooruit), die de deadline eiste, trekt door. ‘We gaan onze deadline halen’, is te horen. Ondertussen legt het asiel- en migratiebeleid toch een breuklijn bloot tussen de huidige regering Wilmès II en de toekomstige Vivaldi-coalitie.

In het nieuws: Hebben we op 1 oktober een regering die in de Kamer, met een nieuwe premier, het regeerakkoord komt voorleggen?

De details: Het schema dat voorligt, oogt toch bijzonder heftig.

• De Tour de France in september, het blijft een beetje wennen. De regeringsvorming die de Wetstraat momenteel in de greep houdt, toont wel wat gelijkenissen met zo’n Tour: het is een enorme inspanning, waarbij de groep van voorzitters samen toch nog een paar fameuze cols over zal moeten, voor ze in Parijs geraakt. Daarbij zijn er de waterdragers, en de kopmannen, die de zaak uiteindelijk onderling beslechten. En wie in het geel eindigt aan de meet? Wel in de echte Tour is dat zo stilaan duidelijk, in de Wetstraat nog niet meteen.
• Morgen in de Kamer staat een eerste tussenspurt op de agenda. De voorzitters van Vivaldi beslisten immers collectief om de regering Wilmès II, die normaal morgen haar ontslag had moeten aanbieden, of minstens het vertrouwen komen vragen in de Kamer, twee weken verlengingen te geven, tot 1 oktober om precies te zijn.
• Maar daarvoor wacht morgen dus een eerste serieuze confrontatie tussen wat de toekomstige oppositie zal zijn, N-VA, Vlaams Belang, PVDA/PTB, cdH en DéFI, en de zeven Vivaldi-partijen. Die laatste zullen Wilmès twee weken uitstel geven, die eerste zullen eisen dat er een vertrouwensstemming en debat komt.
• Om alles in goede banen te leiden, kwam Kamervoorzitter en vooral ervaren rot in parlementair werk, Patrick Dewael (Open Vld), toch even met de zeven voorzitters de aanpak overlopen. Opvallend wel: bij sommigen is het echt pover gesteld met de kennis van de werking van het hart van onze democratie. Dewael moest omstandig uitleggen wat het verschil was tussen een ‘motie van wantrouwen’ en een ‘gewone motie’, en hoe die laatste kan gebruikt worden om de zaak twee weken te verdagen. ‘Laat ons zeggen dat sommigen wat extra bijles konden gebruiken‘, zegt een betrokkene met een knipoog.
• Meteen daarbij wel de vaststelling dat Vivaldi zich straks in de Kamer behoorlijk zal moeten gaan wapenen. Want de oppositiemachine van N-VA, Vlaams Belang en PVDA belooft toch van bij de start er snoeihard in te gaan. ‘Als de voorzitters van Vivaldi dan niet nauwgezet hun zaakjes op orde hebben, draait er meteen zand in de regeringsmotor’, zo stelt een insider vast.

De essentie: Er is zenuwachtigheid over de timing.

• Vandaar dat gisteren her en der te horen was dat die deadline van 1 oktober toch bijzonder snel komt. Het is zelfs nog ietsje scherper gezet, als je alles in rekening brengt. Zo ziet de kalender eruit:
  • Vandaag krijgen de voorzitters hun medisch bulletin in verband met de coronabesmetting, en kunnen ze morgen of overmorgen normaal weer fysiek samenkomen. Afwachten dan of ook Open Vld-voorzitter en opdrachthouder Egbert Lachaert (Open Vld) meteen volwaardig aanschuift.
  • Dit weekend moet de knoop over de formateur/premier doorgehakt worden, maandag 21 september gaan Lachaert en Conner Rousseau (Vooruit) naar de koning. Even later zou dan de wagen van de nieuwe formateur daar de oprit van het Paleis moeten oprijden.
  • Dan hebben ze goed één week om de zaak door te onderhandelen: want op zondag 27 september, ten laatste maandagochtend 28 september, moet alles rond zijn.
  • Dan wachten partijcongressen, om de zaak goed te keuren, op 29 en 30 september.
  • Op 1 oktober komt dan de regeerverklaring van de nieuwe premier.
  • Op 3 oktober volgt dan de vertrouwensstemming in de Kamer.
• ‘Iedereen weet dat jezelf een deadline opleggen in onderhandelingen het domste is wat je kan doen. Zo breng je jezelf nodeloos in de problemen. Gaan ze nu echt, met deze ploeg onervaren voorzitters, al die dossiers erdoor duwen?’, zo vraagt een veteraan van onderhandelingen in de Wetstraat zich af.
• Wat hoe dan ook klopt: uit verschillende hoeken klinkt het geluid dat de timing misschien toch wat té ambitieus is. Bij vorige regeringsonderhandelingen werd veel meer tijd genomen, om een uitgewerkt regeerakkoord te schrijven.
• Maar de krappe deadline heeft alles te maken met de regering Wilmès II. De socialisten wilden echt niet weten van een lange verlenging voor die huidige ploeg, laat staan dat ze de datum van die vervanging door een nieuwe ploeg ‘open’ wilden laten. ‘Het was vooral Rousseau die aandrong op die deadline’, zo is te horen bij een betrokkene.
• In het kamp van de preformateurs wuift men kordaat alle zenuwachtigheid weg: ‘Wij gaan onze eigen deadlines halen‘, klinkt het vastberaden. ‘Al moeten we dag en nacht onderhandelen, maar dit zal gebeuren’, zo valt op te tekenen in kringen rond het duo Lachaert-Rousseau.

