Eerder veldheer dan verbinder. Het heilige vuur is niet gedoofd in Bart De Wever (N-VA), ondanks een annus horribilis. Hij maakt de haarscherpe analyse dat dit land is uitgeleefd. En hij deelt een paar stevige verbale tikken uit. 

• ‘Ik zie dat die regering een soort van belgicisme ontwikkelt à l’ancienne, echt een belgicistische sauspot die over ons wordt uitgegoten. COVID met Belgische saus. En dat eigenlijk de grootste partij in Wallonië zegt: ‘Wij doen daar niet aan mee, aan dat discours. Wij voeren een ander discours’. Dat is hoopgevend.’
• ‘Elf miljoen, tous ensemble, une équipe. (…) Dan moet je dat vooral doen, maar dan moet je Belg all the way zijn. Niet alleen als het goed uitkomt. Dat betekent dat we van die pariteit af geraken, one man-one vote kunnen toepassen, de grendelgrondwet overboord kunnen smijten. Dan is dat wellicht de kortste weg naar het einde van België.’
• ‘Ik ben eigenlijk volledig klaar met Open Vld. Dat is een partij waar ik niks meer van geloof, waar ik niemand meer van geloof en waar ik eigenlijk ook liever niks meer mee te maken heb.’

2020 was een heel speciaal jaar. Als u een score moet geven tussen nul en tien, waar komen we dan ergens terecht? 

(droog) ‘Een één.’

Dat is niet veel.

‘1996 was nog erger, toen is mijn vader gestorven. Voor de rest moet ik toch al heel hard nadenken om een jaar te vinden waar er meer tegenzat. Zowel op persoonlijk vlak, als op vlak van de samenleving.’

Omdat u maandenlang heeft geïnvesteerd in onderhandelingen die tot niets leidden? 

‘Puur persoonlijk is dat zelfs nog iets strikter. Dat wil zeggen dat dit net het jaar is waarin ik mijn moeder naar een woonzorgcentrum moest overbrengen. Ik had haar acht jaar bij mij laten inwonen. En ze verweet mij dat: ‘Nu ga je mij hier opsluiten’. Want mentaal is ze niet meer honderd procent. Ik heb dat dan ten stelligste ontkend. Je zegt dan: ‘Nee, uiteraard niet’.’ 

‘Toen begon corona en werd ze daadwerkelijk opgesloten. Dat was een tamelijk zware dobber en dan beeld je je in dat het niet lang zal duren. Voor je het weet, is het hele jaar om en moet je haar nu zeggen dat ook Kerstmis niet zal doorgaan. Terwijl ze het jaar ervoor nog bij je inwoonde en dus tot je gezinsbubbel behoorde. Dat zijn bittere pagina’s in het boek van je leven waarvan je je eigenlijk niet kan voorstellen dat je ze ooit moet schrijven. En plotseling is dat dan zover. Daar vervalt al de rest wel wat bij in het niets, maar ook de rest was niet om over naar huis te schrijven.’

‘Politiek gezien kan ik kort zijn: het vormen van die rood-groene regering had in december 2019 kunnen gebeuren. Dat had mij niet aangestaan, dat had ik ook een vreselijk verraad gevonden op dat moment.’ 

U hebt het over vorig jaar december, toen Paul Magnette (PS) als informateur eigenlijk al paars-groen probeerde te maken? 

‘Wel, het stond toen bijna in de steigers. Mijn analyse was dat na de Zweedse regering het moment van de confederale omslag kwam. Door de verkiezingsuitslag moest ik wel met slechte kaarten spelen. Als je die wint, was het waarschijnlijk gelukt. Maar ik heb ze niet gewonnen. De PS was incontournable, ik niet.’

‘Toch hebben we dan die Zweedse regering op Vlaams niveau gemaakt met het idee: ‘We gaan met deze alliantie de PS dwingen om de structurele omslag te maken’.’ 

‘Elio Di Rupo (PS) zei de eerste dag na de verkiezingen: ‘Dat gaan we niet doen’. We zullen de Vlamingen in de minderheid stellen en op een gegeven moment zullen ze dat wel aanvaarden. Ik dacht: ‘Goed, we zijn vertrokken voor een lange crisis’.’ 

”Jij moet die deal met de PS maken en geen zorgen, Alexander De Croo zal geen premier worden, dus er komt geen mes in je rug’, dat is mij gezegd op 27 mei om 13.30 uur in mijn kantoor’

N-VA-voorzitter Bart De Wever

‘Johan Vande Lanotte (Vooruit) heeft dan zijn werk gedaan, goed werk. Dan heeft Di Rupo in augustus tegen mij gezegd: ‘Oké, aan het einde van de rit maken wij een deal. Een beetje geduld. De regionale regeringen moeten zich vormen, enzovoort’.’ 

