De perfecte storm, zo lijkt de cocktail van elementen die samenkomen voor Vivaldi, om nu knopen door te hakken voor de toekomst van de Belgische energiebevoorrading. Want vandaag legt de Europese Commissie drastische plannen op tafel, om het Russische gas helemaal uit te gommen voor Europa. Die moeten dienen om eind deze week in Versailles de hoogmis van de EU-regeringsleiders voor te bereiden. Tegelijk dreigen de VS met een compleet olie- en gasembargo tegen Rusland, dat terug gromt en de kraan wel eens zelf drastisch zou kunnen dichtdraaien. Groen en Ecolo zitten ondertussen opnieuw in een open oorlog met MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez: die wrijft het zout in de wonde van de bocht rond de kernuitstap, die de groenen moesten maken. Achter de schermen maakt iedereen zich op voor de grote clash rond een energieakkoord.

In het nieuws: “Jammer dat we geen elektriciteit kunnen maken van lef en onwaarheden, anders waren we al lang energieautonoom geweest”, zo sneert Bouchez naar Tinne Van der Straeten.

De details: De groene communicatie over hun bocht rond kernenergie gaat druppelsgewijs, en dat is niet evident.

• “Door de shit, moet je vliegen.” Het is een boutade in de Wetstraat, een ongeschreven wet, die zegt dat als je iets lastig moet communiceren, een moeilijke boodschap moet brengen, je dat best zo snel en kordaat mogelijk doet, zodat de pijn niet te lang duurt.
• Ecolo, maar vooral Groen, lijkt zich van die ijzeren logica maar weinig aan te trekken, wanneer het gaat over kernenergie. Want de bocht die ze nemen rond de kernuitstap, verloopt als een oud koffiezetapparaat: het druppelt maar langzaam door.
• Twee weekends geleden nog maakte de groene vicepremier Petra De Sutter in De Tijd wel duidelijk dat ze geen regeringscrisis zou uitlokken over de kernuitstap, maar tegelijk werd geen duidelijke opening gemaakt, niet on the record, maar ook niet in de wandelgangen, om dan toch de kerncentrales open te houden.
• Terwijl de Duitse groenen duidelijk wel hun kar openlijk keerden, kwam Het Laatste Nieuws een paar dagen later met een soortgelijk bericht op de voorpagina. Maar ook dat werd achter de schermen opnieuw tegengesproken door de groenen: neen, er was geen bocht.
• Dit weekend kwam er dan in De Standaard uiteindelijk toch de boodschap “dat er geen taboes meer zijn”, van Tinne Van der Straeten (Groen), de minister van Energie, die eindelijk de bocht inzette. Al kan de vraag gesteld worden of de boodschap van de minister op dezelfde manier is aangekomen, zonder de handleiding die Jean-Marc Nollet (Ecolo) voorzag, door tegelijk in een veel duidelijker interview in Le Soir klaarheid te scheppen over de groene houding.
• Want bij Van der Straeten blijft het met horten en stoten gaan: plan A, de complete sluiting, is duidelijk nog altijd niet opgegeven. Achter de schermen klinkt het strijdvaardig “dat de andere regeringspartijen nu maar eens moeten aantonen dat ze echt een plan B kunnen organiseren”.
• En er is er de semantiek: noem het vooral geen “bocht”, de groenen zelf willen daar absoluut niet van horen. In de wandelgangen was daarover gisteren frustratie bij de groenen: het is “een aanpassen aan de huidige realiteit” en zelfs “een kans om nu zelf in het offensief te gaan”, alles behalve een bocht.
• In Terzake bij Annelies Beck probeerde Van der Straeten die lijn aan te houden. Maar dat leverde alweer een moeilijk gesprek op voor de minister.
  • Op de vraag waarom de beslissing zo laat kwam: “Excuseer, maar er is oorlog op het Europese continent, we hebben gisteren hetzelfde gezegd als de Duitse groenen, en gaan opnieuw plan A en plan B herbekijken.”
  • Over het lossen van hun ultieme eis bij de regeringsonderhandelingen van Vivaldi in de nazomer van 2020, het sluiten van de centrales: “Ik ben niet in deze regering gestapt met als ultieme doel kerncentrales sluiten. Kernenergie is gevaarlijk, kernenergie genereert afval waar we nog honderden jaren lang een factuur voor zullen moeten betalen, 41 miljard euro. Dat klopt. Maar het is een middel, en geen doel op zich. Een middel om meer hernieuwbare energie op te bouwen.”
  • Over de druk van de MR in het dossier: “Ik weet dat Georges-Louis Bouchez heel veel zegt, maar voor mij is dat niet van tel.”
• Over mogelijke verlenging van de kerncentrales Doel 3 en Tihange 2 deed Van der Straeten overigens de deur helemaal dicht: “Er kan geen sprake van zijn dat we naar andere centrales gaan kijken, die we niet in orde kunnen brengen qua veiligheidsnormen op internationaal niveau.”

