Vivaldi hangt nog met haken en ogen aaneen: spaarrente wordt nieuwste oorlog, terwijl groene woede nog smeult over natuurherstelwet

Een woelige dag wacht Vivaldi, in de Kamer en later op de dag in de kern. Twee dossiers liggen immers op de tafel van de federale regering, en twee keer zetten ze links lijnrecht tegen rechts. Eerst en vooral is er het dossier van het spaarrente. Daarin gaan de socialisten vol op het gaspedaal staan, met grote steun van de groenen: zij willen een wettelijke verplichting voor banken om het verschil tussen de ECB-rente en rente op spaarboekjes tot maximaal 2 procent te beperken. Zeker cd&v met minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v) staat zo onder druk: “Hij heeft zichzelf klem gezet”, zo is bij de socialisten te horen. “Wij willen resultaat”. Maar dat is niet het enige hete dossier, premier Alexander De Croo moet het ook over de natuurherstelwet hebben, die hij zelf op ‘pauze’ wilde zetten. De groenen blijven daarover razend, en weigeren te plooien. “Wij gaan regering niet opblazen. Maar goed, als het niet meer werkt en de premier moet door z’n eigen domme uitspraken naar de koning, dan heeft hij ons een cadeau gedaan: dan is klimaat wel hét thema”, zo zegt een hoge groene bron.

In het nieuws: Straks moet premier De Croo in de Kamer de boel bijeen houden.

De details: Maar kan hij dat nog, nadat hij zelf de boel in vuur en vlam zette? En ook: “Hoe gaat hij in godsnaam zo nog grote deals maken over pensioenen of fiscaliteit?”, vragen zijn eigen vicepremiers in koor.

“De premier denkt dat hij zich alles kan permitteren tegenwoordig. En misschien is dat wel zo, omdat niemand echt eruit durft stappen.” Een harde analyse, die een topper binnen Vivaldi maakt.
De afgelopen 24 uur stonden de coalitiepartners van Alexander De Croo, van links tot rechts, met grote ogen te kijken naar hoe de premier zelf een strovuur aanstak, in zijn coalitie. Door zelf dinsdagavond naar de camera’s van Terzake te stappen, en daar de Europese natuurherstelwet te torpederen, trof hij zijn groene coalitiepartners, nochtans in de kern heel vaak zijn bondgenoten geweest, helemaal in hun core business.
Bij Groen en Ecolo reageerde men voor de schermen uiterst gekwetst. Intern maakt men een harde analyse. Want “het was al de derde aanval van De Croo in één week“, zo stelt men:
- “Eerst was er het feit dat we F-16-piloten gingen opleiden, dat hebben we in de krant moeten lezen.”
- “Daarna was er in Berlijn nog hartstochtelijk pleidooi voor het nucleaire.”
- “En dan dinsdagavond plots die natuurherstelwet, waarover hij luid moest gaan communiceren.”
“Daar zullen we het allemaal in de kern over moeten hebben, want hij valt compleet uit z’n rol. Hoopt hij misschien echt dat wij gaan opstappen?“, zo vraagt men zich af op hoog niveau bij de groenen.
Dat de premier bovendien gisteren nog eens zijn voet niet terugtrok, maar nog verder argumenteerde dat het standpunt om “de kar niet te overlagen”, qua klimaat, eigenlijk ook besproken was, schoot in het verkeerde keelgat. Daarbij schermde De Croo ermee dat “al maanden geleden, op de directie-generaal Europese Zaken (DGE) bepaald is dat we ernstige vragen zouden stellen bij die natuurherstelwet”.
Onzin, zo klinkt het bij Groen en Ecolo. “Die DGE is een technisch overlegorgaan, waar uiteraard vragen komen. Maar daar werd helemaal geen standpunt van de federale regering bepaald“. Bovendien, geen enkele coalitiepartner binnen Vivaldi gelooft de uitleg van De Croo dat hij dit conflict niet doelbewust zou zoeken.
“Iedereen weet dat de Vlaamse regering tegen die natuurherstelwet is, terwijl Wallonië en Brussel voor zijn: in Europa gingen we ons toch moeten onthouden dus, Vivaldi moest helemaal niet in vuur en vlam hierover. Hij zocht het conflict”, zo stelt een vicepremier. Daarbij wijzen verschillende bronnen binnen de regering weer naar de internationale carrièreplanning van de premier: “Hij zit weer netjes terug op de lijn van Mark Rutte en Emmanuel Macron: die gaan hem straks aan een job moeten helpen.”
Tegelijk is wel duidelijk dat noch Groen noch Ecolo hierover uit de regering gaan marcheren: het is ultiem niet eens een federaal dossier, maar een Europees. Dat neemt niet weg dat het conflict nog wel heel hevig kan gaan etteren. En daar maalt men bij de ecologisten niet om. “Stel dat de boel ontploft, dan geeft hij ons op een schoteltje ons campagnethema. Laat het ons weer over klimaat en energie hebben dan”, zo klinkt het strijdlustig. Vanuit de achterban was daar tegelijk wel wat druk: klimaat is zowat het laatste thema waarop Groen nog toegevingen kan doen.
“Als je echt wil schaken, moet je dat wel op het hoogste niveau doen“, zo is nog te horen, bij groene bronnen, over de premier. “Wij gaan de regering niet opblazen. Maar goed, als het niet meer werkt en de premier moet door z’n eigen domme uitspraken naar de koning, dan heeft hij ons een cadeau gedaan: dan is klimaat wel hét thema.”
Hoe dan ook wordt het een moeilijke strijd voor de groenen. Want niet alleen is er binnen Vivaldi duidelijk een een entente tussen MR, Open Vld en cd&v om in het dossier van de natuurherstelwet niet meer te plooien. In het Europees Parlement stemden die partijen al tegen overigens. Bovendien is het een dossier dat finaal met de deelstaten moet worden afgestemd: en daar is er de Vlaamse regering, die nu zeker niet meer zal plooien. Hooguit onthoudt België zich dus straks Europees, voor de zoveelste keer, in klimaatdossiers.
Het wordt dus vooral een emotionele zaak, eerst in de Kamer, waar de premier vanmiddag ongetwijfeld zijn eigen groene coalitiepartners tegen zich krijgt. De oppositie kan dan rustig vaststellen dat er nauwelijks nog sprake is van een regering. Een paar uur later, op de kern, moet dan gesust en verzoend worden.

