De Franse president Macron waarschuwde de Fransen er woensdag nog voor dat een tweede golf van Covid-19 ‘naar alle waarschijnlijkheid ‘gevaarlijker en dodelijker’ zou zijn dan de eerste’. Niemand weet of hij zich daarbij baseerde op wat de geschiedenis vertelt. De grieppandemieën waarmee de wereld in de twintigste eeuw werden geconfronteerd wijzen alvast in die richting.

De Spaanse griep – die in 1918 een derde van de planeet besmette en 50 miljoen mensenlevens kostte – had zich in de lente nog vrij vreedzaam getoond om in de zomer zelfs bijna te zijn overwonnen. Maar eind augustus manifesteerde ze zich opnieuw tot eind november. In de Franse zondagskrant Le Journal du Dimanche (€) vertelt gezondheidshistoricus Patrick Zylberman hoe de tweede golf vooral in de herfst Frankrijk trof. ‘Wat in de lente eerst nog op een gewone griep leek, zou zich uiteindelijk omvormen tot iets grimmige. De slachtoffers stierven omdat hun longen verdronken.’

Eenzelfde scenario wordt merkbaar in 1957, wanneer de Aziatische griep Europa bereikt bij het einde van de zomer. Zonder al te veel erg. Maar in de herfst maakt ze één op elke 5 Fransen ziek. Dokters werken dag en nacht’, schreef dezelfde krant in 1957.

Ook de griep van Hongkong (1968 -1969) treft de wereld in twee tijden. Is de eerste golf in de winter van 1968 niet al te erg dan raakt ze de VS en Europa in de winter van 1969 recht in het hart. In Frankrijk maakt de griep dan 36.000 meer doden dan normaal, een cijfer vergelijkbaar met de huidige oversterfte bij onze zuiderburen.

Waarom zijn tweede golven dodelijker?

Waarom zijn tweede golven dodelijker? Hoe komt het dat een virus plots meer mensen besmet en gevaarlijker wordt? Niemand die het weet. Ook vergelijkingen zijn uit den boze. ‘Covid-19 heeft niets te maken met vorige epidemieën’, aldus nog Zylberman. ‘De geschiedenis is een slechte voorspeller van de toekomst.’

Dat denken ook de epidemiologen Tom Jefferson en Carl Heneghan van de Universiteit van Oxford. Zij bestudeerden negen pandemieën in de afgelopen anderhalve eeuw. Volgens hen was de tweede golf enkel in 1889 en in 1918 erger; bij de overige gevallen waren de latere golven juist minder erg, of waren er geen duidelijke golven in de pandemie te herkennen.

Dat een epidemie stilvalt om later heftiger toe te slaan noemt ze ‘een illusie’. Een virus blijft volgens hen gewoon doorgaan, eens op een lager pitje, dan weer krachtiger. ‘Absolute uitspraken doen over ‘tweede golven’ is onverstandig’, aldus de Oxford-geleerden.