De reactie: Openlijk en achter de schermen gemor: “Wat willen de groenen nu eigenlijk?”

• “Over enkele dagen gaan Groen en Ecolo u vertellen dat het dankzij hen is dat we de kerncentrales verlengen. Jammer dat we geen elektriciteit kunnen maken van lef en onwaarheden, anders waren we al lang energieautonoom geweest”, zo sneerde Georges-Louis Bouchez (MR) op Twitter naar Van der Straeten.
• Intern bij de MR is de triomf zeer groot: het “moedige verzet” van hun voorzitter, die “als enige bleef strijden tegen de kernuitstap”, blijkt nu in een overwinning omgezet, ook al heeft men het bij Groen en Ecolo moeilijk om dat toe te geven. “Wat willen ze nu eigenlijk? Hun bocht nemen, en dan toch de kerncentrales nog dicht doen?”
• Bouchez lijkt alvast niet van plan om zich nog in te houden, voor zover hij dat al deed. Hij legt een voorstel op tafel om in plaats van een wet op de kernuitstap tegen 2025 nu een wet op de gasuitstap in 2022 te maken, waarbij België vastlegt wanneer het definitief stopt met gascentrales.
• En hij legt in Le Soir ook de energiemix vast waar hij voor wil gaan: 70 tot 80 procent nucleair en 20 procent hernieuwbare bronnen. Dat betekent meteen dat de MR dus vasthoudt aan meer dan twee nucleaire centrales, iets waar onder andere ook het IEA, het Internationaal Energieagentschap, aanbeveelt voor België.
• De standpunten tonen in elk geval aan dat het water tussen MR en de groenen nog zeer diep is. Maar ook CD&V zit ondertussen helemaal op de lijn dat de kerncentrales open blijven, hoe dan ook. Vanmorgen was CD&V-vicepremier Vincent Van Peteghem daarover duidelijk:
  • “Als nu blijkt dat we die centrales nodig hebben om onze energieonafhankelijkheid te verzekeren, dan gaan we dat doen.”
  • “Met alle info die er is gaan we nu beslissingen nemen.”
  • “Daarbij moet er inderdaad een gesprek zijn met de uitbater. Het is de opdracht die gegeven is aan de premier en de minister van Energie, om met Engie te gaan praten.”

Opvallend: Het advies van de CREG, dat Van der Straeten op 25 februari al kreeg, is vernietigend over de kernuitstap.

• Het rapport van de CREG, de energiewaakhond, zou samen met de aanbevelingen van Elia, de elektriciteitsnetbeheerder, de basis vormen voor de discussie op 18 maart binnen Vivaldi. Maar waar wel duidelijk was dat Elia eerder positief staat ten opzichte van de kernuitstap (in de Kamer verklaarde de CEO van dat beursgenoteerd bedrijf dat al eind vorig jaar), was dat bij de energiewaakhond minder duidelijk.
• Maar het rapport, dat De Morgen kon inkijken, blijkt bijzonder slecht nieuws voor de groenen, en koren op de molen van Bouchez en co. Ze zijn immers radicaal tegen de bouw van nieuwe gascentrales, en wijzen expliciet op de afhankelijkheid van Rusland en haar gas.
• Van der Straeten had daarover eindeloos herhaald dat België maar voor een kleine fractie, 4 tot 6 procent, afhankelijk is van import uit Rusland. Maar de CREG ziet dat helemaal anders: ze hebben het over een “zorgwekkende marktmacht” van de Russen. “Statistisch stellen dat België voor 6 procent afhangt van Russisch aardgas gaat voorbij aan de huidige marktorganisatie.”
• Het rapport was en is een bijkomend element in de discussie, wat mogelijks verklaart waarom de groenen, los van de internationale context en de enorme druk, nu toch de deur openzetten voor het verlengen van de levensduur van de kerncentrales.

