De federale regering trekt naar het Midden-Oosten, met de koning en koningin als breekijzer om de rode loper te laten uitrollen. Oman wordt door minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) verkocht als “het walhalla van de groene waterstof”. Die waterstof, opgewekt door zon- en windenergie in de golfstaat, kan per gastanker naar Europa, waar België de transporthub wil worden. “De enige manier om ook de zware industrie en transport volledig CO2-neutraal te krijgen.” Maar terwijl Van der Straeten er een ‘groene’ trip van wil maken, heeft ze Sophie Wilmès, de MR-vicepremier in haar kielzog. Die lijnde nog eens fijntjes af waarom de MR vasthoudt aan kernenergie, als optie in eigen land, onder meer om “geostrategische reden”.

In het nieuws: Een koninklijk bezoek aan Oman.

De details: De koningin heeft zelfs haar persoonlijke kapper mee op deze reis, kwestie van goed voorbereid te zijn. Maar dat zijn niet echt de details waar we het hier over gaan hebben.

• “Liever architect dan loodgieter. Alleen, die Belgische context dwingt je zo vaak tot enkel dat loodgieten”, zo stelt Tinne Van der Straeten, minister van Energie zuchtend. Nochtans is deze trip naar Oman, waarbij ze industriële installaties kan bezoeken, en innovatieve projecten belichten, spek voor haar bek: de energietransitie letterlijk inzetten. Het past perfect bij het plaatje van haar entourage, die de minister graag in de markt zet als technicus en de specialist, eerder dan dogmatica.
• En daarbij hebben meerdere partijbronnen het al vaker aangegeven: de hele saga rond de kerncentrales is uiterst vermoeiend voor de minister van Energie. “Daaraan gaat zoveel aandacht verloren, maar het is eigenlijk een achterhoedegevecht in België. De energierevolutie die plaatsvindt rond groene waterstof is zoveel interessanter.”
• Oman moet voor Van der Straeten dus een beetje ‘haar’ reis worden: in september vorig jaar was ze al in deze Golfstaat, om een eerste akkoord met de groene waterstofindustrie te tekenen, en een groter bezoek voor te bereiden. Dat komt er nu: de koning en koningin van België, daar is men in het sultanaat duidelijk van onder de indruk.
• De rode loper wordt uitgerold, de autostrade tussen luchthaven en hoofdstad Muscat is helemaal afgezet en getooid met de Belgische tricolore langs de weg, de pomp and circumstance is enorm aan het paleis, waar kanonschoten de Brabançonne overstemmen terwijl militairen paraderen, wanneer de koning en koningin ontvangen worden door sultan Haitham bin Tariq.
• Maar Van der Straeten focust op haar eigen project. “Het groene goud”, noemt men die groene waterstof, waarvan men gelooft dat ze op een paar decennia olie en gas helemaal kan vervangen. De Belgische havens en DEME, de grote Belgische baggeraar, staan alvast klaar om op die trein te springen.
• Want het valt op: de groene minister bakt zoete broodjes met de captains of industry. Voor de gelegenheid zijn de CEO’s Luc Bertrand (Ackermans & van Haaren) Jacques Vandermeiren (Port of Antwerp-Bruges) en Luc Vandenbulcke (DEME) naar Oman afgezakt, net als de Antwerpse havenschepen Annick De Ridder (N-VA) en Dirk De Fauw (CD&V), Brugs burgemeester en voorzitter van de Brugse haven. De havens van Antwerpen en Brugge fuseren dit jaar in Port of Antwerp-Bruges. Ook de onvermijdelijke Philip Heylen (CD&V), voormalig Antwerps schepen, duikt op in het paleis in Oman, voor een koninklijke sessie over groene energie tussen de ministers van België en Oman, en koning Filip is eregast in de zaal.
• “Proficiat, ik wil toch even onderlijnen hoe enthousiast we zijn in België over dit project”, zo stelt de koning, na afloop van een presentatie over het groene goud, waarna Van der Straeten haar speech mag doen: “We staan voor een enorme transitie van fossiele brandstoffen, richting schone energie. Het volgende decennium is daarvoor bepalend. (…) We gaan uw zon en uw wind verschepen, via waterstof, naar België en de rest van Europa”, zo richt ze zich tot de Omaanse gezagdragers in het paleis in Muscat.