De essentie: De heftigste discussie vanavond bij Vivaldi zal eerder over de spaarrente gaan.

Want in dat dossier zijn PS en Vooruit veel meer op oorlogspad dan over de natuurherstelwet. Daarbij zijn ze gretig op de kar gesprongen die minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v) eerst en daarna staatssecretaris van Consumentenzaken Alexia Bertrand (Open Vld) hebben aangetrokken.
Alleen, de socialisten en groenen willen duidelijk veel verder gaan in dit dossier dan de rechterflank van Vivaldi. Daar waar het bovengenoemde duo een brief schreef naar de sector, en wel dreigde met “ultiem ingrijpen”, maakten Parlementsleden van Vooruit en Groen dat deze week heel concreet. Want zowel Melissa Depraetere (Vooruit) als Dieter Van Besien (Groen) schermen vanuit de Kamer met wetsvoorstellen, om de banken gewoon te verplichten.
Dat leidde ook wel tot wat frictie tussen beiden: uiteindelijk bleek dat Groen niet echt een concreet uitgewerkt voorstel had, en zich bij Vooruit wilde aansluiten. Beiden leggen nu hetzelfde neer: de ‘spread’ tussen de rente van de ECB en die op spaarboekjes mag maximum nog 2 procent zijn.
Op dit moment betaalt die Europese Centrale Bank liefst 3,25 procent rente, aan banken, die hun tegoeden daar parkeren. Maar tegelijk geven alle Belgische grootbanken maar iets meer dan 0,5 procent interest op spaarboekjes: de winst rolt binnen. Met de nieuwe regels zouden KBC, BNP Paribas, ING en Belfius dan plots 1,25 procent verplicht moeten geven.
Maar het wetsvoorstel in de Kamer is maar één route, de echte, veel snellere weg, is via de regering gaan, meteen een wetsontwerp. Daarover willen socialisten en groenen vanavond dus ook strijd leveren, zeker richting Van Peteghem, die de lont in het kruitvat stak. Al komen er vast ook vanmiddag in de Kamer daar vragen over, vanuit de meerderheid.