‘Dan begint eigenlijk een heel triestig parcours, hè. Toen het zover was, bleek dat Paul Magnette toch niet echt op de hoogte was van die afspraak en zich ook niet gebonden voelde. Die zei vlakaf: ‘Neen’. Daar waar ik dacht dat ik met hem ging starten, werd het dan Rudy Demotte (PS) en Geert Bourgeois (N-VA). De PS had geen enkele intentie om met de N-VA te landen. Magnette neemt over, probeert de eerste keer rood-groen te maken. Cruciaal moment, daar in december. Gwendolyn is op weg naar de 16.’

U doelt op Gwendolyn Rutten, toen voorzitter van de Open Vld?

‘Dat verliep allemaal zeer haastig. Magnette heeft mij achteraf gezegd: ‘Ze was zo haastig dat het helemaal fout is gelopen’. Zo snel moest het gaan, want haar mandaat als voorzitter zat er bijna op. Dus ze was geweldig gehaast. Men stormt naar rood-groen en men blijft aan de meet plakken, omdat met name de liberalen en zeker de niet-D66’ers van de VLD (sic) niet wilden meedoen en dat hebben getorpedeerd.’ 

Alexander De Croo (Open Vld), onder andere.

‘Vooral Alexander De Croo, met name. Dan hebben wij de boodschap gekregen: ‘Wacht op Egbert Lachaert (Open Vld)’.’

‘Het was een beetje een Volksunie-situatie binnen de VLD. De top is links-liberaal, D66, maar de basis is centrumrechts. En die hebben een kandidaat, zoals Geert Bourgeois destijds in de Volksunie, die tegen de top in zal verkozen worden. Dat klonk heel logisch voor mij op dat moment in december, dus wij hebben gewacht.’

Dat heeft lang geduurd …

‘Wel de toenmalige top van de VLD heeft er wel voor gezorgd dat we héél lang hebben moeten wachten. (cynisch) Een digitale verkiezing was epidemiologisch niet verantwoord, want ook een computer kan een virus krijgen uiteraard.’ 

‘We hebben dus tot mei moeten wachten en dan was de nieuwe voorzitter daar. Toen hebben we de boodschap gekregen van Egbert Lachaert en De Croo: ‘Kijk, we zijn zover, we gaan naar paars-geel. Jij moet die deal met de PS maken en geen zorgen, Alexander De Croo zal geen premier worden, dus er komt geen mes in je rug’.’

Dat is letterlijk tegen u gezegd?

‘Ja, op 27 mei om 13.30 uur in mijn kantoor.’

Scherp geheugen.

‘Ik heb die datum al een paar keer weer moeten opzoeken, vandaar. Ze zullen dat hopelijk ook niet ontkennen, dat is daar letterlijk gezegd. Alexander De Croo wordt geen premier, want hij heeft het publiekelijk gezegd: ‘De premier van de zevende partij is een dweil’. Dat zijn niet mijn woorden, maar hun woorden.’

‘Ik moest dus dat akkoord met de PS maken. Dat heb ik ook gedaan, dat was een akkoord waar we wél kernenergie hadden, wél een streng migratiebeleid, wél een belastingverlaging én een confederale omslag of de aanloop daarnaartoe. Dat heeft men dan weggesmeten om De Croo toch maar premier te maken. Voor een regeerakkoord met lastenverhoging, zonder kernenergie. (droog) Geen institutionele omslag, maar wel een burgerpanel dat men zal uitloten om erover te lamenteren.’

‘Om een lang verhaal kort te maken, ik had het beter verteerd als men het in december had gedaan. Dan had ik dat een vreselijk verraad gevonden, maar dan was het spel ook gespeeld. Het feit dat men mij ook nog eens zeven maanden mijn nikkel heeft laten afdraaien om dat akkoord met de PS te bewerkstelligen, om dan pas in ruil voor ‘De 16’ mij in de gracht te duwen, dat maakt dat ik nu zeg: Ik ben eigenlijk volledig klaar met de VLD. Dat is een partij waar ik niks meer van geloof, waar ik niemand meer van geloof en waar ik eigenlijk ook liever niks meer mee te maken heb.’

Het is natuurlijk wel nog altijd uw coalitiepartner in de Vlaamse regering.

(cynisch) ‘Een vervelend detail waar u mij op wijst.’ 

