2021 was een triestig jaar voor de persvrijheid. Een recordaantal journalisten belandde wereldwijd achter de tralies. Vooral in China hebben journalisten het het hardst te verduren. Dat blijkt uit het jaarlijks onderzoek naar persvrijheid van het Committee To Protect Journalists (CPJ).

Wereldwijd zaten in 2021 minstens 293 journalisten in de cel omwille van hun beroepsactiviteiten. Dat is een triest record sinds het begin van de tellingen van het CPJ in 1992. Daarmee is 2021 het vijfde jaar op rij dat er meer dan 250 journalisten een gevangenisstraf uitzitten.

Minder publieke verontwaardiging

Volgens het CPJ verschillen de motieven waarom overheden journalisten opsluiten van land tot land, maar is er wel een opvallende trend zichtbaar: de toenemende intolerantie tegenover onafhankelijke verslaggeving. Bovenop het recordaantal celstraffen, moesten 42 journalisten het met hun leven bekopen. Enkele van de dodelijkste landen voor journalisten zijn India, Mexico en Afghanistan.

“Autocraten voelen zich aangemoedigd om de eerlijke rechtsgang en internationale normen te negeren om zo hun eigen machtspositie te waarborgen”, schrijft het CPJ. “In een wereld die zich vooral bezighoudt met Covid-19 en klimaatverandering, merken repressieve overheden dat er minder publieke verontwaardiging is tegenover mensenrechtenschendingen. Daarnaast weten ze dat democratische overheden minder happig zijn om politieke of economische represailles door te voeren.”

Wereldkampioen China

Het zal weinig verrassen dat China zich tot absolute wereldkampioen mag kronen op het vlak van journalistieke onderdrukking. In de Volksrepubliek zitten minstens vijftig journalisten in de cel, vaak omwille van de enorm strikte en onderdrukkende wetgeving die de Chinese overheid hanteert. China veroordeelt regelmatig activisten of journalisten tot een celstraf vanwege het provoceren van onrust, een omstreden wet die bewust als onderdrukkingsmiddel wordt ingezet. Dat was bijvoorbeeld het geval bij burgerjournalist Zhang Zhan, die als eerste berichtgeving uitbracht over de ernst van de coronacrisis.

China’s invloed op Hongkong laat zich ook merken in het rapport. Door de nationale veiligheidswet, die China op Hongkong opdrong, werd de hoofdredactie van de prodemocratische krant Apple Daily tot een celstraf veroordeeld. De krant zag zich hierdoor gedwongen de persen stil te leggen.

Autocratische regimes

In alle hoeken van de wereld zijn schendingen van de persvrijheid te vinden. Dat heeft onder andere te maken met enkele regimewissels richting meer autocratische systemen die we het afgelopen jaar hebben meegemaakt. Door de militaire coup begin 2021 heeft Myanmar het geschopt tot tweede plaats. In 2020 zat geen enkele journalist er vast, dit jaar zijn dat er minstens 26. Dichter bij huis zijn ook Wit-Rusland, Turkije en Rusland niet vies van celstraffen voor kritische verslaggevers.

Repressieve overheden vinden steeds inventievere methoden om journalisten te onderdrukken. Zo verkiezen steeds meer regimes internetshutdowns en spywaretechnologie om journalisten te belemmeren of te monitoren.

(am)