Hoe moet het verder met de Vlaamse regering? Na een nachtje slaap zien de ministers elkaar opnieuw, om het weer over hetzelfde te hebben: de indexering van de kinderbijslag. Alleen, de standpunten zijn niet veranderd, integendeel. Terwijl Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) geen media deed, trok cd&v-voorzitter Sammy Mahdi langs de TV-studio’s, om nog maar eens “een rode lijn te trekken” en te verklaren “dat principes er toe doen”. “Mahdi’s march of the folly”, wordt het elders in de coalitie genoemd: Mahdi geeft zijn ministers geen enkele ruimte om een compromis te maken, en speelt zo met vuur. Men marcheert richting de val van het kabinet. Niet zonder nadenken overigens: al dit weekend circuleerden binnen cd&v op de kabinetten scenario’s waarbij de partij uit de regering zou stappen. Dat zou Mahdi niet eens zo slecht uitkomen: twee bijzonder lastige dossiers, Ventilus en het dossier van de stikstof, moeten beslist worden en kantelen onvermijdelijk in het nadeel van cd&v. “Que se vayan!”, is het antwoord van N-VA, “dat ze dan maar opstappen”.

In het nieuws: “Neen, een gemiddeld Vlaams gezin is niet geholpen als cd&v uit de Vlaamse regering stapt”, zo stelt Mahdi op VTM.

De details: Tegelijk legt hij de lat geen millimeter lager in zijn eis om rond de kinderbijslag, en trekt “een rode lijn”. Zo komt een val wel akelig dichtbij.

• “Cd&v heeft precies de kinderbijslag verminderd, om daarna te kunnen strijden voor de verhoging.” Het was een tikje een cynische oud-partijvoorzitter John Crombez (Vooruit), die het hele schouwspel rond de Vlaamse regering van de nodige commentaar voorzag.
• Feit is dat de gretigheid waarmee cd&v-voorzitter Sammy Mahdi gisteren de studio’s indook en ook een mailing naar zijn achterban deed, allerminst de crisissfeer rond Jambon I doet afnemen. Integendeel.
  •  “Er zijn momenten die zo fundamenteel zijn dat je een rode lijn moet trekken”, zo klopte Madhi zichzelf nogmaals op de borst, bij VTM.
  • “CD&V wordt vaak gezien als de partij die op het einde wel zal plooien of de broek laat zakken. Maar mijn partij heeft naast een pragmatische houding ook principes“, gaf hij mee.
  • “We kunnen de twee doen: investeren in sociale toeslagen, én ervoor zorgen dat de brede middenklasse die afziet ook geholpen wordt. Er zijn middelen voor.”
  • “Onze eisen bestempelen als ‘profilering’, is een miskenning van de uitdaging die ouders elke dag aangaan om te blijven zorgen voor een warme thuis voor hun kinderen”, zo schreef hij naar zijn achterban, in een mailing.
  • “Wij zitten niet aan de onderhandelingstafel om symbolen te scoren, maar om voor hen maximaal concrete hulp uit de brand te slepen.” 
• Die houding van Mahdi scoort ongetwijfeld bij de oranje achterban, waar sommigen zich al veel langer ergerden aan de tweederangsrol, in de schaduw van de grotere N-VA. Ook in de fractie van het Vlaams Parlement weinig dissidente stemmen: iedereen gaat netjes achter de leider.

De essentie: De Vlaamse regering komt zo toch echt te wankelen.

