Vanmorgen moest de regering-De Croo weer stevig aan de bak. Immers, na het begrotingsdebat kreeg de federale regering helemaal zoals verwacht het vertrouwen van de meerderheid. Maar in de nachtelijke onderhandelingen die vooraf gingen aan het begrotingsakkoord vloog een wiel af: vicepremier Sophie Wilmès (MR) stapte op. Daarop sloot premier Alexander De Croo (Open Vld) een deal via pendeldiplomatie, en dus bilaterale contacten. Dat liep stroef: de PS ging in de ochtend urenlang niet akkoord. Maar vandaag volgt de lakmostproef: het kernkabinet komt opnieuw samen, en moet de notulen goedkeuren. In de aanloop bleek alleen één zaak: PS en MR zijn het niet eens over wat ze overeen gekomen zijn over nachtwerk.

In het nieuws: De begrotingsdeal zindert nog steeds na tussen de meerderheidspartijen.

De details: Vooral de discussie over e-commerce (en dus nacht- en weekendwerk) is nog niet uitgezuiverd.

• Vanmorgen staat een stevige meeting van het kernkabinet op de agenda. Want op het menu: uitklaren wat precies het akkoord inhield, dat vorige week dinsdagochtend in de groene uurtjes werd bedongen.
• “Daarbij is het wel duidelijk dat men bij de PS toch enigszins een andere lezing heeft van de deal, dan bij de MR. Want waarop heeft Sophie Wilmès (MR) die dinsdag precies toegezegd, en op wat heeft Pierre-Yves Dermagne (PS) zijn akkoord gegeven?”, zo stelt een bevoorrechte bron.
• Dat gaat meteen tot de kern van de zaak: dat bewuste akkoord, dat premier Alexander De Croo in de ochtendlijke uren van vorige week dinsdag sloot, was er geen met de zeven Vivaldi-partijen aan tafel. Immers: de MR was weggelopen, vicepremier Wilmès had de vergadering boos verlaten.
• Het leverde een hoogst vreemde en onpraktische situatie op: de zes overblijvende vicepremiers zaten samen, terwijl de premier telefonisch probeerde om Wilmès (en de op de achtergrond aanwezige MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez) over de streep te krijgen.
• “Maar dat leidt tot miserie hé. Want wat beloofde De Croo dan aan de ene, om vervolgens aan de andere voor te leggen? Transparant is zo’n methode allerminst”, zo is een Vivaldi-lid toch wat kritisch.
• Het gevolg: waar de PS in de ochtend, na uren blockage toch meer akkoord ging, strookt niet meteen met de interpretatie van de MR.

Waar het om gaat: Dat nacht- en weekendwerk ligt uiterst gevoelig voor de PS.