Over wat gaat het? Waterstof die opgewekt is zonder CO2 uit te stoten, is de sleutel voor transport en zware industrie.

• Europa moet door een enorme revolutie op vlak van energie: tegen 2050 wil het oude continent CO2-neutraal zijn. Dat kan door radicaal meer in te zetten op groene energieproductie in eigen land, met zon en wind, en door Europa nog meer op één stroomnet aan te sluiten.
• Maar daarmee is de strijd niet gewonnen. Want België is vandaag voor 90 procent van haar stroomproductie afhankelijk van gas, olie en uranium. Dat kan niet allemaal vervangen worden door eigen groene stroom. Om die import van energie te voorzien, zet Van der Straeten compleet in op die zogenaamde groene waterstof. Die vormt voor onder meer de zware industrie (de chemiecluster, maar ook de staalindustrie) en voor vrachttransport op de weg, maar ook de scheepvaart en zelfs luchtvaart een ‘groene’ oplossing, weg van fossiele brandstoffen.
• In essentie is die groene waterstof een (vrij dure) manier van groene stroom omzetten en transporteren. In Oman is er overdag overvloedig zonne-energie, ’s nachts waait het permanent erg hard: de groene stroom die daarbij wordt opgewekt, wordt omgezet via het proces van pyrolyse of ‘autothermal reforming’ in groene waterstof. Vandaag wordt overigens de meeste waterstof aangemaakt door omzetting uit methaan, aardgas, waarbij erg veel CO2 vrijkomt.
• Oman heeft de ambitie om een enorme producent van die groene waterstof te worden. “Ze hebben een haast onuitputtelijke bron van groene stroomproductie hier. Het is het groene goud, en Oman is het groene walhalla in die wereldwijde race”, zo pocht het kabinet-Van der Straeten.
• Die wil België volop mee in die ontwikkeling. Voor aardgas, dat voornamelijk uit Qatar komt, is in Zeebrugge een enorme terminal, en heeft België dankzij meer dan 4.000 kilometer pijpleiding een positie als hub voor Europa verworven. Van der Straeten wil dat laten ombouwen voor waterstof, en zo opnieuw de Europese hub worden, maar dan voor dit ‘groene goud’.
• In Duqm, een slaperig plaatsje aan Arabische zee op zeshonderd kilometer van hoofdstad Muscat, bouwt DEME een gloednieuwe Hyport-haven om de waterstof te tanken en naar Europa te transporteren. Die haven zal morgen plechtig ingewijd worden door de Belgische koning Filip, samen met de Omani.

De politieke context: Van der Straeten moet voor Groen een belangrijke flank afdekken.