‘We hebben wel eerst een Vlaams regeerakkoord gesloten onder de auspiciën dat dit ons aan elkaar zou binden. Een centrumrechts regeerakkoord, een Zweeds regeerakkoord.’

‘Helemaal in de geest van de Zweedse regering die de lasten toch verlaagd heeft met tien miljard, die het tekort tot de val van de regering toch heeft afgebouwd. Die geen perfect parcours had, zeker niet, maar in vergelijking met wat we nu hebben een mooie, zeer duidelijke centrumrechtse koers heeft gereden. En waarvan ik dacht: als we dit opnieuw doen Vlaams (want we hadden ook andere keuzes kunnen maken, daar waren wij echt wél de spelbepaler), dan zal dat wel een bepaalde loyauteit opleveren. Niet dus.’ 

‘Het probleem is dat Belgen zo gewoon zijn aan malgoverno, zo gewoon zijn om te aanvaarden wat eigenlijk onaanvaardbaar is’

N-VA-voorzitter Bart De Wever

‘Ondertussen is die Vlaamse regering er. Die heeft een regeerakkoord van 300 bladzijden, zeer gedetailleerd. Dat is misschien nu wel het voordeel dat dat moet uitgevoerd worden. Dat zal wat ons betreft uitgevoerd worden, ik ga daar niet moeilijk over doen. Maar de relatie tussen die twee partijen, dat komt niet meer goed. Dat is gebroken.’

Theater

Als ik het zo hoor, samenvattend voor N-VA en voor u persoonlijk dan toch wel een heel zwaar jaar. 

‘Een gemakkelijk jaar is het natuurlijk niet geweest, omdat het eindresultaat is dat je nu weer jaren gaat verliezen aan een regering die geen draagvlak heeft in Vlaanderen. De grootste partij zit er niet in, de premier komt uit de zevende partij en de grootste, meest productieve gemeenschap van een land zit in minderheid.’

‘Er is geen enkel land in de democratische wereld waar je dit vindt. Geen enkel, wij zijn echt uniek. Het probleem is dat Belgen zo gewoon zijn aan malgoverno, zo gewoon zijn om te aanvaarden wat eigenlijk onaanvaardbaar is. Dus als je dit uitlegt aan een gemeenschap in het buitenland vergelijkbaar met de Vlamingen, dan zeggen die: ‘Dat kan toch niet? Geen meerderheid? Een premier uit de zevende partij? De twee grootste er niet in? Dat kan niet.”

‘Jawel, het kan wel. Het gebeurt, maar we zijn zo gewoon aan malgoverno en aan lange crisissen die ons helemaal murw maken, dat een deel van de bevolking zelfs opgelucht is dat er toch maar een regering is. Een rood-groene regering, waar vrijwel geen kraai voor heeft gestemd en die niet representatief is in Vlaanderen. Maar toch een regering. Je merkt dat, een deel van de bevolking is dan al blij. Zo sukkelen we weer verder. En dat is het drama, wij gaan veel tijd verliezen …’

Als u de regering ook een score moet geven tussen nul en tien?

‘Dat is te vroeg. Dat gaan we aan de meet kunnen beoordelen. Maar vanuit mijn perspectief, ik ben een conservatief politicus, een gemeenschapsdenker, economisch liberaal, … Als ik ga kijken wat er dan belangrijk is …’ 

‘Gaat men de lasten verlagen? Nee, men gaat die duidelijk verhogen. In de begroting volgend jaar is 700 miljoen aan nieuwe inkomsten ingeschreven op een pakket van 1,3 miljard aan maatregelen. Meer dan de helft komt uit belastingen, dan komt er nog eens 300 en zoveel miljoen aan hervormingen, maar dat zijn dan vaak ook belastingen. Dus de belastingtrein is weer vertrokken. Daar ben ik niet blij mee.’ 

‘Op het vlak van energie zou ik zeggen: kernenergie, evident voor het klimaat. We hebben nog twee centrales die nog twintig jaar mee kunnen, je kunt er nog een mooie rente voor krijgen als je dat nu onderhandelt met Engie. Die gaat men dan sluiten om gascentrales te bouwen die vervuilend zijn, peperduur en die de kosten zullen opdrijven. Die men ergens zal moeten absorberen. Is het niet in de factuur, dan is het in de belastingen. Daar word ik niet blij van.’ 

‘Ik vind dat het migratiebeleid verkeerd zit en strenger moet. Men zegt ons dat het zo zal zijn, maar het budget voor opvang is wel met 63 procent verhoogd. Het budget voor terugkeer is daar een schijntje van. Dus ook daar word ik niet blij van.’ 