• Alles draait rond het zogenaamde e-commerce-dossier: steeds meer Belgen kopen online spullen. Die moeten snel geleverd worden, en daarbij horen dus wat men ‘Amazon-jobs’ noemt: laaggeschoolde arbeid, die vaak ook op flexibele uren moet, ’s nachts en in de weekends.
• In praktijk is dat in België erg moeilijk te organiseren, omdat de loonkost daarvoor erg hoog ligt: de Belgische vakbonden hebben traditioneel altijd hun leden stevig beschermd tegen dat soort veel belastender werk.
• In de buurlanden, met name Nederland en Duitsland, staat men veel meer open voor goedkoper weekend- en avondwerk. De realiteit is dus dat er in het laatste decennium tienduizenden jobs in die e-commerce zijn bijgekomen in de omringende landen, die grotendeels België bevoorraden: de kans is groot dat uw pakje, als het op 24 uur is geleverd, in Nederland of Duitsland is verwerkt.
• Die e-commerce flexibeler maken, is een oude droom van premier Alexander De Croo (Open Vld): al in de regering-Michel ging het eindeloos daarover. Maar telkens lag toen CD&V met vicepremier Kris Peeters stevig dwars: CD&V speelde toen het ‘sociale geweten’ van de regering, en dekte de linkerflank af.
• In de nacht dat de deal vorige week werd gemaakt, was het de PS die fors op de rem ging staan. De perimeter voor hen was duidelijk: er kon gesproken worden over werken tot middernacht, maar niet meer. Ook niet over weekendwerk. En meer nog: er werd niets beslist, het dossier schoof door naar de sociale partners (vakbonden en werkgevers) die daar dan maar een akkoord over moesten maken. Mét die perimeter van werken tot middernacht, volgens de PS.
• Dat was niet meteen hoe Open Vld het akkoord ’s avonds al voor de camera’s van Terzake ging verdedigen. “Deze regering hanteert een andere aanpak, die niet meer vrijblijvend is. We gaan met concrete voorstellen komen. Als een jongere arbeider, die net begint, wel openstaat om meer te verdienen en dus op flexibele uren te werken, of op vier in plaats van vijf dagen, dan gaan wij dat concreet voorleggen aan de sociale partners“, zo stelde Open Vld-vicepremier Vincent Van Quickeborne.
• En daarbij was hij stellig, dat er een verandering zou komen, zelfs al zou de vakbond gaan dwarsliggen in het sociaal overleg: “We hebben dat rond de tafel met elkaar afgesproken. Als het terugkomt naar de regering, en er is verdeeldheid of geen advies, dan gaan wij opnieuw in overleg met de regering om iets te doen. (…) De principes zijn gekend, de oriëntatie is gekend.”
• Die stok achter de deur, zeker naar de vakbonden toe, was niet iets waar de PS mee gediend was: de volgende dag al zette ze de puntjes op de i. “Wat Van Quickenborne daar op Terzake zat te vertellen, klopte gewoon niet”, zo was aan de Keizerlaan te horen.
• Maar vanmorgen zal de Kern zich dus opnieuw moeten buigen over de zaak: deze keer met de zeven partijen aan tafel, inclusief Wilmès en Dermagne. “Het wordt niet makkelijk. Maar we gaan daar wel uitraken, Vivaldi gaat hier niet over struikelen. Maar het is toch erg nadelig om niet honderd procent transparant, met alle partners aan tafel een deal te maken.”

Genoteerd: Ook over de langdurig zieken is het laatste woord nog niet gezegd.

• Het leek wel een mooi een-tweetje tussen Raoul Hedebouw (PVDA) en De Standaard: de dag van het Parlementaire debat kopte de krant dat bedrijven eigenlijk nauwelijks gesanctioneerd zouden worden, als ze het probleem van langdurig zieken in hun onderneming niet zouden aanpakken. De communist gebruikte gretig de munitie, om vooral de socialisten in de Kamer frontaal aan te vallen: “Zie eens, enkel de kleine man wordt aangepakt”.
• Want in het akkoord dat de federale ploeg sloot over langdurig zieken, zit een sanctie in van 2,5 procent loon inleveren, als men na drie keer weigert een vragenlijst in te vullen. “Schande” roept uiterst links, omdat zoiets veel te ver zou gaan. “Belachelijke sanctie, die geen indruk gaat maken”, roept de N-VA, omdat de maatregel juist helemaal niet ver genoeg zou gaan.
• Daartegenover staat een sanctie voor bedrijven: als ze driemaal meer langdurig zieken hebben dan het gemiddelde van hun sector, en vijf keer meer dan het nationale cijfer, krijgen ze een boete: 2,5 procent van hun loonmassa van één kwartaal. Meteen kopte De Standaard dat erg weinig bedrijven daarvoor in aanmerking komen.
• Nu stuurt Frank Vandenbroucke (Vooruit), die het dossier beheert als minister van Volksgezondheid al bij: die twee criteria, zowel drie keer meer dan het sectorgemiddelde als de vijf keer meer dan het nationaal ziekteverzuimcijfer waren slechts “een voorbeeld”. “Dit voorbeeld van aanpak is ten onrechte als beslissing in de teksten geslopen. Die fout hebben we helaas te laat opgemerkt”, zo geeft Vandenbroucke als uitleg in De Standaard vandaag.
• Met andere woorden: het wordt wél strenger voor bedrijven. Nog een puntje om uit te klaren met de liberale coalitiepartners dus.