Concreet: Kan er op 18 maart beslist worden? De kans lijkt eigenlijk klein.

• Het enige waar MR en Groen/Ecolo het eigenlijk over eens zijn: de timing hoeft niet per se die bewuste datum van 18 maart te zijn. “We kunnen ook daarna kijken wat we doen, als het beter is uitgewerkt”, zo is bij de groenen te horen. En ook Bouchez drukt daar op, in Le Soir: “We moeten gewoon alles beginnen voorbereiden.”
• Het cruciaal element in het geheel: de wet van de kernuitstap van 2003. Het is die wet waar Engie altijd mee schermt, als ultiem argument, om te zeggen dat er “geen kader is”, om verder te kunnen met de centrales. Die zou dan in de Kamer moeten teruggedraaid worden, iets wat achter de schermen niet langer een taboe is voor de groenen.
• Maar daarnaast moet ook het koninklijk besluit over de ‘veiligheid van de nucleaire installaties’ worden aangepast, en het Europees Milieueffectenrapport zou versneld moeten uitgevoerd worden: drie zeer bijzonder pijnlijke procedures, waar Groen helemaal tegen haar politieke instincten zal moeten ingaan. Maar onmogelijk is het uiteraard niet, als het binnen Vivaldi wordt beslist. Het is wel onmogelijk om dat allemaal rond te krijgen binnen twee weken.
• En daarnaast moet uiteraard het subsidiemechanisme van het CRM opnieuw uitgewerkt worden, en opnieuw goedgekeurd worden door de Europese Commissie. Die zou dan ook een nieuw zogenaamd ‘economisch kader’ moeten goedkeuren.
• Die laatste stappen, allemaal met de Europese Commissie, zouden het minste zorgen moeten baren: de Commissie is zelf radicaal het energieroer aan het omgooien, ze gaan een lidstaat die dat meteen nationaal toepast, echt geen stokken in de wielen steken.

The Big Picture: De Europese Commissie presenteert vandaag ambitieuze energieplannen, die grote invloed gaan hebben op de Belgische blauwdrukken.

• Vandaag komen Ursula von der Leyen, de Commissievoorzitter, en haar Commissaris van Milieu Frans Timmermans met stevige plannen voor de toekomstige energiemix van de Unie: ze willen nog dit jaar twee derde van de import van Russisch gas snoeien. Ze lichtten de plannen al toe aan een pak kranten, waaronder de Financial Times en De Standaard.
• “We moeten volledig afraken van onze afhankelijkheid van gas, olie en steenkool uit Rusland”, zo stelde von der Leyen stevig.
• Donderdag en vrijdag komen de regeringsleiders van de EU samen in Versailles, voor een grote top over strategische onafhankelijkheid en energie, die de Franse president Emmanuel Macron organiseert: nu al legt de Commissie ter voorbereiding de plannen op tafel.
• En die zijn dus zeer ambitieus: ze willen op een jaar tijd nog slechts één derde van de gasimport overhouden. Nu is 39 procent van al het Europese gasverbruik afkomstig uit Rusland.
• De plannen, die REPower­EU zijn gedoopt, kaderen netjes in het verhaal waar Timmermans altijd op hamert: de groene revolutie. Die zou er nog sneller moeten komen, gecombineerd met “energie-efficiëntie”, en het aanboren van andere gasleveranciers, onder meer uit de VS en Qatar en Azerbeidzjan. Dat zou onder meer inhouden dat Europa tegen september ook haar gasopslag aanvult van 30 procent nu, naar 80 procent.
• Timmermans had het over “het Waterloo van Poetin”, als de Commissie effectief de lidstaten zo ver krijgt om dit door te voeren. De Commissie hanteert nu al dagenlang gespierde taal ten opzichte van Rusland.

Belangrijk om te weten: De Commissie denkt aan een bevriezing van de elektriciteitsprijzen voor de zwaksten.