• Het ‘groene goud’ is éxact het verhaal dat Van der Straeten graag wil vertellen: een optimistisch narratief rond groene energie, waarbij ze er helemaal niet voor terugdeinst om de (Belgische) industriëlen stevig aan te halen. “Als de minister ergens tijd en slaap over laat is het dit”, zo stelt haar woordvoerder enthousiast.
• “Vooroplopen is het meest rendabel”, is daarbij de mantra van Van der Straeten bij haar energiebeleid. Want net zoals België ooit pionier was in windenergie op zee, wil ze nu de weg openen voor die groene waterstof. Het zijn overigens dezelfde bedrijven, zoals DEME, die destijds zwaar investeerden in de Noordzee, en nu in Duqm de ‘Hyport’ bouwen.
• Toen ze in 2019 haar comeback maakte in de politiek, en verkozen werd op een Ecolo-Groen-lijst in Brussel, droomde ze niet meer van watertrappelen in oppositie, maar van impact op ‘haar’ sector: energie. Als advocate in energiezaken had ze zich helemaal in die materie verdiept, na een periode als Kamerlid tussen 2007 en 2010 voor Groen, waarna ze de politiek een beetje teleurgesteld achter zich liet. In 2020 was ze binnen Groen een van de grote voorvechters van regeringsdeelname, samen met haar politieke buddy Kristof Calvo, tegen een meer terughoudende voorzitter Meyrem Almaci in.
• Bij de Vivaldi-onderhandelingen toonde ze haar dossierkennis en bracht ze ‘positieve’ oplossingen aan de tafel: een verhaal dat onder meer premier Alexander De Croo (Open Vld) stevig omarmde. Een groene energietransitie met een scheut vooruitgangsoptimisme, én winstgevende projecten voor de privésector: dat was spek voor de bek van Vivaldi, met Van der Straeten die haar ‘droomportefeuille’ kreeg, en De Croo die haar deel zag uitmaken van zijn dreamteam.
• Alleen: een zegetocht is het tot nu toe allerminst. Daarbij spelen meerdere factoren.
  • De geopolitieke spanningen, plus een enorme economische heropleving na de pandemie maken dat de energieprijzen de pan uit swingen. Daar heeft Van der Straeten geen rechtstreekse greep op, maar het straalt onvermijdelijk af op haar. Het halfbakken akkoord over de energiecheque en de btw, waarbij haar structurele hervormingsplannen klaar waren, maar niet door de kern raakten, is veelzeggend: de rivaliteiten binnen Vivaldi spelen haar parten.
  • Veel erger nog is dat het dossier van de kernuitstap maar blijft aanslepen, waarbij de Franstalige liberalen systematisch hameren op het openhouden van de jongste centrales. Die zaak raakte nooit deftig uitgeklaard tijdens de tien dagen dat Vivaldi een regeerakkoord schreef, en nu is het dossier niets minder dan een kruisweg geworden voor Van der Straeten, niet zonder enig leedvermaak bij de coalitiepartners, die staan te kijken op het conflict tussen Groen en MR. Vanuit oppositie verzet N-VA bovendien hemel en aarde om de dure energieprijzen te koppelen aan de kernuitstap: politiek een fameuze bedreiging voor de groenen.
  • Dat de vicepremier van Groen, Petra De Sutter, bovendien erg consensusgericht is, maakt het niet makkelijker voor de vakminister van energie: op de kern zag ze al meermaals haar dossiers wat verdampen of verwateren.
  • Ook lastig is dat het communicatief stroef loopt voor Van der Straeten, die naast de camera bijzonder vlot is, maar zodra de tape rolt, moeite heeft zich coherent uit te drukken. Meermaals ging ze bij VRT-optredens helemaal de mist in, met een veel te stroeve houding en warrige antwoorden.
• Om maar te zeggen: Van der Straeten kan heel de positieve vibe, en het voelbare enthousiasme van de Belgische zakenwereld en de Antwerps-Brugse haven rond de groene waterstof meer dan gebruiken. “We zijn hier in Oman om heel dat project de duw te geven die het nodig heeft. En ook de koning kan daarbij fors helpen, dat opent deuren”, zo zegt Van der Straeten. Kwestie van het eens niet over de kernuitstap te moeten hebben.

Ook genoteerd: In de marge van het bezoek zet MR-vicepremier nochtans de puntjes nog eens op de i over kernenergie.