‘Ik ben een Vlaams-nationalist, ik vind dat wij duidelijke keuzes moeten maken. Dit land is een zootje, dat is nog maar eens gebleken. Dat wordt overgelaten aan een burgerpanel. De kans dat ik onderweg enthousiast ga worden van de dingen die ik nu al zie, ik acht die eerder minimaal.’

We hebben het nog niet gehad over COVID, over de hele coronacrisis. De premier zegt daarover: ‘Eigenlijk was dat het moment voor ons, toen we in september beseften dat het terug op ons afkwam, dat we een regering moesten maken.’ Heeft dat dan meegespeeld?

‘Dat kan ik niet beoordelen, want op dat moment was ik er niet meer bij. Wat hen gedreven heeft … Ik heb het idee dat de premier door iets anders werd gedreven in eerste instantie.’

Zijnde?

‘Door het premierschap dat hem te wachten stond. Dat was voorspelbaar. Dat Magnette geen premier zou worden, wist ik eigenlijk al lang. Dat wist ik al sinds maart. In maart hebben we eigenlijk een regering gemaakt, die is er alleen niet gekomen. Donderdagavond hadden wij een akkoord en zaterdag was er geen meer.’

En daar was duidelijk dat Magnette geen premier wilde worden?

‘Ik heb daar toen met hem een gesprek over gehad, omdat ik op zijn bureau stond op donderdagavond op de Keizerstraat. Conner Rousseau (Vooruit) was daar ook, en nog enkele medewerkers. Wij hadden besloten om maandag op het Paleis te staan om de eed af te leggen, een regering voor één jaar te maken, met een wit blad, die dan het akkoord dat we uiteindelijk hebben gevonden, zou invullen. Dat was niet eens zo gek, dat was ons wel gelukt.’ 

‘Di Rupo heeft de achterban van de PS niet voorbereid op het confederalisme en de zelfstandigheid van die regio’s. Integendeel zelfs, hij heeft dit eigenlijk tegengehouden.’

N-VA-voorzitter Bart De Wever

‘Toen heb ik bedacht: wie wordt er dan premier maandag? Dat hadden we niet afgesproken. Toen ben ik weer naar binnen gegaan en Magnette was daar nog alleen. Ik heb hem die vraag gesteld. ‘Hoe zit het met het premierschap? Is dat iets wat jij ambieert?’’ 

‘Ik ga de kroon niet ontbloten, maar hij heeft me een uitleg gedaan waaruit heel duidelijk bleek dat hij dat niet ging doen. En waaruit ik wel kon afleiden dat hij dat ook in de toekomst niet ging doen. Omdat, in kort bestek, hij heel blij was dat hij eindelijk voorzitter was van de partij. Daar voor zichzelf een heel belangrijke opdracht zag. Hij is de opvolger van Elio Di Rupo, maar hij is niet de dauphin van Elio Di Rupo. In het begin was dat ons ook niet honderd procent duidelijk. Wallonië is echt wel een ander land.’

‘Men kent die mensen niet echt en niet goed genoeg. Waar wij dachten dat Magnette en Di Rupo een warme overdracht was, dat is helemaal niet waar. Di Rupo heeft de achterban van de PS niet voorbereid op wat evident moet gebeuren, zijnde het confederalisme en de zelfstandigheid van die regio’s. Integendeel zelfs, hij heeft dit eigenlijk tegengehouden.’ 

‘Maar Magnette is uit een ander hout gesneden en ik denk dat hij zijn voorganger zelfs verwijt dat hij die basis niet heeft geprepareerd en dat hij het ook niet ideologisch heeft voorbereid.’

Finanzausgleich en Brussel

Het interessante is misschien wel dat Paul Magnette intussen wel zijn kaarten op tafel gelegd heeft. En een voorstel gedaan heeft voor vier deelstaten waaruit één ding duidelijk blijkt: hij wil toch veel verder gaan dan wij allemaal gedacht of gezien hadden.

‘Ja, ik wist dat uiteraard al wel omdat ik die gesprekken met hem heb gehad. Ik heb Magnette maandenlang gekend als iemand die ‘neen’ zei. En ook alleen maar tegen mij dingen vertelde waarvan hij wist dat ik er niet vrolijk van werd.’ 

‘Toen hij in december paars-groen wilde maken en mij uit schaamte ook nog eens uitnodigde om het project voor te stellen, had hij zelfs ieder blad van dat project een tricolore zoom gegeven. Elk blad recto en verso, dat ging van A tot Z door de tekst.’ 

