Ryan Murphy de man die eigenhandig de wetten van Hollywood herschrijft

Na de succesreeksen The Politician en Hollywood dropte Netflix met het mysterieuze Ratched onlangs opnieuw een glossy reeks van Ryan Murphy. Het is zijn derde tv-hit in één jaar tijd. Waarom werd 2020 het grandcru-jaar van deze onvermoeibare showrunner?

300 miljoen dollar. Dat is het recordbedrag dat Netflix begin 2018 veil had om het genie achter Nip/Tuck (2003), Glee (2009) en The People v.O. J. Simpson (2016) voor vijf jaar in te lijven: Ryan Murphy. Volgens Netflix-CEO Ted Sarandos was het ‘de grootste deal in de televisiegeschiedenis’ en The Hollywood Reporter noemde het ‘een breekpunt, de piek van de gouden generatie van televisie’. En wat vond de 55-jarige Amerikaan zelf? Hij wist niet goed wat van zijn promotie te denken. Want hoe kon hij in zijn underdogpositie blijven nu hij de machtigste tv-maker was?

Tijd om hierover te tobben kreeg Murphy niet. Hij had zich namelijk zelf in deze positie gewerkt door zijn pitch van Ratched – het broeierige achtergrondverhaal over de taaie verpleegster uit One Flew over the Cuckoo’s Nest (1975) – niet alleen trouw aan zijn baas bij Fox Studios voor te leggen maar ook naar Netflix, Amazon, Hulu en Apple te sturen. Natuurlijk wilden ze allemaal deze kleurrijke reeks met Sarah Paulson en Basic Instinct-ster Sharon Stone, over een zuster die zich in 1947 ontpopt tot de schrik van een Californische psychiatrie, op hun platform. Netflix dook het diepst in zijn buidel. Daarna moest er hard gewerkt worden.

“Ryan Murphy veranderde televisie zo hard dat hij vandaag een tv-maker is voor zowel underdogs als voor de massa.”

Twee jaar later begint die peperdure investering haar vruchten af te werpen. Dit jaar kon Netflix namelijk al uitpakken met Murphy’s prestigehits Hollywood, The Politician en straks dus ook met Ratched, de stijlvolle misdaadreeks die de ‘bidding war’ voor Murphy startte. Ook het ‘homoseksuele jongetje uit Indiana dat in 1989 met 55 dollar naar Hollywood kwam’, zoals hij zichzelf ooit in The New York Times omschreef, tobt niet langer. Hij veranderde televisie zo hard dat hij vandaag een tv-maker voor zowel underdogs als voor de massa is. Hoe speelde hij dat klaar?

Hij bracht onzichtbare groepen naar het scherm …

‘Alles waaraan ik werk, gaat over één idee,’ zei Murphy vorig jaar in een interview met Time Magazine, ‘onzichtbare personages uit de marge halen en in het hoofdverhaal plaatsen.’ Die filosofie gaat al terug tot zijn eerste tv-serie Popular (1999), een eigenzinnige highschoolreeks die hij maakte na zijn carrière als entertainmentjournalist voor onder andere LA Times. Zijn bazen wilden dat Murphy er een Dawson’s Creek-achtige tienerreeks van maakte, maar hij had een satirische en confronterende show over cheerleaders voor ogen waarin hij vrouwelijke ambitie kon ontleden en queer personages kon opvoeren. De studio zag dat niet zitten en de reeks stopte na twee seizoenen en veel ruzie.

Die ervaring leerde hem om altijd zijn buikgevoel te volgen, iets wat hij tien jaar later wel deed toen hij de speelplaatspolitiek uit Popular op muziek zette in Glee. In deze immens populaire highschoolmusical waren queer tieners en atletische jocks die op Beyoncé dansen meer regel dan uitzondering. Het duurde niet lang of Murphy groeide daardoor uit tot hét rebelse icoon van iedereen die zich weleens misbegrepen en/of buitengesloten gevoeld had. Zo ontdekte Murphy de geheime ingrediënten van een échte tv-hit: het moet niet alleen voor elk wat wils bieden, maar ook gedurfde inhoud hebben die durft te schofferen.