• Vandaag is die offensieve positie van de cd&v-voorzitter er een van grote risico’s: er wordt geen enkele marge gelaten om een compromis te kunnen maken, in de drie dagen die resten tot de uitgestelde Septemberverklaring dan toch gegeven moet worden, op donderdag.
• “Mahdi’s march of the folly“, zo wordt de houding van de cd&v-voorzitter bij de coalitiepartners genoemd: een koppige keuze die ingaat tegen de eigen fundamentele belangen, en waar alternatieve keuzes wel degelijk voor handen zijn. “Dit gaat in tegen hun politieke DNA van beleidspartij”, zo concludeert men. Met een bloedige afloop, zo wordt gevreesd.
• Want niemand in en rond de Vlaamse regering ziet op dit moment hoe, bij zo’n zwart-witte houding van Mahdi, er een compromis kan gemaakt worden. En plooien voor de cd&v-eisen is voor N-VA en minister-president Jan Jambon uitgesloten, na de diepe vernedering die Mahdi over hen afriep, op moment dat hij ‘Sterke Jan’ in al zijn onmacht naar het Vlaams Parlement liet gaan voor een ‘walk of shame’. De ultieme troefkaart, de blufpoker ook, van “tijd is aan onze kant”, die cd&v maandag urenlang hanteerde, is daarmee ook afgelegd vanuit de Wetstraat 89, het cd&v-hoofdkwartier.
• Want ook bij Open Vld is de lijn inhoudelijk wel gezet, op een partijbureau gisteren, en die wordt vandaag nog herhaald: de volle indexering van de kinderbijslag is “gewoon geen optie”. Met andere woorden: men gaat niet toegeven, gewoon omdat Mahdi naar de tv-studio’s trok. Zeker omdat het zowel voor N-VA als Open Vld onbegrijpelijk blijft dat hun coalitiegenoten niet willen de middelen gefocust inzetten, net op zij die het echt nodig hebben.
• In de plaats zijn diepe wonden geslagen. Bij zowel N-VA als Open Vld houdt men bij hoog en laag vol dat op een bepaald moment het ministeriële cd&v-duo van Benjamin Dalle en Jo Brouns wel degelijk akkoord is gegaan, om dan ostentatief terug gefloten te worden door hun eigen partijvoorzitter. Een gijzeling die iedereen perplex deed staan, en uiteindelijk resulteerde in een woedende Jambon, die cd&v toebeet “zich in de steek gelaten te voelen”, net door de partij van wie hij ministers als Wouter Beke (cd&v), toen die in moeilijkheden zat, “nooit had laten vallen”.
• Bij de christendemocraten is een andere klok te horen: “Dat klopt niet, wij zijn nooit akkoord gegaan”, klinkt het in de entourage van een cd&v-minister. Daar drukt men erop dat “dit dossier al vier maand lang op tafel lag, iedereen had tijd genoeg om te beseffen hoe belangrijk dat voor ons was”.
• Het verwijt van slecht time management moet aankomen voor Jambon, die herhaaldelijk de afgelopen weken onder druk stond om toch maar sneller te schakelen met zijn Septemberverklaring. Die suggesties, die nochtans heel scherp door de coalitiepartners, maar zelfs ook in eigen rangen werden gemaakt, wimpelde Jambon een beetje hooghartig af. In de plaats trok hij wél naar Ierland, op dienstreis, waarbij hij met forse communicatie kwam “dat dit ook deel van zijn job was”. De prijs voor die hoogmoed leek hij maandagmorgen in de vroege uurtjes duur te moeten betalen.
• Deze crisis versterkt andermaal het beeld van een Jambon die niet langer ‘Sterke Jan’ is, maar het allemaal lijdzaam moet ondergaan, met ‘Sterkte, Jan’, als bijhorende baseline. Al een aantal keer opperden partijgenoten om Jambon te vervangen, in het verleden. Dat is vandaag niet meer aan de orde: ook bij N-VA is het nu allen rond de leider, “die er alles aan deed om een compromis te vinden”. Maar de zwavelgeur van de mislukking kleeft tegelijk wel sterk aan Jambon. Zeker omdat er geen evidente uitweg voorhanden is, uit deze crisis.

The Big Picture: Misschien mikt cd&v wel op meer dan een crisette?

