Premier Alexander De Croo (Open Vld) bracht gisteren, samen met z’n vicepremier Pierre-Yves Dermagne (PS), de sociale partners nog één keer samen voor ultiem overleg. Dat mislukte over de lonen, maar ‘de gesprekken lopen verder over andere zaken’. Dat moet afleiden van het feit dat het loonoverleg nu vol op het bord van de federale regering ligt. En daarover zet PS-voorzitter Paul Magnette nu volop druk: ‘Nu wij weer in de regering zitten, is het game over voor de werkgevers’, zegt hij.

In het nieuws: Een rood offensief. Paul Magnette in een reeks kranten en vanmorgen op LN24 en Radio 1. Plus ABVV-vakbondsleiders Miranda Ulens in Het Laatste Nieuws en Thierry Bodson in La Libre.

De details: Ze zeggen eigenlijk allemaal hetzelfde: wij zullen niet tevreden zijn met wat kruimels.

• Je kan premier Alexander De Croo (Open Vld) geen gebrek aan politiek instinct verwijten. Als een volleerd eerste minister hield hij de regie strak gisteren, zonder daarbij op voorhand in z’n kaarten te laten kijken. En zo kwam zijn uitnodiging – in de namiddag na de plenaire vergadering – om de sociale partners alsnog op de Zestien bijeen te roepen, als een moment dat toch opnieuw wat zuurstof gaf aan zijn coalitie, waarin liberalen met getrokken messen stonden tegenover socialisten en groenen.
• De regering De Croo was in vieze papieren geraakt over het sociaal overleg, nadat dit deze week bruusk maar voorspelbaar was afgesprongen tussen vakbonden en werkgevers. Die hadden, mede omdat er al zoveel politieke heisa gemaakt was over de fameuze wet van ’96, elk weinig tot geen ruimte om tot een akkoord te bewegen.
• Maar daardoor belandde het dossier met een plof op het bord van de regering, met 1 mei in het vooruitzicht. En uitgerekend Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert bracht daarop de coalitie van ‘zijn’ premier De Croo toch in lastig vaarwater.
• Want door naar de radio te trekken en daar stellig te verklaren ‘dat in de Kern een consensus is om dan maar de loonstijging tot 0,4 procent te beperken’, dwong Lachaert de socialisten en de groenen om andermaal kleur te bekennen.
• Nochtans had Paul Magnette (PS) al langer aangegeven, aan de liberale regeringstop én aan Lachaert, dat de socialisten bij een blijvende weigering van de werkgevers om meer te doen dan het plafond van 0,4 procent, mogelijk zouden grijpen naar een obscure clausule in die wet van ’96, die ze zo vervloeken: het bevriezen van dividenden.
• Met die boodschap kwamen zowel de PS-vicepremier Pierre-Yves Dermagne als Vooruit-voorzitter Conner Rousseau. ‘Ik krijg aan Debora, de kassierster van de supermarkt in Nieuwpoort, niet uitgelegd dat zij niet kan profiteren van een loonsverhoging, terwijl haar werkgever zoveel meer winst heeft gemaakt’, zo stelde die laatste, bij z’n dreigement om de dividenden op te schorten
• Maar Lachaert en ook Georges-Louis Bouchez (MR) voerden de forcing. De Open Vld-voorzitter bleef gisteren petroleren, door naar VTM en daarna naar Terzake te trekken, om te stellen dat ‘gepensioneerden nu centjes zouden verliezen’ omdat de socialisten de dividenden willen opschorten.
• Dat zette nog meer kwaad bloed: ‘Binnen de regering vraagt men onze mensen om kalm te blijven. Maar de voorzitters van de liberalen trekken er maar op uit. Gratuit worden dat soort dingen daar beweerd, over mensen hun pensioen. En terzelfder tijd krijgen de socialisten dan van die mensen het verwijt ‘populistisch’ te werk te gaan?‘, zo klonk aan de top van de socialisten.
• In de Kamer was de oppositie nauwelijks nodig om kritische vragen te stellen: elke partij kwam tussen en bracht zonder veel verpinken het standpunt van de eigen voorkeur. Daar viel op dat socialisten en groenen in de regering duidelijk aan de kant van de vakbonden staan en eigenlijk de wet van 96 weg willen. De liberalen houden daar dan weer strak aan vast: ze willen ‘hun’ erfenis van de regering Michel beschermen.
• En opvallend: CD&V zit onder impuls van Kamerlid Nathalie Muylle (CD&V), de vroegere minister van Werk, toch ook eerder op die lijn.
• Daarop ging premier De Croo dan boven de mêlee staan, een trucje dat hij al vaker heeft toegepast in de coronacrisis. Het was ook in dat soort wollige coronataal dat hij zich tot de belligerenten richtte: ‘We gaan iedereen nodig hebben in de komende maanden en dat gaat niet lukken als we daarbij de ene opzetten tegen de andere. Dat geldt ook voor de sociale partners, waarvan we verwachten dat die boven zichzelf kunnen uitstijgen op een moeilijk moment.’