• Vivaldi zou Vivaldi niet zijn, als de lastige dossiers niet altijd terug komen bovendrijven. Want in het kielzog van de koning is ook de minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès (MR) mee afgereisd naar Oman. Omdat het een koninklijk bezoek is, heeft ze minder een eigen agenda. Maar op een briefing vooraf aan de pers legt ze uit dat haar stokpaardje, de vrouwenrechten, onvermijdelijk toch ook op tafel komt bij gesprekken in de Golfstaat.
• En Wilmès is uiteraard ook MR-vicepremier. Het duurt niet lang, of het dossier van de kernuitstap komt op tafel. Dat daarbij de Franstalige liberalen op hun strepen staan, en niet zomaar meegaan in de sluiting van Doel 4 en Tihange 3, is al langer duidelijk. Wilmès neemt er geen millimeter van terug.
• Integendeel, ze wijst er fijntjes op, als minister van Buitenlandse Zaken, dat de geostrategische afhankelijkheid van energie, voor België en heel de EU, toch wel een belangrijk element is in het dossier rond kernenergie. “Kijk wat in Oekraïne gebeurt, België neemt zo’n 6 à 7 procent gas uit Rusland, maar voor Europa is dat 40 procent van de totale vraag. Uiteraard zijn die dossiers gelinkt, als wij nucleaire capaciteit afbouwen”, zo is te horen.
• Bovendien blijft men uiterst bezorgd over de bevoorradingszekerheid, een bekommernis die MR deelt met onder meer CD&V en Open Vld in de kern van Vivaldi. “Daar is geen zekerheid over vandaag, met zeven kerncentrales die zouden sluiten. Tegelijk moeten we dus een alternatief, de verlenging van de centrales, blijven voorbereiden. En daar hebben we op 23 december in de kern een akkoord over gemaakt”, is de uitleg in de wandelgangen.
• Bijkomend element in de discussie: de wet op de kernuitstap. Die laat niet toe om na 2025 nog kernenergie te ontwikkelen in België. Maar daar wil de MR absoluut van af. En recenter zetten ook Open Vld en CD&V zich op dit standpunt, tot afgrijzen van de groenen, die absoluut niet willen weten van het terugdraaien van ‘hun’ wet.
• De Franstalige liberalen lijken die discussie niet op de spits te willen drijven: voor hen is het honoreren van wat op 23 december beslist is, om de huidige kerncentrales nog een serieuze kans te geven, belangrijker dan de wet terugdraaien. Toen stond de MR daarvoor alleen, vandaag zijn ze “wat verbaasd” vast te stellen dat er plots steun is langs Vlaamse kant.
• Bij Groen binnen de regering is te horen dat ze daar niet meer op terugkomen, op die wet. “Het is ook niet nodig om die SMR-centrales, kleine nieuwe centrales, te onderzoeken.” De ergernis over het hele dossier blijft daarbij torenhoog: “Iedereen lijkt dat altijd te vergeten, maar vijf van de zeven centrales gaan hoe dan ook dicht. Die gascentrales zijn dus hoe dan ook nodig.”
• Of anders gezegd: de kruisweg van Van der Straeten over de kernuitstap duurt verder, ook duizenden kilometers weg van de Wetstraat, op zoek naar een positief groen verhaal. Zeker omdat de oefening om van de btw-verlaging op de energiefactuur een ‘slimme’ verlaging te maken, niet voltooid is: ook dat zou wel eens pasmunt in het geheel kunnen worden, straks in maart.

Nog op de agenda: Na Oman wachten de Verenigde Arabische Emiraten.

• De koning gaat vrijdag langs bij de Sjeik Mohammed Bin Zayed, de leider van de Verenigde Arabische Emiraten (VAE), die in Abu Dhabi resideert. Maar de focus van het bezoek ligt op de wereldtentoonstelling in Dubai, op een uurtje rijden.
• Daar heeft België een paviljoen, dat uiteraard de nodige aandacht van de koning en koningin zal krijgen. Nochtans kreeg de zaak al een pak scherpe kritiek te verwerken: het paviljoen focust volledig op zaken als strips, bier en chocolade, en laat de industriële sterkte, of innovatie in eigen land volledig links liggen.
• Daar lijkt het wel een grote regeringsreünie, want naast Wilmès en Van der Straeten, zijn ook Pierre-Yves Dermagne (PS), de vicepremier en minister van Werk, en Annelies Verlinden (CD&V), de minister van Binnenlandse Zaken, in Dubai. Ze tekenen daar samenwerkingsakkoorden met de Emirati, en bezoeken uiteraard de wereldtentoonstelling. En zelfs Brussels minister Pascal Smet (Vooruit) zit in Dubai voor een bezoek.
• Onder meer ook op de agenda: de uitlevering van criminelen aan België. Dubai is immers een pleisterplaats geworden voor de narcospelers in de lage landen. België tekende onlangs een uitleveringsverdrag daarvoor met de VAE, minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld) zette de handtekening. Maar het ging meteen mis: de uitlevering van een gezochte gangster, Nordin el Hajjioui, gekend als ‘Dikke Nordin van den Dam’, stokt na drie uitleveringsverzoeken. “Daar gaan we uitleg over vragen”, zo is in Belgische regeringskringen te horen.
• De Emirati zijn op een paar decennia een serieuze regionale speler geworden, die onder meer als eerst Arabische land commerciële vluchten naar Israël hadden, en diplomatieke relaties aanknoopten met dat land. Dat wordt hoe dan ook een gespreksonderwerp voor minister van Buitenlandse Zaken Wilmès.

Zoals gezegd: De Vlaamse regering werkt aan de hervorming van de groene stroomcertificaten, wat grote spelers geld kan kosten.

