Het is een bijzonder heet hangijzer tijdens de huidige sociale onderhandelingen: het carcan waarbinnen de sociale partners moeten opereren door de ‘loonwet van 1996’. Die wet, die de loononderhandelingen regelt tussen vakbonden en werkgevers, is volgens de socialisten ‘archaïsch’ en ‘door al het knip- en plakwerk’ niet meer werkbaar. Dat geluid klinkt zowel bij Paul Magnette (PS) als Conner Rousseau (Vooruit). De vraag is of met zo’n ‘herschrijven’ van de wet, de doos van Pandora niet opengaat: ‘Aan de loonwet zit evengoed het indexmechanisme’, waarschuwt men bij CD&V. En ook de liberalen zijn allerminst enthousiast.

In het nieuws: De PS voert een offensief, Vooruit bereidt ook een boodschap voor.

De details: In drie dossiers in korte tijd laat de grootste regeringspartij PS zich voelen.

• De Tobin-taks, de mogelijke verkoop van Ethias én de loonwet van 1996. Drie keer deze week zet de PS nadrukkelijk haar voet. Want de socialisten zijn duidelijk niet van plan over zich heen te laten lopen, in de federale regering.
• Het eerste dossier dook deze week op, met ‘dank’ aan het Franse Europees Parlementslid Pascal Canfin, uit de liberale fractie. Die wees dinsdag in L’Echo met beschuldigende vinger naar België: ons land zou op Europees niveau een soort Tobin-taks, een taks op grote financiële transacties, tegenhouden.
• Zo’n taks is al langer de droom van links: Portugal, dat nu voorzitter is van de Europese Raad, heeft het dossier een versnelling hoger getild. Niet toevallig, de Portugese premier António Costa is een van de leiders van de socialisten in Europa. Overigens werd het dossier ooit op Europees niveau voorgedragen door de Belgische regering Di Rupo.
• Maar dat uitgerekend België nu zou dwarsliggen, schoot bij de PS dus in het verkeerde keelgat. PS-voorzitter Paul Magnette zelf kwam met een filmpje op sociale media, om het belang van die Tobin-taks, ook goedgekeurd in het regeerakkoord, te onderstrepen. ‘Die transactietaks is integraal deel van het regeerakkoord, dat ik persoonlijk heb onderhandeld. De minister van Financiën moet dat project nu concretiseren, waarvoor België zich ook geëngageerd heeft’, zo stelde de PS-voorzitter.
• Bij CD&V, dat met vicepremier en minister van Financiën Vincent Van Peteghem het dossier in de regering beheerst, suste men dinsdag al, nog voor het filmpje kwam dus: ‘Mijn lijn is die van het regeerakkoord, dat niet enkel de PS, maar heel de regering heeft onderschreven, en die zo’n taks steunt’, zo liet Vincent Van Peteghem weten. Op zijn kabinet is te horen ‘dat dit toch heel vreemd is’, omdat België ‘mee een trekker in het dossier is, samen met Portugal’.
• Spierballengerol dus, maar het was niet het enige dossier waarin Van Peteghem de PS tegenkwam. Ethias, de verzekeraar die in 2008 gered werd door de Belgische regeringen, kwam ook ter sprake: de federale regering heeft daar een belang van 31,66 procent, de deelstaten hebben de rest. En de federale regering zou dat belang wel eens op de markt willen gooien: De Tijd wist dat onder meer Ageas en Belfius gepolst zijn.
• Van Peteghem ontkende dat niet, en liet op LN24 weten dat het altijd goed is om de markt in de gaten te houden en naar interesse in een dossier te polsen. ‘Meer dan dat was het ook niet. Van verkoop is nooit sprake geweest.’
• Maar z’n collega-vicepremier Pierre Yves Dermagne (PS) kon niet harder de deur dichtdoen in dat dossier, dan op Twitter te gaan met de volgende boodschap: ‘Over een verkoop van Ethias is niets opgenomen in het regeerakkoord. Het is toch nu niet het moment om zich uit Ethias terug te trekken?! Als het project op de regeringstafel komt, valt het op een koude steen. Efficiënte publieke actoren moeten we koesteren!’

De essentie: De PS staat hevig.