Opvallend: Staking in het Klein Kasteeltje, als symptoom voor nieuwe golf aanvragen asiel?

• Vandaag staakt het personeel van Fedasil, de dienst die vluchtelingen moet opvangen. Dat is een rechtstreeks gevolg van de nieuwe golf asielaanvragen die België momenteel overspoelt. Die gaat naar 3.300 aanvragen per maand voor september, een duidelijke piek. Daardoor loopt het eerste opvangcentrum, het zogenaamd ‘Klein Kasteeltje’ in Brussel helemaal vol.
• Dat leidt dus tot een staking, omdat het personeel de werkdruk niet meer aankan. En toch is het wat verwonderlijk: bij de regeringsonderhandelingen haalde het departement Asiel en Migratie erg veel extra geld binnen. Maar door Covid-uitbraken én de overstromingen raakte de huidige capaciteit snel helemaal volzet, én de meer dan 5.000 voorziene nieuwe plaatsen zijn er nog niet.
• Bovendien lijkt de migratiepiek tijdelijk, als gevolg van de val van Kaboel kwamen plots een hele golf Afghanen binnen, maar deze maand al lijkt die stroom op te drogen. Of toch voorlopig, althans. Want aan de grenzen van de EU is er wel degelijke een toename van de instroom. Op termijn van enkele maanden sijpelt dat dus mogelijks door tot België.
• Bovendien stuurt de Vivaldi-regering aan op een andere aanpassing van de spelregels, om een nijpend probleem op te lossen. “Je hebt heel wat mensen die in België toekomen, die eigenlijk in een ander land asiel hebben aangevraagd, of zelfs al asiel gekregen hebben, én toch naar hier komen. Dat belast het systeem. Er is het fameuze Dublin-akkoord. Maar we moeten die Europese regels aanpassen”, zo stelt bevoegd staatssecretaris Sammy Mahdi (CD&V).
• Mahdi wil dat dergelijke asielzoekers, die elders een aanvraag lopen hebben, niet langer dan het recht op opvang zouden moeten krijgen. Maar dat moet op Europees niveau geregeld worden, en daar is zo’n verstrenging zeker voor de linksere EU-landen, die de solidariteit willen behouden zien, niet evident. En evenmin voor de Oost-Europese landen, die op die manier een groot deel asielaanvragers zien vertrekken naar West-Europa.

Ook gelezen: Het nieuwe boek van Sammy Mahdi, ‘Van hol naar vol’, doet wat stof opwaaien.

• Het was niet met een nieuwe asielcrisis dat Mahdi dit weekend volop in het nieuws zat. Wel met veel zelfreflectie en een analyse over zijn eigen partij, in een nieuw boek, met een weliswaar wat ongelukkige titel.
• Het vlot geschreven werkstuk is opvallend, omdat het niet focust, zoals zoveel politieke oeuvres, op een breder maatschappelijk verhaal met een drang om zaken anders te doen, of verontwaardiging (een klassieker, zeker op links) over wat fout loopt. Het lijkt een handleiding voor zijn politieke partij en haar familieleden zelf: hij geeft ook tien concrete aanbevelingen van wat anders moet.
• De kritiek van Mahdi is gekend en loopt gelijk met de campagne die hij eind 2019 voerde om zelf voorzitter van CD&V te worden: de communicatie van de partij en haar kopstukken verloopt veel te wollig en soft, er moet duidelijkere taal gesproken worden, men moet voor duidelijke keuzes gaan staan.
• Opvallend daarbij is toch een filosofische onderbouwing, onder meer leunend op Edmund Burke en Emmanuel Levinas, die als conservatief mag gelezen worden. Niet verwonderlijke hunkert Mahdi naar de tijd dat de christendemocraten zichzelf nog een “Volkspartij” noemden. Van het huidige ‘Vlaams’ in de V van CD&V moet hij minder weten: hij wil net een Belgisch gevoel aanwakkeren, en pleit onomwonden voor een tricolor patriotisme.
  • Opvallend is dat Mahdi claimt initieel “stiekem bewondering gehad te hebben” voor N-VA, met bijzonder grote verwachtingen voor de Zweedse coalitie die hij zijn “gedroomde formule” noemt. Maar tegelijk is hij erg verbitterd geraakt, door de val van die regering, waardoor hij elke mogelijke toenadering tot N-VA afzweert. Tijdens de laatste regeringsonderhandelingen was hij daarbij alvast erg consequent: Mahdi was een grote voorstander van Vivaldi, en vocht met vuur binnen CD&V voor die coalitie.
  • Toch blijft de vraag sluimeren hoe Mahdi zijn partij dan wil positioneren, als die terug naar de volkse en conservatieve flank moet. “Oprechte vraag: Wat onderscheidt de CD&V volgens Sammy Mahdi dan van het conservatisme van de N-VA (als we de rol van het middenveld even buiten beschouwing laten)?”, zo wierp Fouad Gandoul, opiniemaker van christendemocratisch signatuur, dit weekend op.
  • Meteen onderstreepte Gandoul, zelf actief bij de vakbond ACV, dat Mahdi het middenveld minder in CD&V wil laten wegen. “Hmm, betekent dat dat CD&V-kabinetten niet meer bemand worden door experts uit dat middenveld zoals nu?”, stelde hij.