• Het passeerde al op het partijbureau van N-VA, en Zuhal Demir (N-VA) maakt er nu plannen voor op: vorige week meldde deze nieuwsbrief dat de Vlaamse regering werkt aan een knip in de groene stroomcertificaten voor de grote industriële spelers.
• Gisteren in het Vlaams Parlement lichtte Demir een tipje van de sluiter. Dat was nodig, omdat na de federale beslissing om de factuur met 165 euro te verlagen, de druk toch op de Vlaamse ploeg van Jan Jambon (N-VA) is komen te liggen om ook nog iets te doen.
• Demir kondigde aan “met de tandenborstel door de energiefactuur” van de Vlaming te willen gaan. Maar daarbij wil ze enkel structurele maatregelen nemen, geen one shots. Die zouden er “over enkele weken” moeten zijn.
• Er loopt nu een onderzoek, vooral juridisch, zo gaf Demir toe, om te zien hoe ze die groenestroomcertificaten voor de grote spelers kunnen beteugelen. Maar dat ligt bijzonder gevoelig. Het moet juridisch goed in elkaar zitten: “Ik wil niet teruggefloten worden door een of andere instantie”, zo stelde Demir daarover. Mogelijks zijn de torenhoge energieprijzen de juridisch “dwingende reden”, die ze daarvoor kan inroepen.

Om te volgen: In het Parlement zijn de hoorzittingen over het al dan niet verplichten van vaccins volop bezig. Maar de steun brokkelt af.

• In de Kamer passeren aan sneltempo de experts die gehoord worden in het debat rond verplichte vaccinatie. Nog voor de krokusvakantie zou men willen landen, en tot een echte conclusie komen in de Commissie Volksgezondheid.
• Maar tegelijk is de context fors aan het veranderen. In het Verenigd Koninkrijk en Denemarken heeft men alle maatregelen volledig gelost: Omikron is echt de game changer van de pandemie voor die landen. Torenhoge besmettingen, in combinatie met nauwelijks veel meer opnames op intensieve zorgen veranderen compleet het beeld van het effect van het coronavirus.
• Dat leidt tot een forse afbrokkeling van het draagvlak voor een verplichting, zo stelt de coronabarometer van motivatiepsycholoog Maarten Vansteenkiste (Ugent): in oktober was maar 29 procent tegenstander van een verplichting. De silent majority sprak zich uit voor. Maar sindsdien is dat fors afgenomen: in januari 2022 was al 39 procent tegenstander, nu is dat doorgestegen naar liefst 58 procent die een verplichting niet ziet zitten.
• In Frankrijk heeft ondertussen de minister van Volksgezondheid Olivier Véran verklaard dat “het einde van de crisis in zicht is”, en dat ook het CST afgeschaft zal worden. “We zien dat het goed evolueert. De sanitaire pas zal dan ook verdwijnen, meer dan vermoedelijk voor de maand juli, als alles goed gaat”, zo stelde hij op BFM.

Vastgesteld: Georges-Louis Bouchez (MR) staat weer met lege handen in Louvain-la-Neuve.

• Wraak is een gerecht dat best koud wordt opgediend. Maar zo koud was het bord nog niet in de universiteitsstad Louvain-la-Neuve, waar twee weken geleden de Franstalige liberalen triomfantelijk hadden aangekondigd dat zij de nieuwe burgemeester zouden leveren, en na 20 jaar de lokale groene burgervader buiten zouden dragen in een coalitiewissel.
• Maar nu goed twee weken later is Julie Chantry (Ecolo) al terug: ze heeft opnieuw de steun van de PS en een lokaal partijtje, die alweer zijn overgelopen, weg van de MR dus. Die zitten weer in oppositie.
• Het feit dat Bouchez zo triomfantelijk communiceerde, en zijn plezier niet kon verbergen over het feit dat hij Ecolo een hak had gezet, speelt ongetwijfeld mee: de PS was niet rouwig om de rollen dan uiteindelijk weer om te draaien. En en passant hebben ze mooi hun prijs opgedreven: de kleintjes krijgen er een schepenpost bij.
• “L’hypocrisie est un vice à la mode et tous les vices à la mode passent pour vertus“, ­citeerde Bouchez op Twitter dan maar Molière. Hij zegt dat “de functies en lonen er nu zijn ten koste van Louvain-la-Neuve. Een magere troost.