The Big Picture: De premier zit in een catch-22: campagne voeren of regeren?

Of de regering nu echt in gevaar is? “Het lijkt toch vooral blufpoker hoor, als de groenen over die natuurherstelwet de regering zouden opblazen. Dat gelooft niemand. Maar het zet wel de toon en de sfeer binnen de ploeg weer helemaal onder nul. Hoe ga je op die manier nog grote deals maken over de pensioenen en de fiscaliteit? En was dat niet wat de premier juist nodig had voor zijn imago?”, zo analyseert een topper nuchter binnen Vivaldi.
Tegelijk heeft iedereen opgemerkt dat De Croo hard bezig is met zijn positionering, zowel nationaal als internationaal. Plots trapte hij een internationale imagocampagne voor België (en zichzelf) af, met als slogan “Embracing Openness“, waarbij hij het podium deelde met een perfecte mix stemmen om die ‘openheid’ te duiden.
Dat de campagne vooral voor eigen gebruik is, bewijst het budget: slechts 1 miljoen euro per jaar, goed voor wat borden op de luchthaven en een beetje digitale marketing. Het zijn vooral de ministers van Vivaldi en de diplomaten, die het straks gaan moeten uitdragen in Europa en de wereld.
Maar dat “open” en “internationale” imago wil de premier dan handig gebruiken, om in eigen land de “separatisten” en “pessimisten” van de oppositie weg te zetten. “Welke CEO hangt spontaan de vuile was buiten als het over zijn eigen bedrijf gaat? Wel, dat is exact wat veel Belgische politici doen als ze naar het buitenland trekken”, zo sneerde hij in De Tijd weer richting N-VA.
Die campagnes en dat ‘open’ profiel passen perfect binnen de semantiek van Vivaldi: niemand van z’n coalitiepartners ziet daar graten in, hooguit praat men meesmuilend over een onvermijdelijk vertrek, vroeg of laat, van de premier, naar een internationale functie.
Maar dat De Croo zich deze week daarbij achter het nucleaire gooide, én de Europese Green Deal afviel door de natuurherstelwet niet langer te steunen, is voor de groenen onaanvaardbaar. Net zoals De Croo op 1 mei al over de arbeidsmarkt in de aanval ging, en de PS daarbij de kast op joeg.
Op 1 jaar van de verkiezingen lijkt de premier zo al in kiescampagne-modus te gaan. Maar dat ondergraaft meteen zijn beste kans om met zijn palmares uit te pakken, in de komende kiescampagne. Een deal over de pensioenen en de fiscaliteit zou net het gedeukte blazoen van zijn coalitie wat kunnen herstellen én bewijzen dat hij het land wel doet ‘werken’. Het lijkt zo kiezen of delen, een catch-22 waarbij hij niet kan winnen, voor de premier: partijman of coalitieman? Een dilemma dat zo oud is als de Zestien zelf.

Afscheid: Met Kristof Calvo (Groen) verliest Groen een topper op het nationale toneel.

