Niet alleen kleine eilanden worden door de klimaatopwarming getroffen: ook grote steden die voor eeuwig lijken te bestaan staan onder bedreiging. Deze zeven bekende, beroemde en iconische steden krijgen ongetwijfeld ooit het label ‘spookstad’ opgekleefd en dat heeft verschillende redenen. Want de opwarming van de aarde zorgt niet alleen voor een stijgend zeeniveau, ook aardbevingen, stormen en woestijnen bedreigen deze steden.

1. San Francisco, Verenigde Staten

© iStock

San Francisco, de stad van de tech-start-ups, lijkt even moeilijk weg te denken als New York of Los Angeles en toch staat San Francisco vrij snel een grote ramp te wachten. San Francisco ligt namelijk op een van de grootste breuklijnen: de San Andreas-breuklijn, op de grens van de Pacifische tektonische plaat en de Noord-Amerikaanse tektonische platen. Eén van die platen beweegt sneller dan de andere en dat betekent aardbevingen. 

Nu beleeft Californië zo’n driehonderd aardbevingen per jaar en dus is de staat er behoorlijk op ingesteld. Er worden regelmatig oefeningen georganiseerd en de bouwvoorschriften zijn er quake-proof. De laatste keer dat er een echte grote aardbeving San Francisco trof, was in 1906. Tachtig procent van de stad werd neergemaaid, drieduizend mensen stierven. 

Maar na honderd jaar zijn geologen het erover eens dat het niet zo lang meer kan duren eer de volgende ‘big one’ eraan komt. Sommigen zeggen zelfs dat de kans groter dan 90% is dat San Francisco wordt getroffen door een gigantische aardbeving (van 7.0 of meer op de schaal van Richter) binnen de komende vijfentwintig jaar. Eerdere ‘kleinere aardbevingen’, met een zwaarte van 6.0 of meer in naburige steden tonen dat de bouwvoorschriften alvast effect hebben.

Wat er uiteindelijk zal gebeuren in de stad met zeven miljoen inwoners valt nog te zien. Als een aardbeving in zee plaatsvindt, zouden al die bouwvoorschriften wel eens voor niets kunnen geweest zijn. (In dit artikel kan je lezen hoe techbedrijven omgaan met de aardbevingsdreiging: De ‘Apocalypsverzekering’: helft van Silicon Valley-miljardairs heeft schuilplaat.)

2. Venetie, Italië

© epa

Venetië staat bekend om zijn vele rivieren en waterlopen die zich door de hele Italiaanse stad weven, maar net dat water zorgt ervoor dat Venetië bedreigd raakt. Want de stad zinkt, zo lijkt het soms wel, al valt dat te nuanceren. Venetië ligt namelijk in een baai en dat wil zeggen dat de rivieren in de stad ook de gevolgen van eb en vloed voelen. 

Aangezien dat proces continu verdergaat, worden de fundamenten van de stad letterlijk aangevreten door het niet aflatende water. Daar komt nog eens bij dat het San Marco-plein tijdens zware stormen onder water komt te staan. Het ziet er dus naar uit dat de stad langzaam maar zeker zal verzinken. 

Gelukkig werkt de stad Venetië hard aan een plan, een soort paneelconstructie moet het water uit de baai tegenhouden als het te hoog komt te staan. Zoals dat echter gaat in Italië, blijft het project, geplaagd door corruptie, steeds uitgesteld worden. Bij een eerste test van de panelen (het MOSE-project) ging ongeveer alles mis, Venetië staat momenteel dus met het water aan de lippen.

3. New York, Verenigde Staten

© iStock

Dat het zeewaterniveau globaal zal stijgen door het broeikaseffect, dat weten we. Maar de klimaatsverandering zal er zeker in New York voor zorgen dat een deel van de stad onder water komt te liggen. Zonder interventie wordt dat zelfs in 2020 al behoorlijk moeilijk voor enkele gebieden aan de Hudson. 

De reden voor paniek in New York is tweeledig: enerzijds stijgen de zeeniveaus in de stad sneller dan elders door de rivier die door de stad stroomt. De klimaatopwarming en stijgende zeespiegel hebben dus een groter effect op New York dan in andere steden. Anderzijds zorgt die klimaatsverandering er ook voor dat er steeds meer grote stormen op New York inbeuken. 

Gelukkig is de stad New York pro-actief aan de slag om de gevolgen van de klimaatopwarming zo beperkt mogelijk te houden voor zijn inwoners. Op deze interactieve kaart kan je zien welke gebieden wanneer in gevaar komen. In die gebieden, nu dus vooral rond de rivier, komen strengere bouwvoorschriften en voorzorgsmaatregelen voor als het waterpeil stijgt. (Check in dit artikel hoe New York ook de grote bedrijven verantwoordelijk stelt voor klimaatopwarming: Burgemeester New York legt klacht neer tegen 5 oliereuzen voor hun rol in de klimaatwijziging).

4. Napels, Italië

© iStock

Napels is nu vooral een prachtige vakantiebestemming, maar de prachtige Italiaanse stad maakt een grote kans om de volgende Italiaanse spookstad te worden. Napels ligt namelijk aan de voet van de Vesuvius, een vulkaan die al een tijdje ‘slaapt’ maar wel degelijk nog kans maakt om uit te barsten. 

