Rivieren over de hele wereld zijn door geneesmiddelen vervuild. Dit vormt een wereldwijde bedreiging voor het leefmilieu en de menselijke gezondheid. Dat zegt een onderzoek onder leiding van wetenschappers van de Universiteit van York, gebaseerd op een analyse van eenenzestig farmaceutische ingrediënten op meer dan duizend locaties langs 258 rivieren in 104 landen.

De studie, waarbij 127 onderzoekers uit 86 instellingen waren betrokken, vond dat slechts twee locaties geen vervuiling vertoonden. Dat waren IJsland en een Venezolaans dorp waar de inheemse bevolking geen moderne medicijnen gebruikt.

Antibiotica

Het is bekend dat geneesmiddelen op de fauna een schadelijk invloed heeft. Antibiotica in het leefmilieu verhogen het risico op een gevaarlijke resistentie tegen medicijnen. De meest gedetecteerde producten waren carbamazepine (een anti-epilepticum dat moeilijk af te breken is), metformine (een middel voor de behandeling van diabetes) en cafeïne.

Deze drie producten werden in minstens de helft van de sites gevonden. Antibiotica werden in een op de vijf locaties in gevaarlijke hoeveelheden aangetroffen en veel onderzochte sites hadden tevens minstens één product in volumes die schadelijk zijn voor dieren. Effecten daarvan zijn onder meer het vervrouwelijken van vissen.

Hotspots met bijzonder hoge besmettingsniveaus waren onder meer Lahore in Pakistan, La Paz in Bolivia en Addis Abeba in Ethiopië.

“Vele organisaties waarschuwen dat bacteriologische resistentie een grote bedreiging vormt voor de mensheid”, zegt onderzoeksleider John Wilkinson, professor milieustudies aan de Universiteit van York. “Volgens hen schuilt hierin zelfs een mogelijke volgende pandemie.”

Alle continenten

De onderzoekers ontdekten dat farmaceutische contaminaties van het water op alle continenten konden worden aangetroffen. Er bleken tevens sterke correlaties tussen de sociaal-economische status van een land en het niveau van de vervuiling.

Landen met een lager en middelmatig inkomen toonden de grootste vervuiling. Tevens werden de grootste contaminaties opgetekend in regio’s met de hoogste gemiddelde leeftijd en met de grootste problemen op het gebied van werkloosheid en armoede.

De activiteiten die het meest in verband werden gebracht met de hoogste niveaus van farmaceutische vervuiling, waren onder meer het dumpen van afval langs rivieroevers, een ontoereikend beheer van afvalwater, lekken van de farmaceutische productie en het legen van septische tanks.

Uit het onderzoek bleek dat een kwart van de locaties contaminanten – zoals sulfamethoxazol, propranolol, ciprofloxacine en loratadine – in potentieel schadelijke concentraties bevatte. De Kai Tak-rivier in Hong Kong had 34 verschillende producten op één locatie. Dat was het hoogste aantal dat in het onderzoek werd geregistreerd.

De studie deed geen onderzoek naar de aanwezigheid van illegale drugs zoals cocaïne en ecstasy, die in rivieren zijn aangetroffen op niveaus die voor dieren schadelijk zijn.

(am)