Vriend en vijand moesten het erkennen, op 2 oktober 2020 in het Europees Parlement (waar door corona het debat van de federale regeerverklaring doorging): Kristof Calvo heeft het soort politiek talent waarvan er op één generatie maar weinig passeren. Het was amper een dag na de vorming van Vivaldi en vooral één dag na het missen van zijn gedroomde ministerpost. Maar Calvo beklom het spreekgestoelte, en verdedigde met vuur en vlam ‘zijn’ coalitie, De Croo I, waar hij geen deel van zou gaan uitmaken. Een stormachtig applaus volgde.
Vier jaar later zal hij niet meer zetelen: hij kondigt vandaag z’n afscheid aan uit de nationale politiek en dus ook uit de Kamer. Daar slaagde hij er nochtans in om al sinds 2010, toen hij als jongste rechtstreeks verkozen Kamerlid in het halfrond kwam, debatten te kleuren en thema’s op de agenda te zetten.
Daarbij lukte hij erin om Groen een breder profiel te geven, onder meer met zijn boek “Fuck de zijlijn” en zijn permanente oproep tot samenwerking vulde hij zalen tijdens een sprekerstour in 2015. Als bezieler van een brede stadslijst in Mechelen maakte hij die oproep lokaal het meest concreet: nationaal bleek hij een veel meer polariserend figuur, een beetje tegen wil en dank.
De kiescampagne van 2019 was in die zin voor Calvo een brug te ver: in de tweestrijd die ontstond tussen N-VA en Groen, ging de groene fractieleider in de Kamer kopje onder tegen Bart De Wever (N-VA). De uitslag was voor de groenen in mei 2019, voorafgegaan door torenhoge peilingen en het dominante klimaatthema op de agenda, een grote teleurstelling.
Calvo zelf duwde intern vervolgens enorm om toch in de federale regering te gaan, tegen zijn partijleider Meyrem Almaci in. Uiteindelijk smeedde dat duo mee Vivaldi, maar op de eindmeet ging de post van vicepremier naar Petra De Sutter (Groen), niet naar Calvo. De verbittering daarover stak die nooit weg.
“Na drie boeiende periodes als Kamerlid, is het tijd voor nieuwe wegen en een andere rol. Iemand, zoals ik, die veel wil veranderen en vernieuwen, moet ook zelf durven vernieuwen en veranderen. Ik maak daarom een keuze voor Mechelen én voor een andere politiek”, zo zegt hij in een statement.
“Kies ik nu voor de zijlijn? Het omgekeerde is waar. Lokale politiek is dichtbij mensen. Het gaat om concrete daden in plaats van loze beloftes of straffe kreten. Zoals elke mens wil ik iets kunnen opbouwen in plaats van te moeten afbreken. Ik wil een actor zijn, geen commentator. Niet cynisch worden, maar een voluntarist blijven.”
In Mechelen wacht straks het kopmanschap en minstens een schepenpost, na 2024. Tot zo lang blijft Calvo wel in de Kamer. Tegelijk wil hij verder werken aan ‘politieke vernieuwing’: hij werkt naar eigen zeggen aan een plan “voor een radicale renovatie van ons politiek systeem”, en komt met een boek. Op termijn droomt hij van een “denktank, een ontmoetingsplek voor progressieve mensen binnen en buiten de politiek”.
Het is dus niet ondenkbaar dat Calvo straks weer opduikt, nationaal, bij Groen, of in een bredere hertekening van het landschap: “Ons politiek systeem is oud, moe en versleten. We moeten revolutie maken voordat die uitbreekt,” zo citeert hij in z’n statement Nederlands politicus Hans Van Mierlo. Die kondigde ook twee keer z’n exit aan, en maakt evenveel keer z’n comeback.

The big picture voor Groen: Het beeld wordt zo langzamerhand rampzalig, met de ene exit na de andere.

Voor het leidende duo Nadia Naji-Jeremie Vaneeckhout bij Groen kan dit tellen, als klap. Want Calvo is en blijft een van de boegbeelden, waarvan de partij er al niet bitter veel heeft. Dat hij na drie termijnen als Kamerlid wel opnieuw een uitzondering zou krijgen, tegen de partijstatuten in, lijkt toch een evidentie: ook huidige fractieleider Wouter De Vriendt (Groen) kreeg die, in West-Vlaanderen.
Maar voor Groen is het de zoveelste klepper, die opzij gaat. Eerder kondigde Björn Rzoska (Groen) zijn afscheid aan, en nam hij ook ontslag als fractieleider. Hij kiest voor het lokale in Lokeren. Hetzelfde verhaal voor Elisabeth Meuleman (Groen), die toch ook geldt als zeer verdienstelijk parlementslid op Onderwijs. Zij gaat voor Oudenaarde, met een lokale lijst.
Tel daarbij ook nog de exit van een reeks andere Groene Parlementsleden, die telkens ook een eerder droevig verhaal vertelden over een politieke job die veeleisend was en niet de nodige voldoening gaf, zoals Barbara Creemers (Groen) en Juan Benjumea (Groen), en je krijgt een vervelend beeld.
Uitgerekend vandaag kondigde dan net ook An Moerenhout (Groen) na tien jaar haar vertrek uit het Vlaams Parlement aan: eerder toevallig, maar het duidt wel op het feit dat de groene voorzitters niet in staat zijn een goed, gestroomlijnd communicatieproces daarrond op te bouwen.