De essentie: De angel is er totaal niet uit.

• Het effect was dat in alle rust werkgevers en vakbonden weer bijeen zaten. Dat overleg kon onmogelijk, na alles wat gezegd en geschreven was, nog een doorbraak opleveren. Maar symbolisch was het belangrijk: er werd nog steeds gepraat, de zaak viel nog compleet uiteen in een open, sociale oorlog.
• De Croo en zijn vicepremier Dermagne verkregen daarbij vervolgens wel dat het sociaal overleg op gang bleef: het moeilijke dossier van de loononderhandeling wordt door de regering nu geregeld, maar een pak andere randdossiers, daarover ‘blijft men praten’. Een soort vredespijp dus, die alvast ervoor zorgt dat 1 mei niet compleet verhit verloopt.
• Maar ten gronde is natuurlijk niets opgelost. Integendeel. De regering moet nu zelf de knoop gaan doorhakken. En Paul Magnette, de grote PS-baas, kwam zelf op de voorgrond vandaag. Hij liet geen twijfel over hoe hij de zaak ziet.
  • ‘Nu wij weer in de regering zitten, is het game over voor de werkgevers‘, zo pocht hij in Het Nieuwsblad.
  • ‘De werkgevers willen een premie die er enkel zou komen in de bedrijven die 30 procent meer omzet hebben gedraaid. 250 euro bruto op twee jaar? Dat is echt lachen met de mensen. Dat is provoceren.’
  • ‘De werkgevers hebben nu nog één kans om te onderhandelen. Als ze dat niet doen, zal er niets zijn. Dan is het sociale oorlog. Overal.’
  • ‘Maar dat is niet wat wij willen hé. Wij willen een akkoord. Want het is niet comfortabel, zeker niet voor de minister van Werk. Maar binnen de regering is er ook links en rechts en zijn er dus per definitie spanningen.’
• Stevige dreigementen dus, al probeerde PS-voorzitter Magnette ook te sussen. ‘De regering zal niet imploderen, onder Guy Verhofstadt was het ook een samenwerking tussen liberalen en socialisten. En daar waren destijds, met Laurette Onkelinx (PS) ook felle discussies. Maar op het eind moet er een akkoord komen.’
• Alleen: destijds zat niet nog een stoorzender aan tafel. Nog tijdens het gesprek dat de PS-voorzitter op Radio 1 hield, was Georges-Louis Bouchez al aan het tweeten, frontaal tegen Magnette. ‘Mag ik Paul Magnette eraan herinneren dat er een akkoord is in de federale regering? Dividenden verbieden is de staat en haar sociale politiek miljarden ontzeggen. Populisten achterna lopen is nooit een goed idee.’
• Het is meer dan tekenend voor een permanente sfeer van conflict tussen de voorzitters van Vivaldi. Die strijd woedt al langer aan Franstalige zijde, maar voor het eerst slaat de brand ook over naar Vlaamse kant, waar Rousseau en Lachaert fel botsten.
• Magnette ging niet in op de aanval van Bouchez, maar vatte het rustig samen: ‘Dat zal een moeilijke discussie zijn, binnen de regering.’