• Twee bovenstaande dossiers wijzen op een erg assertieve PS, die op oorlogspad is. Daar is duidelijk dat men het einde van de coronacrisis niet zal afwachten voor men gaat wegen op de sociaal-economische dossiers. Niet voor niets zijn de socialisten de grootste familie in deze centrumlinkse coalitie.
• Bovendien is er toch wat druk op de Franstalige socialisten. Het dossier van Nethys ontplofte helemaal afgelopen dagen, met de arrestaties van François Fornieri (ex-CEO van Mithra) en vooral Stéphane Moreau (ex-PS). Dat brengt nare herinneringen aan het affairisme bij de PS naar boven.
• En daarnaast dook er deze week een studie op van de Socialistische Mutualiteiten, die aantoonde dat de Walen in de eerste plaats de PTB en niet de PS zien als dé verdediger van de sociale zekerheid. Die studie is weliswaar van september vorig jaar, maar prettig is anders.
• De stempel mag dus wat roder gedrukt worden. En zo komt het dossier van de ‘loonwet van 1996’ stevig op tafel te liggen. Die oude wet regelt hoe loononderhandelingen gevoerd moeten worden, een werkstuk dat nog dateert van de tijd van toenmalige CD&V-architect Fons Verplaetse. De bekommernis was om de loonkost mee te laten stijgen met die van de buurlanden, om geen concurrentieel nadeel te krijgen.
• Maar voor de vakbonden zat er ook een cruciaal element in die wet: het mechanisme van de automatische indexatie wordt ermee geregeld.
• De wet is ondertussen een behoorlijk aantal keer aangepast, ‘het is een beetje knip- en plakwerk geworden, dat niet meer helemaal logisch in elkaar zit‘, zo is bij de PS te horen. Gisteren sprak PS-kopstuk en staatssecretaris van Relance Thomas Dermine (PS) duidelijke taal in Knack: de wet moet toch aangepast worden.
• Belangrijk hier om weten: de discussie vandaag is natuurlijk een pak meer ‘politiek geladen’ dan enkel een ’technische’ update van de wet. De centrumrechtse regering Michel paste in 2017 nog een verstrenging toe, waardoor in praktijk nu de loonmarge waarover kan onderhandeld worden, maar 0,4 procent is. De socialisten hebben altijd gezegd dat ze dat wilden ‘corrigeren’, terwijl de liberalen er alles aan wilden doen om ‘de erfenis van Michel’ te bewaren.
• Toeval is de timing van de PS niet. Net vorige week is het sociaal overleg tussen werkgevers en werknemers in de Groep van Tien afgesprongen: de vakbonden zijn opgestapt, net omdat ze die fameuze ‘loonwet van 1996’ met de aanpassingen van de regering Michel onwerkbaar vinden. Dat sociaal overleg verloopt onder leiding van minister van Werk en vicepremier Pierre-Yves Dermagne (PS). Die bekent nu kleur, en geeft zo de vakbonden ruggensteun.
• Want de PS wil niet achteruit in het dossier. ‘Het is tijd dat we heel de zaak een update geven, om het sociaal overleg op een goede, constructieve manier door te laten gaan’, zo blijft men herhalen aan de Keizerslaan, het PS-hoofdkwartier.
• En opvallend, ook de Vlaamse socialisten hebben hun insteek in het dossier. De nieuwjaarsboodschap van voorzitter Conner Rousseau (Vooruit), die uitgesteld werd, bevat naar verluidt straks wel een stevige passage over het loonoverleg en de ‘verouderde wet’. ‘Het kan niet zijn dat in sommige sectoren, die enorm goed geboerd hebben door corona, men niet veel stevigere loonsopslag kan bespreken‘, zo is bij de Vlaamse socialisten te horen. Onder meer pakjesdiensten maar ook de retail zagen een stevige stijging in hun omzet en winst.

The big picture: Kan de regering vermijden dat dit dossier nog verder escaleert?