Zoals verwacht: Europese donderwolken boven de Belgische begroting, alweer.

Vivaldi zal fors mogen snoeien in de overheidsuitgaven, om Europees toezicht te kunnen vermijden in de nabije toekomst, zo waarschuwt de Europese Commissie in haar 2023 Country Report Belgium. De Europese Commissie geeft België een forse tik op de vingers: het eist dat het begrotingstekort, dat dit jaar vijf procent van het bbp aantikt, dringend wordt weggewerkt. De Europese Commissie ijvert naar een maximaal tekort van drie procent, iets wat België ook volgend jaar in de verste verte niet benadert.
En ook in dit rapport van de Commissie, die elke EU-lidstaat zo doorlicht, schuift men opnieuw dezelfde werkpunten naar voren, als in zowat elke andere analyse van de Belgische economie: het land heeft nood aan een duurzame hervorming van de pensioenen, efficiëntere overheidsuitgaven, een robuuster fiscaal kader en meer inzet om de burger aan het werk te zetten, zo staat te lezen.
Vooral die pensioenhervorming blijft een heikel punt: zonder die ingreep voldoet België niet aan de vereisten om geld te krijgen uit het RRF, het Europese herstelfonds. België moest 22 werkpunten oplossen om 4,5 miljard euro te kunnen losweken, waaronder dus de pensioenhervorming, die als enige grote overblijft. De hervormingen om de uitrol van 5G mogelijk te maken en verdere investeringen in energie-efficiënte renovaties van gebouwen en de circulaire economie zijn min of meer afgelopen.
Daarnaast blijft ook werkloosheid in België een serieus probleem, voor de Commissie. De ambitie is om tegen 2030 een werkzaamheidsgraad van 80 procent te bereiken; in 2022 bedroeg die slechts 75,4 procent. Zelfs als alle werkzoekenden, 225.000 mensen in totaal, een job vinden, zullen we die 80 procent niet halen. De Europese Commissie maant België dus aan een systeem uit te werken waarbij werken meer loont, onder meer door de belasting op arbeid te verlagen. Ook dat ligt klaar: in de fiscale hervorming.

Tegenvaller voor Vivaldi?: Ook Europa aast op de miljarden aan opbrengsten van Russisch geld en waardepapieren bij Euroclear.

Euroclear, het Belgische multinationale clearinghuis, heeft sinds de sancties zo’n 196,6 miljard euro aan Russische centen en waardepapieren bevroren door de sancties. Dat staat dus op de rekeningen en brengt zo geld op. Bakken geld. Want aan een laag risico brengt het ook rente op. En de belasting daarop was een welgekomen financiële injectie voor de Belgische begroting, een meevallertje.
Zo liet staatssecretaris van Begroting Alexia Bertrand (Open Vld) maar liefst 625 miljoen euro aan vennootschapsbelasting uit die opbrengsten inschrijven in de begroting. En er wordt gerekend op nog eens 100 miljoen extra in 2024.
Daarover heeft Vivaldi wel altijd gezegd dat ze die meevaller enkel gebruiken om Oekraïne te steunen, en niet om de begroting te verbeteren. Maar dat is natuurlijk onrechtstreeks wel het geval: anders had men de ‘royale steun’ aan Kiev wél uit eigen zak moeten betalen.
Maar nu rijst de vraag of dat liedje wel blijft duren. Want volgens de Financial Times hebben vertegenwoordigers van EU-lidstaten besproken of zij die opbrengsten, die rente niet zouden kunnen gebruiken om Oekraïne rechtstreeks te helpen.
Hetzelfde doel dus, alleen zou de cashflow voor België dan wel kunnen wegvallen: geen opbrengsten meer is geen belasting meer. Alleen blijft het een bijzonder delicate operatie: geld weghalen van andere nationale banken, in dit geval de Russische, zou een wel zeer vergaande operatie zijn. Zelf al zijn het de interesten.

Gewoon gênant: Ook de Vlaamse regering is niet in staat een goed gestroomlijnde communicatie op te bouwen. Misschien eens een consultant inhuren, dan maar?