Waarom dit ertoe doet: CD&V zit midden in een storm.

• Het boek wordt in de Wetstraat met grote ogen onthaald. Want hoewel Mahdi bij hoog en laag beweert dat het op geen enkele manier als een aanval op het voorzitterschap van Joachim Coens moet gelezen worden (“Hij schreef zelfs het voorwoord”), gebeurt dat toch.
• Het is een publiek geheim dat Coens niet al te vast op zijn stoel zit: z’n voorzitterschap is tot nu toe geen groot succes. In de peilingen is van een kentering geen sprake, en het partijapparaat raakt maar moeilijk gestroomlijnd.
• Bovendien blijft er een kater na de Vivaldi-onderhandelingen. Hoewel de federale casting op zich best gesmaakt wordt, is er de simpele analyse dat CD&V nooit of te nimmer het premierschap, waar ze mathematisch en onderhandelingstechnisch recht op hadden, mocht laten schieten.
• Er bestaat daarover behoorlijk wat schroom: niemand schat het als het juiste moment om de voorzitter nu openlijk aan te vallen. Maar binnenskamers geven kopstukken na aandringen toe dat voor de partij die het rentmeesterschap claimt, het feit dat men de Zestien cadeau deed aan Alexander De Croo (Open Vld) niets minder dan “een ramp” is.
• De onvrede over de voorzitter sijpelde wel al meermaals door in de pers, maar niemand maakte zo openlijk brandhout van de huidige CD&V-lijn als Mahdi in zijn boek. En laat de communicatie onder Coens nu net een van de grote pijnpunten zijn: de wolligheid blijft erg vaak aanwezig. De quote van Mahdi, in zijn interview in De Standaard “waarbij hij soms de tape moet terugspoelen om zijn eigen partij te begrijpen”, blijft aan de ribben plakken.
• “Dat Mahdi, die nochtans door Joachim is gezet als staatssecretaris, ook al was hij niet eens verkozen in de Kamer, nu zo hem een mes in de rug plant, het is wel ongezien”, zo is bij een collega-partijvoorzitter te horen.

De toekomst: Wie leidt straks dan CD&V naar de wederopstanding?