The big picture: Waar de liberalen voor konden vrezen, gebeurt nu.

• Magnette haalde niet toevallig de periode van Verhofstadt aan: de laatste keer dat een paarse coalitie het land bestuurde, eerst met de groenen, maar daarna van 2003 tot 2007 met enkel socialisten en liberalen.
• Net als toen levert Open Vld nu de premier. Alleen is er één groot verschil. Toen waren de Vlaamse liberalen de sterkste formatie in Vlaanderen, in zetels hadden Open Vld en MR in de Kamer samen net evenveel kracht als PS en sp.a samen. Dat evenwicht, plus de politieke kracht van Verhofstadt zelf met zijn electorale sterkte, was werkbaar.
• Open Vld vandaag heeft die status helemaal niet, met maar 12 zetels in de Kamer. Het liberale blok in Vivaldi telt 26 zitjes, tegenover gezamenlijk 49 zetels voor socialisten en groenen, die nu in het dossier van het loonoverleg samenklitten en op de lijn van de vakbonden zitten. En de premier kan niet de electorale kracht voorleggen die Verhofstadt destijds had als nummer één in Vlaanderen. Daartegenover staan wel weer erg goede persoonlijke peilingen, maar die gelden niet in de Kamer.
• De N-VA, de grootste Vlaamse partij, staat in oppositie te drummen om Open Vld te duwen waar het pijn doet. De uitspraak van Magnette ‘dat het game over is voor de werkgevers’, werd vanmorgen al gretig gebruikt om de Vivaldi-coalitie weg te zetten als ‘cryptocommunisme’.
• Dat alles maakt dat straks met een vergrootglas zal worden gekeken naar het mogelijke compromis dat uit de regering moet komen. Premier De Croo vroeg zijn vicepremiers de afgelopen dagen om de rust te bewaren en probeerde de zaak vooral te sussen. Maar met allerlei verklaringen heen en weer is het wel erg moeilijk werken.

Ook genoteerd: Rousseau scoort met zijn ‘Debora’.

• In heel het conflict heeft Vooruit alvast communicatief toch stevig gewonnen. Want voorzitter Rousseau diste in zijn uitleg plots ‘kassierster Debora’ op, die hij kent van in Nieuwpoort. Daarop ontstond een zoektocht naar de vrouw.
• De VRT rondde die af met de conclusie ‘dat ze waarschijnlijk niet bestond‘, want ze hadden alle supermarkten in Nieuwpoort gebeld en niemand kende haar.
• Fout dus, want zowel Het Nieuwsblad als Het Laatste Nieuws vonden haar wel. Ze blijkt kapster, maar door de maandenlange sluiting werd ze kassierster. ‘Ik ben geen socialiste, maar mijn hart loopt over van liefde voor die jongen.’
• Het verhaal werd nog mediatieker toen ze Rousseau kwam verrassen, op het moment dat ze plots naast hem kwam aanschuiven bij James Cooke en Gert Verhulst, op televisie. ‘Het doet me wel goed om voor één dag een bekende Vlaming te zijn‘, zo stelde Debora.

Ten gronde: Ive Marx houdt een pleidooi om de hele wet op de schop te doen.