Wie niet cynisch wil worden in de politiek, kan zich maar beter niet in de Vlaamse regering verdiepen. Zelden schoot een coalitie zichzelf telkens opnieuw in de eigen voet, zoals Jambon I. Nu al twee dagen over de kostprijs van consultants voor de Vlaamse administratie.
Daarmee pakte eerst Vlaams vice-ministerpresident Hilde Crevits (cd&v) uit in de commissie Welzijn, om de bedragen die ex-minister Jo Vandeurzen (cd&v) kreeg als consultant wat te relativeren. Zij schermde met 1,5 miljard, op vier jaar, wat de oppositie deed overuren maken van verontwaardiging. “Waanzinnig”, vond men.
Maar een dag later corrigeerde minister-president Jan Jambon (N-VA) haar in het halfrond: “ik moet een goede collega in de regering zeggen dat ze iets te voorbarig was met het lossen van een getal, dat vervolgens een eigen leven is gaan leiden”, zo stelde hij. En die 1,5 miljard bleek plots “voortijdig en zonder context” gecommuniceerd, “we komen nu op een bedrag in de grootteorde van 640 miljoen euro”, maar ook dat cijfer bleek nog niet definitief, volgens Jambon.
Die bleef herhalen dat 640 miljoen euro wel groot lijkt, maar op een bedrag van meer dan 200 miljard voor heel die administratie op 4 jaar is dat “natuurlijk niet het geval”, zo stelde Jambon. Maar van die 640 miljoen gaat nog steeds “het grote gedeelte naar IT-projecten, die tijdelijk zijn en waarvan het heel moeilijk is op de arbeidsmarkt profielen aan te trekken.”
De oppositie reageerde zeer fel op het geklungel: “Wanneer je naar de cijfers vraagt, dan duurt het maanden eer er duidelijkheid komt over de bedragen die worden gegeven aan de vrienden van de consultancybureaus”, zo sneerde Thijs Verbeurgt (Vooruit). “Ik vind het wel ongelofelijk om te horen dat een overheid die zuinig omspringt met haar middelen, verdorie niet eens weet hoeveel ze uitgeeft aan consultancy”, voegde Jos D’Haese (PVDA) nog toe.
Volgende dinsdag, in de commissie Financiën, belooft de Vlaamse regering dan eindelijk uitsluitsel over de definitieve cijfers. Afwachten of de communicatie dan gestroomlijnder verloopt.

Genoteerd: Voormalig socialistisch boegbeeld Luc Van den Bossche moet voor de correctionele rechtbank verschijnen in Optima-zaak.

Van den Bossche was van eind 2011 tot begin 2015 CEO van de Optima Bank. Daarna zetelde hij tot juni 2016 in de raad van bestuur. De bank ging in 2016 failliet nadat de Nationale Bank strafrechtelijke inbreuken vaststelde.
Jeroen Piqueur, de voormalige topman van de bank, zou misbruik gemaakt hebben van vennootschapsgoederen. Maar ook witwasmisdrijven, bedrieglijk onvermogen en inbreuken op de bankwetgeving werden aan de lijst toegevoegd. Zo’n 100 miljoen euro zou zijn weggesluisd via buitenlandse structuren. Voor Piqueur is het niet zijn eerste rodeo, in 2019 werd hij in een andere strafzaak al eens veroordeeld voor belastingfraude tussen 2007 en 2013.
Beiden worden nu, samen met een tiental andere personen en vennootschappen, in verdenking gesteld. Zeven jaar later pas, omdat de rechtszaak een procedureslag werd met onder andere het wraken van onderzoeksrechter Annemie Serlippens voor ‘een schijn van partijdigheid’.
De advocaat van Van den Bossche liet weten in beroep te gaan. Normaliter kan dat niet bij zaken die doorverwezen worden, maar er bestaan uitzonderingen op die regel.
Van den Bossche trapte zijn carrière af de jaren 70 en bekleedde verschillende ministerposten. Hij bouwde een geweldige reputatie op als dealmaker en regelaar, waarbij de socialist niet naliet lang en breed uit te pakken met zijn prestaties én netwerk. In 2003 gaf hij er de brui aan. Zijn dochter, Freya Van den Bossche, is vandaag Vlaams Parlementslid.