Om te volgen: De kwestie van het vluchtelingenkamp Moria legt meteen wel een breuklijn bloot, over asiel en migratie.

• Het zijn schrijnende beelden, die Europa bereiken vanuit het Griekse vluchtelingenkamp Moria op het eiland Lesbos, waar brand uitbrak deze week. Die beelden, en de reactie daarop, leggen meteen de vinger op een wonde, die moeilijk binnen Vivaldi te helen zal zijn.
• Want bij partijen als Groen, Ecolo, maar ook een deel van CD&V dat graag komaf maakt met N-VA en Vlaams Belang, leeft er grote hoop om op dit thema ‘menselijker’ te kunnen zijn, een meer ‘humane’ politiek te kunnen ontwikkelen en zich niet meer ’te moeten schamen voor België’.
• De symboliek is daarbij zeer belangrijk: tonen wij ons als ‘gastvrij’ land, naar het voorbeeld van het Duitse ‘Wir schaffen das‘, of zijn we toch eerder een ‘harde’ Europese partner? Die breuk zou duidelijk gemaakt kunnen worden, met de vorige, Zweedse coalitie, en vooral met de N-VA en hun toenmalige bevoegde minister Theo Francken.
• Wat tot nu uit de nota van de onderhandelaars blijkt, komt er geen fundamentele koerswijziging aan op vlak van asiel en migratie. Enkel gevoeligere dossiers, die ook in de Zweedse regering geen consensus genoten, zoals minderjarigen verplicht opsluiten of huiszoekingen, zouden stopgezet worden. Maar bijvoorbeeld in het symbooldossier van de IS-kinderen, wat toch tot felle discussies leidde in de vorige legislatuur, is er geen doorbraak. En van een collectieve regularisatie is ook geen sprake.
• De aanpak bij het vluchtelingenkamp van Moria zet de zaak nu al meteen op scherp: België kondigde aan, via de huidige minister van Asiel en Migratie in de regering Wilmès II, Maggie De Block (Open Vld), dat er plaats is om twaalf niet-begeleide minderjarigen op te vangen uit Moria.
• Dat nieuws werd gebracht door een pak critici in de Kamer, van zowel Groen, Vooruit als CD&V, met daaraan cijfers gekoppeld die voor Duitsland zouden gelden: daar was de Duitse bondskanselier Angela Merkel bereid om bovenop het Europese initiatief nog eens 1.500 migranten in Duitsland op te vangen.
• Meteen kregen die critici van De Block van bij Groen, Vooruit en CD&V vandaag de voorpagina van zowel De Standaard als De Morgen: dit is duidelijk niet wat zij verwachten van toekomstige partners in Vivaldi.
• Vanochtend op Radio 1 trotseerde De Block de kritische verslaggeving, door er fijntjes op te wijzen dat onder meer Kamerlid Wouter Devriendt (Groen) de foute cijfers citeerde, en appelen met peren vergeleek: ‘Wij vangen twaalf niet-begeleide minderjarigen op en Duitsland vangt er 100 op. Maar Duitsland is acht maal groter dan ons. Dus die twaalf is een correct getal. Recent nog hebben we er al 18 toegelaten’, zo verdedigde De Block zich.
• De Block deelde verder mee dat ze vanmiddag gaat overleggen met de Griekse autoriteiten, om te zien wat die precies vragen. ‘Ik zou graag hebben dat Europa beslist dat elk land op basis van haar bevolkingsaantal z’n deel zou opvangen. Sommige doen nu veel, andere weinig. En wij doen veel, voor de duidelijkheid’, zo stelde De Block fel.
• ‘Als je kijkt naar de cijfers in andere landen, dan weet je dat België in ieder geval meer kan en moet doen dan twaalf. Landen zoals Portugal, Duitsland en Frankrijk vangen kwetsbare profielen op, veel gezinnen met kinderen’, zo stelt Wouter De Vriendt vandaag in De Standaard. Niet meteen één lijn dus, in de toekomstige Vivaldi-coalitie.
• Het toont aan hoe cruciaal de post van Asiel en Migratie straks wordt, en vooral wie die zal bemannen: alles wijst erop dat er hard zal gevochten worden voor die bevoegdheid. Want los van de inhoudelijke aanpak, die voorlopig geen breuk veroorzaakt, is er de stijl en de communicatie. Iedereen zal die in handen willen hebben. Van een ‘inkanteling’ van de bevoegdheid zelf, in Binnenlandse Zaken, lijkt overigens geen sprake: verschillende voorzitters ontkennen dat scenario alvast.
• Daarbij lijken zeker de groenen diametraal tegenover de liberalen te komen te staan: in de afgelopen regeerperiode waren het vaak de blauwe partijen die in praktijk op de rem gingen staan, onder meer over het terughalen van IS-kinderen uit de kampen in Syrië.
• De socialisten spelen mogelijk de komende jaren in de regering overigens een interessante rol. Het is een publiek geheim dat een deel van Vooruit, met een aantal parlementsleden, dan wel ‘schande’ roept bij de huidige aanpak, maar dat voorzitter Rousseau nu niet bepaald voor een softere migratiepolitiek staat.