En voor zulke hits blijft Murphy steeds dicht bij zichzelf. ‘Ik schrijf of maak alleen series die ik zelf wil kijken,’ zei hij in 2019 tegen The Guardian, ‘daarom is het onvermijdelijk dat er veel queers, transpersonages en minderheden in te zien zijn.’ Weinig verrassend dus dat hij in 2018 naar buiten kwam met Pose, een flamboyant drama over de New Yorkse lgbtq+-gemeenschap en ballroomwereld tijdens de aidsepidemie in de jaren 1980.

Hij promoveerde het groteske tot glamour …

Ooit zei Ryan Murphy tegen een Amerikaanse journalist dat ‘meer’ zijn favoriete woord was. Voor een workaholic die zich graag in tien projecten tegelijkertijd verdiept en met Pose de dragcultuur weelderig naar het scherm bracht, mag die keuze niet verbazen. Toch leert die liefde voor ‘meer’ nog iets anders: zijn interesse voor kitsch en melodrama, twee termen die je vaak in recensies van Murphy’s glossy reeksen leest. Net zoals ‘camp’.

Dat de reeksen van Murphy vaak extravagant zijn en baden in een kitschy kleurenpalet waarmee je je in een snoepwinkel waant, valt natuurlijk niet te ontkennen. Net als The Politician – de reeks over de rotambitieuze student Payton Hobart, die ervan overtuigd is dat hij president van de VS zal worden – en de prikkelende miniserie Hollywood – over een groepje acteurs en filmmakers die vlak na de Tweede Wereldoorlog willen doorbreken in de droomfabriek aan de Westkust – is ook Ratched weer een in pasteltinten gedoopte en met stijlvolle decors uitgedoste reeks die barst van brutaal geweld, pervers machtsmisbruik en scherpe oneliners. Een reeks van Ryan Murphy oogt nu eenmaal over de top, alsof het elk moment kan ontaarden in een burleske musical.

‘Een reeks van Ryan Murphy oogt over de top, alsof het elk moment kan ontaarden in een burleske musical.’

Maar in plaats van ‘campy’ noemt Murphy zijn bijna compulsieve drang naar altijd meer en extravaganter liever ‘barok’. ‘Dat is een maximalistische vertelvorm waarachter ik altijd gestaan heb’, vertelde hij ooit aan Pulitzerprijswinnaar Emily Nussbaum. ‘Omdat barok een keuze is, én alles wat ik doe is absoluut een keuze.’ Dat verklaart meteen waarom hij als showrunner over élk detail een mening heeft en de decorstukken en pruiken liefst zélf goedlegt. Dat perfectionisme geeft zijn series soms iets klinisch, maar daardoor ga je net sneller mee in zijn buitensporigheden.

Want vergis je niet: zijn reeksen mogen dan larger than life zijn en op onze sensatiezucht inspelen, ze zijn daarom niet oppervlakkig.

Ryan Murphy gaf bingewatchers weer ademruimte …

Als er één ding is waarbij hij wél het woord ‘minder’ prefereert, dan is het de lengte van verhaallijnen. Vroeger stond Murphy te boek als iemand die series maakte met briljante eerste en tweede seizoenen – zoals het controversiële melodrama Nip/Tuck (2003), dat inzoomt op een cosmetische kliniek in Miami – maar die daarna de mist ingingen wegens te grillig of zelfbewust. Dat gebrek zette Murphy in American Horror Story (2011) om in een voordeel. Deze reeks behandelt elk seizoen één afgerond verhaal, waardoor de spanningsboog minder snel verslapt. Goed nieuws voor bingers die het einde van de tunnel soms eens willen zien.

Hoewel Murphy daarna met American Crime Story opnieuw een succesvolle anthologiereeks maakte met afgeronde seizoenen over O.J. Simpson (2016) en de moord op Gianni Versace (2018), worden vandaag toch Fargo (2014) en True Detective (2014) gezien als de series die dat model – elk seizoen een nieuw verhaal met nieuwe acteurs – nieuw leven inbliezen. Dat Murphy die verdiende eer nu niet krijgt, zal hem waarschijnlijk niet dwarszitten. Daarvoor heeft de workaholic het te druk, want hij werkt alweer aan een musical met Meryl Streep en Nicole Kidman en een American Crime Story-seizoen over Monica Lewinsky. Wedden dat 2021 opnieuw het jaar van Ryan Murphy wordt?