‘Toen hij het neerlegde, zei ik: ‘Het is precies niet voor mij geschreven.’ Hij kon zijn lach niet bedwingen, dus dat was echt een tekst … Het begon met de voorbereidingen voor de 200ste verjaardag van België in 2030.’

Maar dat was allemaal theater.

‘Al dat theater heb ik moeten aanschouwen tot maart. Dan is het beginnen veranderen. En dan is eigenlijk op 11 juli, uitgerekend op 11 juli, iets heel belangrijks gebeurd. Ik heb hem uitgenodigd op het stadhuis in Antwerpen.’

‘Conner Rousseau heeft daar wel een grote rol in gespeeld om altijd weer te proberen die stabiele regering te maken. Eigenlijk in navolging van Vande Lanotte, die daar ook wel nuttig werk voor had gedaan. Die aan de twee kanten draagkracht had en die hervormingen kon voorbereiden en doorvoeren.’ 

‘Op 11 juli was Magnette daar en dat is eigenlijk in mijn ogen een kantelpunt. Ik had de indruk, maar ik kan me vergissen, dat het ook voor hem een bevrijdend moment was. Om te zeggen: ‘Dit is de back side of the envelope. Dit is wat ik echt denk.”

En dat liep gelijk?

‘Wel dat was toch de samenvatting: ‘Eigenlijk denk ik heel veel wat jij denkt. Alleen hebben we dat nooit gezegd, want dat kwam ons tactisch niet uit. Di Rupo wilde dat niet en de basis is eigenlijk helemaal gesocialiseerd dat wij hiertegen zijn, maar eigenlijk zijn wij hiervoor.”

‘Dit moest ooit gebeuren. We hebben een paar babbels gehad waarin hij heel beschikkend heeft gesproken over hoe hij de toekomst van België ziet. Ik ga niet alles zeggen, maar er zijn twee dingen belangrijk voor de PS. Dat is dat ze een goeie financiële rekening krijgen. Wallonië kan zijn broek niet ophouden financieel. Nu niet, en in de nabije toekomst ook niet. Dus daar moet solidariteit voor worden opgebracht. Een Finanzausgleich, dat is het eerste. En het tweede is Brussel. Zij wensen duidelijk hun hand te leggen op Brussel.’ 

‘In die zin kan ik de strategie van Di Rupo ook wel doorgronden. Als dit onafwendbaar is, doe je nog altijd beter alsof je het niet wilt, want elk jaar dat voorbijgaat …’

… Is een jaar gewonnen.

‘Ja, dat is een jaar gewonnen. Dat is miljarden gewonnen en in Brussel op het terrein wellicht winst genomen.’

‘Eigenlijk gaat Paul Magnette in het offensief. Hij lost een schot voor de boeg van Vlaanderen.’

N-VA-voorzitter Bart De Wever

‘Het verfrissende vind ik dat Magnette daar de knop heeft omgedraaid. Dan zijn wij zeer snel tot een akkoord gekomen. Het was bijna miraculeus, maar eens die knop om is, kan het heel snel gaan. Dat institutionele luik wordt uitgetekend, sociaal-economisch, een evenwicht op zichzelf. Lastenverlaging versus sociale accenten. Budgettair was een issue, dat moet ik niet onder stoelen of banken steken. Maar dat ging vrij snel.’ 

‘Dan lag daar dat akkoord. Wat mij enorm opvalt en ook wel positief stemt, is dat Magnette nu niet alles doet om dat te doen vergeten. Hij heeft me toen wel gezegd: ‘Dat wordt hard met Bouchez (MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez, red.), de Belgicistische lijn. Die gaat ons mitrailleren, dus dat wordt niet eenvoudig. Maar we gaan er nu door. We nemen de bocht en we gaan door.’’ 

‘Nadien dacht ik: ‘Nu is hij toch in rood-groen, hij zal misschien proberen dat allemaal te downplayen, het te doen vergeten.’ Maar het tegendeel is waar, met Pierre-Yves Dermagne (PS)en Thomas Dermine (PS) …’

Hij heeft de grootste regionalist naar de regering gestuurd, met Dermagne.

‘Eigenlijk gaat hij in het offensief. Hij lost een schot voor de boeg van Vlaanderen. Hij zegt: Brussel een apart gewest. Dus eigenlijk zegt hij … Die claim die op Brussel ligt, heeft hij al uitgesproken. Dan ben ik verbaasd door het strategisch genie van een Vlaamse collega-partijvoorzitter die binnen de seconde reageert en zegt: ‘Het is goed’.’ 