• Naast het geostrategische kader, is er ook gedacht aan de realiteit van de EU-burgers: de torenhoge energiefacturen. Daarbij zijn nog maar weinig taboes. De Commissie is van plan om landen toe te laten de prijzen van elektriciteit voor de armsten te bevriezen.
• En ook de gigantische overwinsten van producenten van stroom, met name de kerncentrales en de groenestroomuitbaters, die niet de kosten van hun grondstof sterk zagen stijgen, maar wel de rendabiliteit gigantisch omhoog zagen gaan, kunnen de lidstaten straks makkelijker aanpakken.
• Het geeft plots ruimte aan Vivaldi, om effectief iets te doen aan de facturen, zonder dat de begroting al te zwaar wordt belast. De Waalse regering besliste deze week overigens om niets te doen aan de energiefactuur, net om die reden: er is geen geld in de begroting.
• Bij de federale regering heeft de ene coalitiepartner na de andere nu wilde plannen. En er wordt gebikkeld over wie nu eerst was met wel plan: zo belde CD&V-voorzitter Joachim Coens naar Belga, om duidelijk te maken dat zijn partij eerst was met het idee van een omgekeerd cliquetsysteem om de prijzen aan de pomp te verlichten.
• Open Vld legt dan weer een eigen energieplan op tafel van 1,5 miljard euro, dat gisteren in hun partijbureau werd goedgekeurd. Dat komt grotendeels overeen met waar de Vivaldi-coalitie al in januari naartoe wilde, onder impuls van minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) en minister van Energie Tinne Van der Straeten: de verlaging op de btw op elektriciteit naar 6 procent wordt permanent, en gecompenseerd met een systeem van accijnzen. En op gas gaat de btw zes maanden naar 6 procent.
• Die voorstellen werden toen door premier Alexander De Croo (Open Vld) tegengehouden, onder meer omdat hij moeite had met de profilering van CD&V in het dossier. Nu neemt zijn partij dus het voorstel over in een blauw plan.
• En ook de PS legt al haar plannen op tafel: daarbij ligt de focus op een nog breder sociaal tarief. Nu al vallen daar 1 miljoen huishoudens onder, maar fractieleider Ahmed Laaouej (PS) wil dat het uitgebreid wordt “naar de bredere middenklasse”. “We moeten snel een krachtig signaal geven”, zo verklaarde hij aan Belga. Het wordt de komende weken zo nog een stevig opbod aan plannen binnen Vivaldi: de vraag is of men dan kan wachten tot 18 maart om een grote regeringstop bijeen te roepen.

De internationale context: De EU is verdeeld over een embargo tegen Rusland. De VS neigt ernaartoe.

• Dat de Europese Commissie niet meteen alle gas- en olietoevoer uit Rusland stillegt, is geen toeval. Twee belangrijke lidstaten, Duitsland en Nederland, lieten gisteren duidelijk verstaan dat een complete stop van energietoevoer uit Rusland niet realistisch en wenselijk is. Zij worden voorlopig bijgestaan door Hongarije, waar Viktor Orbán moet worstelen tegen het beeld dat hij close was met Poetin, maar waar hij toch ook vreest voor zijn gasbevoorrading.
• Maar die houding staat onder felle druk. Terwijl de oorlog raast in Oekraïne, en er economische sancties worden opgelegd die de Russische economie kreupel moeten slaan, blijft de gaskraan open: elke dag wordt er zo voor 660 miljoen euro aangekocht bij de Russen.
• Oekraïne smeekt al dagen om een compleet embargo, een standpunt dat de hardliners zoals de Baltische staten en ook Polen helemaal kunnen volgen. Maar binnen de EU is er dus Duitsland, dat voor een meer realistische koers staat.
• Maar daarbij is het opvallend dat de Europese Commissie helemaal in overdrive is, en zichzelf een plek aan de tafel van het geostrategische spel heeft gegeven. Gisteren nog sprak de Letse Europees Commissaris Valdis Dombrovskis harde taal, aan Politico: “Als we Oekraïne niet steunen, gaan de Russen daar niet stoppen. Poetin zit in een agressieve oorlogsmodus en zal waarschijnlijk ook andere landen aanvallen, met name de Baltische staten. De anti-Baltische retoriek is al gestart.”
• De Verenigde Staten, waar de sympathie voor Oekraïne bij de publieke opinie enorm is, en waar president Joe Biden eindelijk weer kan ademhalen bij opiniepeilingen over zijn prestatie als leider van het land, ligt het anders: zij zijn veel minder afhankelijk van Russisch gas of petroleum, en hebben al aangegeven desnoods alleen het embargo af te kondigen. Dat zou de EU verder onder druk kunnen zetten.
• Dat alles samen veroorzaakt nu al enorme schokken op de energiemarkt, met prijzen die ongezien zijn: tot 140 dollar per vat olie en een gasprijs die maal 20 gaat ten opzichte van vorig jaar. Vermoedelijk blijft die piek niet duren: maar eerst moet er duidelijkheid komen over de beslissing van de VS en de EU. Gisteren nog dreigde Rusland dat de prijs van olie naar 300 dollar per vat zou gaan, als het Westen zou doorzetten met zijn embargoplannen.
• De Russen dreigen van hun kant dan weer om zelf de gaspijplijn dicht te draaien. Nord Stream 2, een gloednieuwe pijplijn die klaar ligt richting Duitsland, werd al geschrapt door de Duitse kanselier Olaf Scholz. Maar de Nord Stream 1 ligt er wel, en werkt: de Russische vicepremier Aleksandr Novak dreigde er vanmorgen mee die dicht te draaien.