Om ook te volgen: Helemaal terug van weggeweest: het rommeltje rond de corona-aanpak.

• Een ‘presidentiële’ Sophie Wilmès (MR) richtte zich gisterennamiddag ‘rechtstreeks tot het volk’ in een videoboodschap. Het leverde lovende reacties op aan Franstalige kant, bitter weinig respons volgde aan Nederlandstalige kant.
• De premier deed, alweer, een oproep om de regels strikt na te leven: ‘Het is essentieel dat we allemaal élke dag ons best doen om te voorkomen dat er hardere maatregelen moeten komen. De coronacijfers moeten serieus genomen worden. De heropflakkering van de epidemie kon worden vertraagd doordat de overgrote meerderheid zich aan de regels hield’, zo predikte ze.
• ‘Maar we moeten ons blijven beschermen door de barrièremaatregelen te respecteren: regelmatig handen wassen, de veiligheidsafstand respecteren, een masker dragen als 1,5 meter afstand houden niet kan, het aantal nauwe contacten beperken. En als het moet: zich isoleren en de verplichte quarantaine altijd respecteren‘, zo stelde Wilmès nog. Dat laatste moet meteen een boodschap voor intern gebruik zijn, bij de MR. Georges-Louis Bouchez (MR) is de enige van alle Vivaldi-voorzitters die niet in quarantaine ging, na de besmetting van Lachaert.
• ‘Besturen is wel meer dan af en toen een video opnemen’, zo is een beetje schamper te horen in het kamp van de onderhandelende voorzitters. Die bereiden een stevige corona-aanpak voor: in de nota is het meteen het eerste onderwerp waar sterk op ingezoomd wordt. Want het moet duidelijk zijn: eens de Vivaldi-regering in het zadel zit, wil men alle gebrek aan daadkracht en onduidelijkheid wegnemen, en vooral de huidige aanpak van de regering, die te weifelend is, doen vergeten.
• Of dat zal lukken, is maar de vraag. Want een andere, belangrijke machtsfactor speelt in deze: de ‘experten’, die telkens opnieuw hun plek in het publiek debat weten af te dwingen. Dat gebeurt eerst vaak via sociale media, waarbij viroloog Marc Van Ranst ook deze week eerst een stroom bijzonder felle tweets loste, en de politiek frontaal aanviel, om vervolgens dan de voorpagina van een populaire krant te krijgen. De boodschap is telkens dezelfde: ‘Een ramp komt op ons af, als we niet dringend iets doen.’
• Het was, alweer, Maggie De Block, de minister van Volksgezondheid, die vanmorgen daarbij de repliek verwoordde: ‘We gaan het land niet opsluiten omdat enkelen nu ‘foert’ zeggen over de regels. We moeten die ‘foertzeggers’ motiveren om het wel te doen’, zo stelde ze. Daarmee zit De Block op de algemene lijn in de Wetstraat dat nieuwe, strengere maatregelen gewoon geen zin hebben nu. En dat virologen adviezen mogen geven, maar niet telkens voor beleidsmakers moeten willen spelen.
• Van Ranst werd na het opdoeken van de GEES, de ene expertenwerkgroep, uit de Celeval, de andere werkgroep, gehouden. Zijn plaats werd ingenomen door andere academici, die niet op zijn lijn zitten.
• De Block haalde vanmorgen ook uit naar de ‘experten’ die zichzelf telkens aanbieden bij de tv-zenders: ‘We lossen problemen niet op door in studio’s te gaan zitten. Maar kijk, er is in ons land vrijheid van mening: iedere viroloog en biostatisticus kan naar een studio gaan en daar zijn ding doen.’
• Hoe dan ook: zo blijft, in de aanloop naar de nieuwe bijeenkomst van de Nationale Veiligheidsraad, die volgende week gepland staat, het spanningsveld tussen politiek en een klein maar erg vocaal groepje van ‘experten’ erg groot.
• De nieuwe regering zal komaf moeten maken met dat fenomeen, wil ze straks zelf een coherent en krachtig coronabeleid uitstippelen. Die vastberadenheid lijkt er te zijn: ‘Als ze willen, mogen die ‘experten’ gerust bij de volgende verkiezingen op de lijst gaan staan, bij de partij die hen wil. Maar tot dan hebben ze geen mandaat van de bevolking om beleid te maken’, zo klinkt het bij een hoge bron.