• In de wandelgangen van het Vlaams Parlement klonk gisteren een andere, veel donkerdere lezing binnen de meerderheid: ‘Sammy Sabotage’, werd de cd&v-voorzitter daar herdoopt. Het gevoel overheerst dat de Vilvoordenaar doelbewust aanstuurde op een conflict, op een clash, waarbij hij de limieten wil opzoeken van wat deze coalitie hem nog kan bieden.
• Want al in het weekend circuleerden op cd&v-kabinetten veel driestere plannen: wat als het zover zou komen dat cd&v helemaal uit de regering stapt? Het klinkt contraintuïtief voor een partij die zo verknocht lijkt aan de macht, maar het leeft wel degelijk hier en daar bij de christen-democraten: oppositie als alternatief.
• Ten gronde zijn er immers twee heel lastige dossiers die dit najaar onvermijdelijk geslikt moeten worden.
  • Ten eerste Ventilus, de West-Vlaamse hoogspanningslijn, waarvoor niemand een wichelroede nodig heeft, om te weten hoe het zal aflopen: de leiding komt bovengronds. Maar cd&v, en met name Mahdi zelf, grepen het dossier aan om heel stevig de partij te zetten, en op de barricaden te gaan. Dat wordt dus lastig, eens de knoop wordt doorgehakt.
  • En daarnaast is er het dossier van het stikstof, en bij uitbreiding heel de mestproblematiek. Mahdi ging wel heel fel door op die zaak, trok zelfs een overall aan om een filmpje te gaan opnemen bij een varkensboer, om toch maar het felle protest van de boeren en de Boerenbond te capteren. Cd&v heeft met Jo Brouns ook een nieuwe minister op Landbouw, nadat Hilde Crevits (cd&v) in het voorjaar tot woede van haar landbouw-achterban wel een stikstofakkoord onderhandelde in de Vlaamse regering. Daarop nog terugkomen, wordt ook aartsmoeilijk politiek gezien, ondanks alle (juridische) protest.
• Zeker voor Mahdi heeft dat scenario alvast als voordeel dat die dan versneld schoon schip kan maken in de partij, en met geen enkele Vlaamse minister meer rekening moet houden. In het verleden hing viceminister-president Hilde Crevits (cd&v) altijd als een schaduw boven de partijvoorzitter: zij blijft bij verre de populairste cd&v’er.
• In zijn communicatie gisteren drukte Mahdi er wel op “dat een gemiddeld Vlaams gezin niet geholpen is, als cd&v uit de Vlaamse regering stapt”, om alvast die geruchtenmolen wat tegen te gaan.
• Bij de N-VA zijn ze alvast niet onder de indruk van een dreigement, als het er al zou komen, om de regering te verlaten. “Que se vayan!“, klinkt het onderkoeld bij de N-VA, “dat ze dan maar opstappen”.
• En toch. De val van het kabinet zou de zaken er niet makkelijker op maken, voor niemand.
  • Mathematisch blijft een alternatieve coalitie aartsmoeilijk: zonder cd&v komen Open Vld en N-VA met Vooruit of met Groen wel aan een meerderheid van 63 zetels op 124, maar in gewestbevoegdheden hebben ze die meerderheid dan niet. Het zou dus technisch gezien op sommige dossiers dan een minderheidskabinet worden.
  • Politiek gezien is dat een utopisch scenario, net omdat Vooruit of Groen dan zouden moeten depanneren. Beiden schoten net met scherp op de coalitie, én op de figuur van Jambon. Die kan onmogelijk dan zo’n alternatieve coalitie nog leiden. Geen van beide partijen ziet zichzelf dus in zo’n coalitie stappen.
• Tegelijk doet de hele crisette denken aan de houding van Kris Peeters (cd&v) binnen de Zweedse coalitie. De vicepremier van de christendemocraten clashtte tijdens de begrotingsbesprekingen van 2016 keihard met premier Charles Michel (MR) en liep zelfs op een bepaald ogenblik weg, waardoor Michel niet naar de Kamer kon voor zijn State of the Union. Nadien betaalde cd&v die verzuurde relatie met de premier cash, in zowat elk dossier: er werd hen niets meer gegund van uit de Zestien. Dat lot dreigt straks ook voor Brouns, Dalle en Crevits, als cd&v toch uiteindelijk verder strompelt in Jambon I.