Opvallend: Eindelijk weer vol huis in het Parlement.

• Het waren twee jaren van vaak droge, steriele debatten: zowel de Kamer als het Vlaams Parlement moesten telkens bijeenkomen met een minimum aan leden, die dan nog allen een mondmasker moesten opzetten.
• Niet bepaald een combinatie die het levendige, spontane debat bevorderde of de temperatuur deed toenemen in het halfrond: zo moesten debatten bij de regeerverklaringen van de regering-Wilmes II en De Croo I noodgedwongen gevoerd worden met een minimum aan parlementsleden in de zaal. Dat maakte het erg moeilijk voor de oppositie om haar ding voluit te kunnen doen. En evengoed kreeg de huidige meerderheid nog nooit het vol applaus van haar leden te horen.
• Nu verandert de wereld dus opnieuw: geen telewerk meer, geen beperkt aantal leden meer in de plenaire, geen mondmaskers in de Kamer of het Vlaams Parlement. Of dat voor iedereen zo positief is, valt te betwijfelen: voor vele Kamerleden was het een ideale manier om meer te kunnen focussen op andere mandaten, zoals hun lokaal werk, ze hoefden immers niet meer naar Brussel af te zakken.

Genoteerd: Wouter Beke heeft een schaduw over hem hangen.

• Het dossier van ’t Sloeberhuisje, een crèche in Mariakerke waar een kind van 6 maanden stierf na een dodelijk hersentrauma, blijft maar sudderen. Vanmorgen werd duidelijk dat verschillende andere ouders die ook kinderen in de crèche hadden, systematisch hun beklag deden bij de overheidsinstantie Kind en Gezin. Dat schrijft Het Laatste Nieuws.
• Daarbij ging het volgens de krant om 30 klachten in drie maanden tijd: een enorm aantal dus, waar Kind en Gezin vervolgens niets mee deed. De crèche bleef open tot het noodlottige incident.
• Kind en Gezin verdedigt zich door te stellen “dat het om 17 meldingen gaat” in plaats van de genoemde 30. Maar vooral: het zou niet om klachten gaan over mishandeling, maar over conflicten rond de betaling. “Het gaat over discussies over het contract, of over het feit dat ouders het gebouw niet binnen mogen gaan door corona. Dat zijn meldingen van een totaal andere orde dan wat er uiteindelijk gebeurd is”, zo stelt Nele Wouters van Kind en Gezin vanmorgen.
• Bevoegd minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V) kwam in de zaak in het oog van een storm terecht: zowel Groen als Vlaams Belang vroegen openlijk zijn ontslag. “Er is een kind gestorven.” Dat weigerde Beke, wel kwam hij met een audit naar de werking van Kind en Gezin: die loopt nog.
• De vraag in de Wetstraat is ondertussen of Beke geen kans gemist heeft om op een eervolle manier van het podium te verdwijnen: ook in eigen rangen sluimert die vraag al langer. En ze wordt nog eens stevig aangeblazen: in hetzelfde Het Laatste Nieuws maakt journalist Jan Segers vandaag brandhout van de Vlaamse minister en diens weigering te gaan, in een vlijmscherp stilistisch stuk. De politieke schade lijkt navenant.