Om te volgen: Volgens het Trump-playbook wil Vlaams Belang straks een protestrally met auto’s naar de hoofdstad organiseren tegen Vivaldi.

• Vlaams Belang gaat de mosterd halen in de VS, waar Trump-aanhangers onder meer in Portland een grote rally hielden met hun wagens, en door het centrum van de stad reden in pick-ups, met grote vlaggen erop.
• Hetzelfde kan straks in Brussel, maar dan wel met Leeuwenvlaggen: op 27 september wil het Belang met autokaravanen vanuit elke Vlaamse provincie naar de hoofdstad afzakken. Zo willen ze coronaproof protesteren tegen de nieuwe federale regering die in de maak is: ‘Een anti-Vlaamse en linkse regering’, zo stellen ze.
• Ze willen nog niet zeggen op welk punt de bijeenkomst zal samenkomen, ‘de details worden later bekendgemaakt’. Nu al is zeker dat de Brusselse politici in rep en roer zullen staan, en op elke mogelijke manier gaan proberen om de manifestatie te verhinderen. Wordt hoe dan ook vervolgd dus.

Interessant: De Europese Commissie houdt haar jaarlijkse speech, de focus ligt op meer geld ‘voor digitale projecten’.

• Vandaag houdt Ursula von der Leyen haar State of the Union. Wat al bekend was: er komt een forse extra ambitie voor het klimaat, met miljarden aan investeringen in de vergroening van de economie.
• Daarnaast hield ze een fors pleidooi voor een ‘Europese Gezondheidsunie’: ‘Het is tijd om dat te doen’, zo stelde ze. Meer integratie en één gemeenschappelijke aanpak in de pandemie dus.
• Von der Leyen kondigde ook aan dat ze 20 procent van het grote pakket aan COVID-maatregelen (zo’n 1.500 miljard euro in totaal) wil gaan besteden aan digitale projecten. ‘We willen leider zijn, op de Europese manier, in het digitale tijdperk. Gebaseerd op onze waarden, onze kracht en onze globale ambities’, zo stelde ze in haar speech aan het Europees Parlement.
• Dat is een erg ambitieuze doelstelling: Europa blijft achteroplopen, zeker ten opzichte van Silicon Valley en Aziatische groeiers, in de digitale wereld. Maar het is de Commissie menens. Ze investeren ook nog eens 8 miljard euro in een nieuwe generatie supercomputers.
• Daarnaast haalde ze fel uit over de Poolse aanpak om de LGBT-gemeenschap in de hoek te zetten. Daar zijn een aantal steden waar repressieve maatregelen gelden: ‘In de Unie is geen plaats voor deze LGBT-vrije zones’, zo stelde ze scherp.
• Ten slotte stuurde ze een wel erg duidelijk signaal naar de Britten en premier Boris Johnson. Die wijzigde eenzijdig het laatste verdrag dat de brexit regelt en vooral dan de kwestie van een open grens tussen Noord-Ierland en Ierland. ‘Die deal kan gewoon niet met een Britse wet gewijzigd worden.’ De Unie is dus niet van plan daarop ook maar één centimeter toe te geven.