Om te volgen: Het ziet er niet goed uit voor een Europees prijsplafond voor gas.

• Komt er nu een prijzenplafond voor gas in Europa of niet? Al maandenlang lobbyden zowel minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) als premier Alexander De Croo (Open Vld) voor dat dossier. Na een Europese raad voor energieministers kraaide Van der Straeten zelfs al victorie: een grote diplomatieke doorbraak, mee door België geforceerd, had in Europa resultaat opgeleverd. Een trektocht langs de TV-studio’s volgde.
• Een kleine week later nam men bij Open Vld wel de bocht, en excuseerde ondervoorzitter Jasper Pillen (Open Vld) zich voor “al te voluntaristische communicatie” rond dat prijzenplafond. Te vroeg gejuicht. Bij Groen kreeg men geen verontschuldigingen over de lippen, en “zou het straks wel duidelijk zijn dat het plafond er wél Europees zou komen”. Alle kopstukken en voorzitters gingen daarbij rond Van der Straeten staan: zij zou de klus straks klaren.
• Vandaag ziet dat er moeilijker en moeilijker uit. Want vrijdag komen de Energieministers van de EU weer samen, maar er is geen echte vooruitgang. Er komt immers geen concreet voorstel van de Europese Commissie rond dat prijzenplafond, zo weet De Standaard.
• De reden? De Duitsers, van wie Van der Straeten dacht op haar vorige meeting, dat ze de groene minister van Energie Robert Habeck aan haar kant had gekregen, zijn weer helemaal terug op hun oude standpunt: geen groepsaankopen en geen plafond. De reden is simpel: kanselier Olaf Scholz is zowel in Qatar als in Canada al gaan shoppen, voor enkel zijn land, en heeft daar erg duur betaald. Elke gezamenlijke deal, of elk plafond, dreigt Duitsland nu in verlegenheid te brengen. Niet leuk, als je te veel blijkt betaald te hebben. De gasprijs is overigens ondertussen ook drastisch gezakt, naar niveaus onder die van één jaar geleden.
• Zonder Duitse steun ook geen Nederlanders en Denen, die al langer aarzelden bij zoveel staatsinterventie in een vrije markt. Dat zou de bevoorradingszekerheid onder druk zetten, en dat is niet de bedoeling, zo argumenteren die.
• Een brief van een heleboel lidstaten, met België maar ook Italië en Polen als trekkers, moest de Commissie overtuigen. Alle Zuid-Europese landen tekenden, net als Roemenië, Kroatië, Letland, Slovenië en Zweden. Maar dat volstaat niet, als Duitsland straks toch dwarsligt.
• Enkel een discussie onder staats- en regeringsleiders, begin oktober in Praag, kan mogelijks dat scenario nog veranderen: dan zit niet langer Van der Straeten aan tafel met Habeck, maar moet De Croo het vriendelijk proberen forceren bij Scholz zelf.

Pijnlijk: Twee kopstukken die Vivaldi maakten, clashen andermaal.