Egbert Lachaert …

(al lachend) ‘Je mag het hebben. Dat is fantastisch. Ga met zo iemand naar de oorlog. Zo moet je onderhandelen. Zelfs al zou ik in een situatie zijn … Ik laat Brussel niet los, hè. Als ik in de situatie zou zijn waarin ik zou zeggen: ik overweeg dat, dan zou ik nog moord en brand roepen om de anderen tot de laatste cent in onderhandeling te doen betalen. Hij steekt de witte vlag al uit voor de oorlog begonnen is.’ 

(cynisch) ‘Het is fantastisch, echt fantastisch. We zijn een fantastisch volk, de Vlamingen. Met geweldige leiders. Ik hou van dit land en zijn leiders.’

U wordt er enthousiast van, zie ik.

‘Bon, een beetje cynisme is wel het glijmiddel dat een ouder wordende man doet overleven in de Wetstraat. Anders wordt het wel een beetje droevig.’

Belgicisme

Maar het gevoel dat op het einde overheerst, is misschien toch dat heel die historie tussen N-VA en PS onaf is, net zoals heel de Belgische constructie. En misschien zelfs onvermijdelijk wordt straks.

‘Ik zal u zeggen wat volgens mij echt de tragiek is van dit verhaal. We gaan naar moeilijke jaren. Om die omslag te bewerkstelligen, moet je een linkse locomotief hebben in Wallonië die dat kan trekken en een centrumrechtse locomotief in Vlaanderen. Het is niet zeker dat die in 2024 nog sterk genoeg zijn om dat trekwerk te doen. En dat is eigenlijk de tragiek van wat er nu gebeurd is.’ 

‘In Vlaanderen heb je twee reacties die in mijn nadeel spelen. Eén, degenen die zeggen: ‘Nu kunnen ze helemaal mijn …’ Die gaan dan de verzuring in. En je hebt natuurlijk mensen die zeggen: ‘Oef, er is toch een regering.’ De opluchting, en lang leve Alexander De Croo.’ 

‘Dat is zo typisch voor de Vlamingen. Ofwel trekken ze het zich allemaal niet meer aan en zijn ze blij met eender wat ze krijgen, hoe slecht het ook is, of men gaat dan de middelvinger opsteken. Maar achter de muren van het huis, achter het klavier …’

Maar nu omschrijft u een doembeeld voor u?

‘Dat maakt het heel moeilijk voor ons, terwijl we in 2024 net daar moeten zijn, met deze PS van deze Magnette, als die voldoende kracht heeft om te zeggen: ‘Nu moeten we onze regio’s meesleuren in een definitieve oplossing voor het drama dat België is.’’

‘Als COVID één ding heeft blootgelegd, is het wat voor een zootje dit land is. Stop daarmee. Men kan u zeggen: Elf miljoen, tous ensemble, une équipe. Het Belgicisme, de oplossingen van de vorige eeuw.’

Hebt u al veel posters zien hangen van die campagne?

‘Ik heb ze nog niet gezien, maar het Crisiscentrum heeft mij gebeld, als burgemeester, om te zeggen: ‘We hebben twee gigantische canvassen voor Antwerpen besteld. We gaan ze hangen in Brussel, in Luik, en uiteraard in Antwerpen.’ En of ik daar dan speciale wensen bij had?’

‘Wel, ik heb daar speciale wensen bij, maar ik ga ze niet uiten, want ik wil altijd beleefd en voorkomend blijven jegens iedereen. Ik zal ze wel zien verschijnen.’

‘Als door het Belgische feit ook Vlaanderen onbestuurbaar wordt, en je hebt op den duur vier of vijf partijen nodig, dan is het helemaal foutu‘

N-VA-voorzitter Bart De Wever

‘Kijk, dat is een oplossing hé. Ik ga het niet ontkennen, belgicisme is een oplossing. Ik zou die zelfs omarmen als dat betekent dat we van die pariteit af geraken, one man-one vote kunnen toepassen, de grendelgrondwet overboord kunnen smijten. Dan is dat wellicht de kortste weg naar het einde van België. Dan moet je dat vooral doen, maar dan moet je Belg all the way zijn. Niet alleen als het goed uitkomt. Dan gaan we Belg spelen.’

Dan zegt u eigenlijk: Ik wil gerust dat België, maar dat zal een België zijn dat in Vlaanderen dominant is. 

‘Dat zal een België zijn dat niet bestaat. Het federalisme is er gekomen op vraag van de Franstaligen, net om dit scenario te vermijden. L’état catholique flamand. Dat willen ze uiteraard niet.’

‘Het is een oplossing. De andere oplossing is het confederalisme.’

