Op donderdag heeft Duitsland zijn tweede alarmniveau van de drie geactiveerd in verband met het risico op de stillegging van de gastoevoer. De reden is de scherpe afname van de Russische gasleveringen. Berlijn weet dat dit een enorme test is voor de mate van solidariteit die het kan betonen aan zijn Europese bondgenoten.
Vorige week heeft Rusland de stroom van zijn Nord Stream 1-gaspijpleiding tot 40 procent van zijn capaciteit teruggebracht, onder verwijzing naar technische problemen als gevolg van internationale sancties. Dit maakt de Duitsers, die voor de komende winter nog steeds sterk afhankelijk zijn van Russisch gas, erg bezorgd. Door het tweede alarmniveau van de drie te activeren, verkeert het land nog niet in een “noodtoestand”, wat zou betekenen dat er een rantsoeneringsplan moet worden opgesteld. Maar het zal daar wellicht niet aan ontkomen.
Volgens vicekanselier Robert Habeck is er voor Duitsland maar één manier om een tekort – en dus rantsoenering – te voorkomen: ophouden gas uit zijn reserves naar de Europese buurlanden te sturen.
Onvermijdelijke schaarste en rantsoenering?
Volgens ramingen van toezichthouder Bundesnetzagentur zal Duitsland, als de gasstroom via Nord Stream 1 op 40 procent blijft en het land zijn exportniveau naar zijn Europese buren handhaaft, begin februari 2023 met een gastekort te kampen krijgen. Een tijdsbestek dat natuurlijk varieert naar gelang het verbruik en de hoeveelheid ingevoerd LNG (vloeibaar aardgas).
Erger nog, als Rusland de gasleveringen aan Duitsland volledig stopzet – dat heeft het al voor verschillende andere Europese landen gedaan – en Duitsland blijft exporteren, zou het al halverwege december met een tekort te maken kunnen krijgen.
Volgens Habeck is stoppen met de export op dit moment geen optie. Ook de toezichthouder van het energienet zou dit niet overwegen, meldt Business Insider. Spelers op de Europese gasmarkt zijn economisch en juridisch met elkaar verbonden. Gaat Duitsland dan opzettelijk in de richting van rantsoenering? Nog niet, want het hoopt zijn verbruik deze zomer te verminderen. Maar er is geen garantie dat dit voldoende zal zijn.
“Kunnen niet wachten tot het huis afbrandt”
Natuurlijk staat de hele sector op scherp. Dit geldt met name voor de Duitse elektriciteitsmaatschappij RWE. Volgens zijn CEO zou, als Rusland de kraan naar Europa zou dichtdraaien, alle Europese solidariteit “op de proef worden gesteld”. Tenminste als het probleem niet preventief wordt opgelost.
“Ik ben niet zo bezorgd dat wij geen overeenkomst kunnen bereiken, maar het is beter om over noodprocedures te praten als je nog tijd hebt en niet wanneer het huis in brand staat”, zegt Markus Krebber tegen de Financial Times. Hij waarschuwt voor chaos bij gebrek aan een werkbaar ‘plan b’.
De RWE-baas vreest dat landen als het zijne of Nederland, dat gas via de zee zal invoeren, ervan beschuldigd kunnen worden brandstof te hamsteren als bedrijven en huishoudens niet in alle lidstaten gelijk behandeld worden.
Ook oppert Krebber dat er een Europees kader moet komen om de leveringen aan landen als Tsjechië en Hongarije te garanderen, waarbij ervoor gezorgd moet worden dat de definitie van prioritaire afnemers in elk land eerlijk is. Zo zou elke lidstaat bijvoorbeeld ook dezelfde limieten moeten vaststellen voor de verwarming van openbare gebouwen.
“Sommige landen zullen proberen voorrang te geven aan hún burgers”
Maar: besprekingen zijn intussen aan de gang. Een pan-Europees “solidariteitsplan” voor de gasvoorziening moet door de Europese Commissie worden opgesteld. Het is de bedoeling dat het binnen een maand werkbaar is.
Perfecte harmonie over zo’n netelige kwestie lijkt echter moeilijk te bereiken. “Het vrije verkeer van energie is een van de belangrijkste pijlers van de EU”, zei James Waddell, een analist bij Energy Aspect, tegen de FT. “Maar in geval van een crisis bestaat er een reëel gevaar dat het systeem onder sterke politieke druk komt te staan, omdat de landen proberen hun eigen burgers op de eerste plaats te zetten.”
(lb, am)