De ‘bekendste’ uitbarsting van de Vesuvius zorgde ook meteen voor één van de vreemdste toeristische attracties ter wereld. Want toen de Vesuvius in 78 voor Christus uitbarstte, bedekte hij de steden Pompeii en Herculaneum onder lagen hete as. Er werden 1.500 doden teruggevonden, maar het ware aantal is onbekend. 

Dertig vulkaanuitbarstingen

In theorie kan het dus dat de Vesuvius nogmaals uitbarst en Napels volledig onder de as legt. Gelukkig kunnen geologen tegenwoordig beter berekenen wanneer een vulkaan op uitbarsten staat en kunnen we zo het aantal dodelijke slachtoffers beperken: een massale evacuatie is dan wel nodig. Sinds 78 v.C. is de Vesuvius al zo’n dertig keer uitgebarsten. De laatste keer vielen daar 26 doden bij, in 1944. 

De Italiaanse overheden hebben een evacuatieplan waarbij de hele regio binnen de 72 uur kan leeggehaald worden. Het gaat dan om 550.000 mensen uit 18 steden en gemeenten rond de Vesuvius. Het totale gebied is zo’n 200 vierkante kilometer groot en het is dan ook een grote operatie. Volgens experts zal zo’n uitbarsting echter worden voorafgegaan door zichtbare geologische gebeurtenissen, waardoor Napels tijdig ontruimd kan worden. 

5. Bangkok, Thailand

© epa

Van alle grote wereldsteden die met waterproblemen kampen, lijkt Bangkok het snelst tot actie te moeten overgaan. Volgens sommige voorspellingen zou de Aziatische grootstad al binnen vijftien jaar onder water komen te staan. Het probleem van Bangkok is dat de Thaïse stad slechts een metertje boven zeeniveau ligt. 

Dat wil zeggen dat Bangkok in de problemen komt als de zeeniveaus stijgen. Maar dat is niet het enige probleem. Bangkok is namelijk gebouwd in moerasgebied en op kleigrond. Omdat het grondwater wordt opgepompt, komen de fundamenten van de stad onder druk te staan. Té veel water is echter ook een probleem: op die manier zakt de stad ongeveer een centimeter per jaar. 

Het is dus een kwestie van een evenwichtsoefening te maken tussen genoeg grondwater oppompen om het moeras waar Bangkok op gebouwd, stevig genoeg te houden. Anderzijds moet de klei waar andere stukken van Bangkok op staan, nat genoeg gehouden worden. Een uitdaging waar vooralsnog geen oplossing voor lijkt te zijn. 

6. Mexico City, Mexico

© iStock

Terwijl de Mexicanen een tijdlang nog trots mochten zijn op de aanleg van het kanaal, blijkt nu net die technische ingreep dramatische gevolgen te hebben. Mexico City is namelijk nog één van die steden die snel de status van spookstad te pakken kan krijgen: de hoofdstad verzakt elk jaar zo’n acht centimeter dieper in de grond. 

Hoe komt dat? Mexico City is gebouwd in de bedding van een drooggelegd meer. De grond waar de megastad op rust, is dus op zijn minst instabiel te noemen. Daarnaast werd dus ook het beruchte kanaal Grande Canal aangelegd om afvalwater uit de stad in de bergen te vervoeren. Maar dat kanaal heeft de problemen alleen maar erger gemaakt. Het water wordt uit de stad weggetrokken en de deels vulkanische, deels kleien grond, draineert en verzakt. Tegelijk doet ook de zwaartekracht zijn werk. 

Dat heeft een interessant effect op de architectuur van de stad: verschillende monumenten moesten trappen krijgen om toch nog zichtbaar te worden en de kathedraal van Mexico City is één aaneensluiting van scheve torentjes en verzakte kelders.  

7. Timboektoe, Mali 

© iStock

Waar de rest van de wereld vooral kampt met waterproblemen door de klimaatopwarming, heeft Timboektoe het tegengestelde voor: de Arabisch-Afrikaanse handelshub lijdt onder verwoestijning. De Sahara rukt op en slokt elk jaar enkele meters Timboektoe op. Dat land terugwinnen lijkt onmogelijk. De focus ligt nu vooral op het beschermen van de zuidelijke gebieden van Mali. 

Timboektoe mag dan maar zo’n 55.000 inwoners hebben, het blijft wel de regionale hoofdstad van de woestijnstreek in Mali. De stad stond bekend als de oase van het gouden fruit, maar Timboektoe is al lang niet meer de stad waar woestijnreizigers een maand de woestijn voor doortrokken om zich aan de oase te laven. 

Maar het kanaal dat Timboektoe verbindt met de rivier Niger, enkele kilometers ten zuiden van de stad, brengt al geen water meer sinds 1955. Toen Timboektoe ook nog onder het beleg van terreurorganisaties kwam, verzandde de stad ook mentaal. Wie nu nog de lange trip van Bamako naar Timboektoe maakt, spreekt niet van klimaatsverandering maar van Gods wil. De kans dat Timboektoe zeer binnenkort echt naar het land van de mythes wordt verwezen.