U deed dit jaar ook een interessant voorstel over het kiessysteem veranderen, met een meerderheidsstelsel gaan werken. Wat ooit historisch ook veranderd is op vraag van Franstalig België, waar men socialistisch stemde. 

‘Toen haalden de katholieken alle zetels in Vlaanderen, in de negentiende eeuw. Dan heeft men dat inderdaad afgeschaft voor een representatief systeem.’  

‘L’état belgo-flamand: dat is het grote angstbeeld. Maar bon, dat moeten we nog uitwerken. Ik heb er dat toen uitgeflapt, maar de partij heeft me erop gewezen dat dit soort dingen door congressen en zo moeten worden goedgekeurd en niet in interviews plotseling kunnen worden prijsgegeven. Maar ik ben er wel believer van, omdat je blokvorming nu nodig hebt.’

‘Wallonië is niet in goede staat democratisch, maar ça va nog. Maar in Vlaanderen dreigt een balkanisering. Als door het Belgische feit ook Vlaanderen onbestuurbaar wordt, en je hebt op den duur vier of vijf partijen nodig, dan is het helemaal foutu. Men heeft becijferd dat een extra coalitiepartner 0,5 procent bbp kost aan inefficiëntie. Ja, dat is algemeen internationaal aanvaard. Maar België heeft zeven coalitiepartners.’

Dus dat is min 3,5 procent.

‘Stel dat je er twee of drie nodig hebt. Neem nu drie, dat zijn er vier te veel. Dus dat is twee procent. Dat is tien miljard aan inefficiëntie, aan uitgaven dat dit land alleen al kost. En dan heb je nog eens deelstaten. Stel dat die deelstaten, Vlaanderen ook nog eens drie of vier coalitiepartners nodig hebben. Als dat het lot is in 2024, dan is dat droevig.’

De grote paradox van het Vlaams Belang

Dat brengt ons altijd weer bij die onvermijdelijke vraag over de tweede grootste partij van het land, in peilingen de grootste, Vlaams Belang. Daar lukt niks mee? Dat is niet werkbaar? 

‘Ik heb in de zomer van 2019 wel gesprekken met hen gehad. Ik heb dat ook in Antwerpen consequent gedaan. Met elke partij gesproken en zeker een partij die gewonnen heeft en de tweede grootste van het land is. Dan lijkt mij het minimum respect aan de kiezer dat je de leiders van die partij eens roept om te zeggen: ‘Wat heeft u nu eigenlijk te melden, stel dat u in een regering zou kunnen komen?’’ 

‘Dat was een vruchteloos verhaal, want niemand was bereid om die meerderheid te leveren. Dus je kon niet tot een meerderheid komen. Maar het was wel nuttig om te weten of Vlaams Belang het vertrouwen geeft om vertrouwelijk te spreken. Dat hebben ze gedaan, denk ik. Serieus gesproken. Dat vertrouwen zal ik ook niet schenden. Ik schrijf in een schriftje wat ze eigenlijk wensen om in een regering te treden.’

‘Dan kan ik niet anders zeggen dan dat het allemaal vragen waren die in de democratische consensus passen. En dat het dus niet ondenkbaar is dat je zou besturen. Ze hebben mij niks gevraagd wat onoorbaar is. Of waar ik niet in een bepaalde context zou zeggen: hier kan ik in meegaan. Ik ben het er misschien niet mee eens, maar dit is beleid dat nog in de democratische consensus past. Dat zeker in een ander land van Europa uitgevoerd wordt, bij wijze van spreken. Bijna alles kon je ergens terugvinden.’

‘Mijn beste vriend is een moslim. Ik zou die niet onder ogen kunnen komen als ik morgen coalitie maak met Vlaams Belang en dan zeg: Abdel, je moet je dat niet aantrekken. Die zeggen wel dat je achterlijk bent, maar eigenlijk zijn dat geen slechte mensen.’

N-VA-voorzitter Bart De Wever

(pauze) ‘Er is echter een grote ‘maar’. Ik heb uit die gesprekken ook een verwachtingspatroon geput. Als Tom Van Grieken (Vlaams Belang), die daar met Chris Janssens (Vlaams Belang) en Barbara Pas (Vlaams Belang) was, die heel redelijke, rationele mensen zijn, waar je goed mee kan praten in een vertrouwelijke context … Ik zei toen: ‘Die geeft mij hier een signaal door dit te zeggen en door deze mensen mee te nemen. Hij geeft mij het signaal dat hij van plan is zijn partij op deze leest te schoeien.’’ 

Dat is anderhalf jaar geleden. Wat hebben we ondertussen gezien?