• Belangrijke achtergrond bij de boeklancering van Mahdi: het congres van CD&V zelf, dat Coens organiseert. Dat moet gelden als een ‘vernieuwingscongres’, waarbij expliciet “van nul” is gestart, met een propere lei.
• Het staat nu al gelabeld als een “uitgesproken moment om niet meer ‘enerzijds, anderzijds’-standpunten te formuleren, maar om net scherper uit de hoek te komen”. Maar een eerste valse noot is al genoteerd: het artikel 1 van de partijstatuten, waar Coens ook aan wilde morrelen, raakte niet aan de nodige stemmen. De voorzitter leed (een kleine) nederlaag.
• Meteen wordt het congres al in verschillende kranten “het moment van de laatste kans” van Coens genoemd. Of dat werkelijk zo is, valt nog maar te bezien. Want hoewel Coens zich volgend jaar opnieuw moet presenteren aan de CD&V-achterban, voor een interne verkiezing, lijkt nog geen enkele serieuze tegenkandidaat zich nu al te manifesteren.
• Mahdi, nu al meer dan een jaar staatssecretaris, sluit dat voor zichzelf alvast uit. In de Zevende Dag stelde hij duidelijk: “Ik zal duwen en trekken in alle richtingen, maar niet om onze voorzitter onderuit te halen.”
• In de wandelgangen klinken andere namen, onder meer die van Koen Geens, die een staande ovatie kreeg van de achterban op het aanvaardingscongres van Vivaldi in oktober vorig jaar. Geens was jarenlang federaal de sterke man, maar koos ervoor om Vivaldi niet in te trekken. Maar hij geldt als een ijzersterke onderhandelaar.
• Een andere naam die opduikt, is die van Nathalie Muylle (CD&V). Zij maakte een erg goede beurt als minister van Werk tussen 2019 en 2020, waarbij ze moest invallen in de regeringen-Wilmès I en II. Zij staat bekend als een inhoudelijk sterk Kamerlid, dat weegt in haar fractie.
• Maar voor alle duidelijkheid: geen van beiden manifesteert zich nu al, en zeker voor Geens is het maar de vraag of hij daar überhaupt nog zin in zou hebben. Desalniettemin: in de Wetstraat geldt dat wanneer namen van ‘mogelijke opvolgers’ circuleren, een voorzitter zich toch best wat zorgen maakt.

Genoteerd: Alweer hommeles tussen Zuhal Demir (N-VA) en Tinne Van de Straeten (Groen).

• Vlaams minister van Energie Zuhal Demir (N-VA), die ook bevoegd is voor Omgeving, weigerde vrijdag de milieuvergunning voor een nieuwe gasgestookte elektriciteitscentrale in Tessenderlo, die naast de bestaande gascentrale zou komen. Ze wees op mogelijke problemen met het afvalwater en de stikstofuitstoot en vindt ook dat de cumulatieve effecten van beide centrales samen onderzocht moeten worden.
• De beslissing leidde tot zenuwachtigheid op het federale politieke niveau, want federaal minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) rekent op nieuwe gascentrales om tijdelijk de energiebevoorrading te verzekeren na de Belgische uitstap uit kernenergie in 2025, in afwachting van grotere capaciteit op het vlak van hernieuwbare energie, zoals windmolens op zee.
• Meteen ontstond een felle discussie tussen beiden: “Bevoorradingszekerheid en betaalbaarheid zijn een gedeelde verantwoordelijkheid van alle regeringen in dit land”, reageerde Van der Straeten zaterdag. “Daar neem je geen risico’s mee. Eerder deze week bevestigde N-VA dat er ook in haar energieplannen altijd nieuwe gascentrales noodzakelijk zijn. Dat is het gevolg van achttien jaar non-beleid.”
• De tegenreactie van Demir: “Bevoorradingszekerheid is inderdaad geen spelletje. Onze welvaart op het spel zetten ook niet. De stekker van voldoende propere energie ligt in handen van mijn federale collega. Laten we die vooral niet uittrekken.”
• Het dossier van de gascentrales wordt zo door N-VA verder opgepookt. Maar het leidt ook tot verdeeldheid onder ecologisten, omdat gascentrales veel CO2 uitstoten. De lokale afdeling van Groen juicht om de geweigerde vergunning voor Tessenderlo, en gaat daarmee in tegen Van der Straeten. En vorige week bezette ook actiegroepen rond de groene beweging het hoofdkwartier van Groen en Ecolo, uit boosheid over de gascentrales.
• Het debat trekt zelfs de aandacht van de Financial Times, die er een interessante casestudy voor heel Europa in ziet. “België, gesandwicht tussen pro-nucleair Frankrijk en pro-gas Duitsland, belichaamt een van de problemen waarmee de EU wordt geconfronteerd in haar energievoorziening op weg naar een koolstofneutrale toekomst”, schrijft de zakenkrant.

Met bijdragen van Emmanuel Vanbrussel.