• Ive Marx, een professor Sociale Economie, wijst er ondertussen fijntjes op dat het misschien toch tijd wordt voor iets nieuw, in plaats van de oude wet van 96. Die is er gekomen onder impuls van Jean-Luc Dehaene (CD&V), die toen als een gek aan het saneren was om België in de euro te loodsen.
• De hele zaak kaderde in het zogenaamde ‘Globaal Plan’, dat België competitiever moest maken. Maar die concurrentiekracht is eigenlijk nooit echt versterkt, de economie is er ten opzichte van Duitsland of Nederland niet op vooruit gegaan, integendeel. Er zijn niet meer jobs bijgekomen.
• ‘De premisse van heel die wet moeten we durven in vraag stellen: ze gingen ervan uit dat de loonkosten cruciaal zijn in het concurrentievermogen. Maar dat is een foute premisse’, zo stelt Marx. ‘Want die concurrentiekracht hangt samen met ander factoren, één daarvan is dat de economie moet kunnen functioneren. Het kader is nu te strak, waardoor ze niet kan doen wat ze doet. Loonkosten zijn belangrijk, maar dat verschilt enorm van sector tot sector. De wet creëert een eenheidsworst‘, zo merkt op Radio 1 op.
• Alleen is het met de arbeidsmarkt zoals met de fiscale constructies in dit land: iedereen weet dat er hervormd moet worden, maar het ontbreekt aan politieke kracht en moed om door te duwen en een zuiver, meer efficiënt en fairder systeem te vinden. Te meer omdat het resultaat net zou moeten zijn dat er minder overheidsenergie en centen naartoe moeten gaan, maar dat gaat in tegen de reflex die in de Wetstraat overheerst om telkens de overheid te betrekken.

Opvallend: In de Kamer bijt minister Kitir (Vooruit) in het stof over het vrijmaken van de patenten voor covidvaccins.

• Het was met veel tromgeroffel en zelfs een voorpagina van De Standaard, dat een heus offensief gelanceerd werd vanuit de linkerzijde om het dossier van de vaccins wereldwijd op tafel te leggen.
• Het klonk daarbij ook mooi voor de achterban: maak de patentrechten voor die vaccins vrij, zodat niet enkel Pfizer, AstraZeneca, Moderna en Johnson & Johnson ze kunnen produceren, maar elk farmabedrijf ter wereld.
• Dat dossier ligt vandaag voor bij de Wereld Handelsorganisatie, met een pak voorstanders in de ontwikkelende landen en zeker China. Maar officieel zijn Europa en de VS daar tegen: zij willen hun farma-industrie, die de technologie jarenlang heeft opgebouwd, beschermen.
• Binnen Europa voert de linkerzijde, met de groenen en communisten op kop, al langer een strijd om die rijke farmasector aan te pakken. Hun voorstel was om die patenten voor covidvaccins te lichten, iets wat door de socialisten ook gretig werd overgenomen.
• Op De Afspraak beweerde minister van Ontwikkelingssamenwerking Meyrame Kitir (Vooruit) tevens dat de Belgische regering dit standpunt zou gaan verdedigen. Dat zou straf geweest zijn, omdat er binnen Europa een heel andere consensus is én omdat België zelf een hele sterke farmasector heeft. MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez en ook minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès floten haar terug.
• In de Kamer gisteren klonk Kitir dus veel genuanceerder. ‘De doelstelling van de Belgische regering is dan ook glashelder: armere landen zo snel mogelijk toegang geven tot vaccins en productiecapaciteit zonder dat het onnodig de markt verstoort.’ Die laatste toevoeging was het meest veelzeggend: België vraagt aan de EU nu wel ‘om oor te hebben naar de argumenten van de ontwikkelingslanden binnen de WHO’, maar daarmee zegt ze tegelijk niet letterlijk dat de patenten moet worden opgeheven.
• Het is in het dossier nu vooral kijken naar de Amerikaanse president Joe Biden, die nadenkt over een manier om de Derde Wereld veel sneller van vaccins te voorzien.
• In de Kamer reageerde de PVDA bijzonder teleurgesteld. Zij drongen al langer erop aan om de farmasector hun vaccins af te nemen en ze helemaal aan de staat te geven. Maar een voorstel van Sofie Merckx (PVDA) haalde het niet.
• Aan de andere kant had Anneleen Van Bossuyt (N-VA) net kritische vragen over de uitspraken van Kitir: ‘Ik ben vooral heel erg blij met uw expliciete verklaring dat u de patenten niet wilt openstellen, in tegenstelling tot wat u eerder in de media hebt verklaard’, stelde ze na het antwoord van Kitir.