‘Helemaal niks. Ik zie het ene incident na het andere. Ik kan geen gemeenteraad in Antwerpen hebben, u kan die beelden bekijken, zonder dat minstens drie keer wordt gesproken over ‘achterlijke moslims’ en ‘achterlijke Afrikanen’. Letterlijk.’ 

‘En dan denk ik: een partij die inclusief is, zoals de onze, en die ook Afrikaanse mensen als Vlamingen heeft verwelkomd tot in de hoogste regionen van de partij, die daar heel blij mee is, dat is een beetje moeilijk. Ik kan moeilijk iemand die letterlijk zegt ‘de achterlijke islam’, als in mijn eigen schepencollege een partijgenote zit die gelovig moslim is … Dat is lastig. Mijn beste vriend is een moslim. Ik zou die niet onder ogen kunnen komen als ik morgen coalitie maak met hen en dan zeg: Abdel, je moet je dat niet aantrekken. Die zeggen wel dat je achterlijk bent, maar eigenlijk zijn dat geen slechte mensen.’ 

‘Dat zie ik mij eerlijk gezegd niet doen. En dat is een enorme teleurstelling. Opnieuw zitten we in het verhaal van de os die groot wordt, vet wordt, sterk wordt. Maar niet potent.’ 

‘En dat is een drama, want al die stemmen zijn verloren gewicht en een ongelofelijk cadeau voor links in Vlaanderen. Dat is een ongelofelijk cadeau. Dat is de grote paradox van het Vlaams Belang, dat ze dat niet zien. Door hun stemmenaantal te vergroten, vergroten zij het soortelijk gewicht van groen en van rood.’

Welke goede voornemens voor 2021?

‘Ik ga alleszins trachten om wat ik denk dat nodig is in 2024 beter voor te bereiden dan dat we het de afgelopen jaren hebben gedaan. Ik hoop dat we daar ook de cognitieve opening voor kunnen houden bij belangrijke partners.’ 

‘Dat wil zeggen dat we ook over de taalgrens moeten gaan. We moeten dat misschien niet zeggen aan u, daar heb ik al tegen gezondigd. En we moeten dat zeker niet doen met uw camera erbij, maar we moeten dit wel zeker doen.’ 

‘In 2024 zal het heel moeilijk worden, maar het moet wel gebeuren. Al de rest lijkt mij echt nefast. Dus moeten we heel duidelijk op de signalen die we nu krijgen proberen een netwerk te creëren om het ook echt te laten gebeuren.’

En is dat dan de hoop voor 2021 meteen? 

‘Het is een project naar 2024 toe, maar ik ben niet pessimistisch als ik de eerste signalen oppik.’

‘Ik zie dat die regering een soort van belgicisme ontwikkelt à l’ancienne, echt een belgicistische sauspot die over ons wordt uitgegoten. COVID met Belgische saus. En dat eigenlijk de grootste partij in Wallonië zegt: ‘Wij doen daar niet aan mee, aan dat discours. Wij voeren een ander discours.’ Dat is hoopgevend.’ 

‘Want dat betekent toch dat de omslag mogelijk is. Ik weet dat CD&V eigenlijk ook op die lijn zit. CD&V kan ik niks verwijten, buiten dat het voor hen blijkbaar genetisch onmogelijk is om ooit nog in een oppositierol terecht te komen. En dat ze er dus maar bij zijn gaan zitten, totaal overbodig. Maar ik denk wel dat het een partij is waar je op kunt rekenen. Als je dan begint te tellen, dan kom je toch nog tot een behoorlijke macht.’

Lees en bekijk hier ook onze andere XmasTalk-interviews:

• Premier Alexander De Croo (Open Vld): ‘We zijn een federaal land in de puberteit, we moten volwassen worden’
• Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken: ‘Het cordon sanitaire is het probleem geworden van Bart De Wever, niet meer van ons’
• CD&V-voorzitter Joachim Coens: ‘Waarom het Zwitserse model niet: een positief verhaal, van een natie waarin men elkaar vindt?’
• Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert: ‘Het menselijk liberalisme, dat is er niet alleen voor mensen die het goed hebben’
• Vooruit-voorzitter Conner Rousseau: ‘Ik word echt ziek van politiek correcte moraalridders die verdraagzaamheid prediken op een onverdraagzame manier’
• Groen-voorzitter Meyrem Almaci: ‘Wij, de voorzitters, zijn de dirigenten van het Vivaldi-orkest’
• PVDA-voorzitter Peter Mertens: ‘De PS is tot veel bereid om haar macht te behouden’