• MR en PS die vechten op straat, niets nieuw zou je dan denken. Maar de gretigheid en de felheid waarmee Georges-Louis Bouchez (MR) en Thomas Dermine (PS) heen en weer klappen uitdeelden, op Twitter, is toch ongezien.
• Beiden zaten aan tafel bij de regeringsonderhandelingen, de ene als voorzitter, de andere als rechterhand van PS-baas Paul Magnette. Uiteindelijk stapte Dermine in het project, als staatssecretaris voor Relance. Maar afgelopen weekend en maandag communiceerde hij fel over wat zijn partij vindt dat er in de komende begrotingsbesprekingen moet gebeuren “voor diegenen die afzien van de crisis”.
• Daarop schoot Bouchez plots met scherp: “Dermine legt zopas op de RTBF-radio uit dat het de wil is van de PS om de belastingen op het spaargeld van de middenklasse te verhogen, in plaats van in te zetten op de Brusselse en de Waalse werkzaamheidsgraad. De MR zal dit nieuwe onrecht niet laten gebeuren”, zo blafte die.
• Dermine reageerde verbolgen: “We hebben vast niet naar hetzelfde interview geluisterd, sorry. Dit is helemaal onjuist”, zo sneerde die terug. “Ik heb het nooit gehad over belasting op spaargeld en ik heb uitdrukkelijk gezegd dat de werkgelegenheidsgraad het grootste probleem is in Wallonië.”
• “Tja, dat is een zaak die je nu al een tijdje beheert en erin faalt. Het is misschien tijd om de nodige hervormingen door te voeren?”, zo liet Bouchez zich niet in de hoek zetten.
• Waarop Dermine een versnelling hoger ging: “Ik accepteer niet dat mijn woorden misbruikt worden. Er is bij Bouchez toch echt een problematische relatie met de feiten die (in de huidige Europese context) ter discussie moet worden gesteld. Men kan niet voortdurend de feiten verdraaien om zijn regeringspartners en bemiddelende instanties aan te vallen en hopen dat dit geen structurele gevolgen heeft voor de kwaliteit van het democratisch debat en de opbouw van stabiele politieke meerderheden.”
• Het is een publiek geheim dat de PS de strapatsen van Bouchez meer dan beu is. Als er enigszins mathematisch mogelijkheden zijn, zullen de Franstalige socialisten er alles aan doen om de MR-voorzitter in elke coalitie buiten te houden, na 2024, zo laten ze nu al overal weten.
• Bouchez zelf weigerde ondertussen om Dermine het laatste woord te gunnen: “Ik accepteer niet dat de bevolking systematisch wordt voorgelogen door ze te laten geloven dat we een belastingverschuiving kunnen doorvoeren zonder de middenklasse te raken. Men kan dergelijke onwaarheden niet zeggen zonder de kwaliteit van het democratisch debat aan te tasten.”

Pijnlijk (2): Een staatssecretaris die op nationale televisie, in de huidige context, even gaat verklaren dat hij 15.000 euro netto verdient. Michel doet het.

• Wie het niet geloofde, moest even gaan herbekijken: had Mathieu Michel (MR), de meest in het oog springende staatssecretaris van Vivaldi, het nu echt gezegd, op C’est pas tous les jours dimanche, de ochtendshow op zondag bij RTL? In een uitzending waarin mensen vertelden dat ze moeite hebben de eindjes aan elkaar vast te knopen, omwille van de immense energieprijzen, kwam de staatssecretaris even doodleuk vertellen dat hij “tussen de 14.000 en 15.000 verdiende per maand”.
• “En hoeveel houdt u daar dan van over?”, wilde een burger in de studio weten. “Dat is netto hé”, zo wist hij te vertellen. Zowat iedereen rolde met de ogen, bij het kennen van het loon van deze staatssecretaris voor Digitalisering, waar velen zich van afvragen wat die dan precies in het kabinet doet.
• En een dag later heeft La Libre er toch even de feiten bij gehaald: de uitspraken van Michel zijn onzin. Volgens officiële cijfers van bij de start van Vivaldi verdienen eerste minister en de vicepremiers, plus de minister van Buitenlandse zaken, 21.353 euro bruto per maand. Voor ministers is dat 21.103 euro en voor staatssecretarissen 20.045 euro per maand, bruto wel te verstaan. Daarvan houden, afhankelijk van hun gezinssituatie, zo’n 12.500 euro netto aan over, zonder afdrachten aan de partij.
• Michel kan dus onmogelijk 14.000 of 15.000 euro netto verdienen. Dat bevestigt zijn woordvoerder overigens in La Libre: “Hij is koud gepakt tijdens het interview, het bedrag was niet helemaal correct. Het zit rond de 12.000 euro inderdaad”. Koud gepakt dus.