• Bij CD&V zien ze het dossier al langer komen: de vorige minister van Werk, Nathalie Muylle (CD&V), had in de Kamer al twee kritische vragen voor Dermagne (PS). Daarin zei ze letterlijk ‘dat ze niet wilde dreigen‘, maar dat aan de wet van 1996 raken echt niet de juiste aanpak zou zijn.
• Het was immers net CD&V-kopman Kris Peeters, die als minister van Werk de wet herschreef, die toen hard onderhandeld werd, met CD&V in de rol van de ‘linkse’ partij. Het toen bevochten compromis, ‘noodzakelijk’ in de ogen ook van CD&V, wil men vandaag dus helemaal niet lossen. Dezelfde boodschap klinkt van bij vicepremier Van Peteghem.
• De appetijt bij de liberalen is evenmin groot, integendeel. Zeker voor Egbert Lachaert, de Open Vld-voorzitter en specialist op vlak van arbeidsmarktbeleid, was het een no pasarán deze zomer: discussies over de wet lagen op tafel, maar er mocht voor hen niet aan worden geraakt. Zowel Lachaert als z’n rechterhand Caroline Deiteren (Open Vld) tweetten gisteren om te hameren op het regeerakkoord: ‘Afspraken zijn afspraken. We gaan de loonwet van 1996 niet wijzigen. Huidige wet bevat kader voor een faire deal tussen werkgevers en vakbonden.’
• Bij de MR eenzelfde signaal: als er één ding was dat ze halsstarrig overeind wilden houden, was het wel een felbevochten stukje van de erfenis van hun voormalige regering.
• Maar met die opvallende assertiviteit zet de PS meteen het beeld dat ze de ‘baas van De Croo’ zijn, zoals De Tijd vanmorgen ook kopt. De premier zelf, Alexander De Croo (Open Vld), waarschuwde destijds dat als de zevende partij van het land een eerste minister moet leveren, die ‘de dweil van de regering’ wordt. Dat beeld dreigt hem nu te achtervolgen, al klinkt op de Zestien ‘dat de enigen die nerveus zijn, de kranten zelf zijn’.
• Want de PS pookt met haar aandringen wel de vakbonden op, die plots een formidabele steun voelen, midden in de loononderhandelingen: dat deze regering niet dezelfde coalitie is als de regering-Michel, mag ondertussen wel duidelijk wezen. Het wordt dus toch een stevig klus voor de premier om het dossier te ontmijnen.

Ook genoteerd: De PS legt de focus op het lot van de Oeigoeren, een minderheid onder zware druk in China.

• Tussen de regeringsdossiers door, maakte PS-voorzitter Paul Magnette gisteren overigens ook tijd om het dossier van de Chinese verdrukking van een minderheid fors op tafel te leggen.
• De VS noemen die repressie tegen de Oeigoeren in West-China niets minder dan een ‘genocide’, een harde lijn die het Franse EU-Parlementslid Raphaël Glucksmann ook aanhangt.
• Samen met Glucksmann, in 2019 de lijsttrekker voor de Franse socialisten voor Europa, ging Magnette gisteren live op Instagram, om het dossier van de Oeigoeren aandacht te geven: een belangrijk signaal dat er niet alleen van rechts, maar ook van links druk komt op het vreselijke trackrecord van de Chinezen op vlak van mensenrechten.
• We hebben het al eerder gesignaleerd: de China-politiek, zowel van de EU als van België zelf, wordt de komende jaren uiterst interessant om te volgen.

Belangrijk: Facebook gaat de aanwezigheid van politiek op haar platform serieus terugduwen.

• Toch belangrijk nieuws voor de Wetstraat, die collectief ondertussen miljoenen euro’s per jaar pompt in het sociale netwerk, om daar advertenties te pushen en likes te scoren, om zo de achterban en potentiële kiezers te bereiken.
• Immers: gisteren tijdens een ‘investor-call’, waarin CEO Mark Zuckerberg toelichting gaf bij z’n bedrijfsstrategie, kondigde die aan dat politieke groepen en ook politieke boodschappen minder plaats gaan krijgen op Facebook.
• Zo komen er geen aanbevelingen meer om lid te worden van politieke groepen. En er komt serieus minder ‘politieke content’ in de News Feed van het platform. ‘Gebruikers willen geen politiek en gevecht, dat hun ervaring op de app overheerst’, zo stelde Zuck.
• In praktijk kan dat maar één ding betekenen: de prijs om nog langer zoveel volk online te bereiken, gaat onherroepelijk omhoog voor politieke partijen.
• En vermoedelijk stopt het daar niet bij: Facebook is, net als Twitter en YouTube, onder grote druk gekomen, in de nasleep van de rellen in het Amerikaanse Capitool, om de regels aan te scherpen over politiek.

Voor wie de moed heeft het nog allemaal te willen volgen: Een nieuw ‘geheim’ rapport duwt de politici weer in het defensief over de corona-aanpak.

• Het scenario is ondertussen een klassieker. De adviseurs-wetenschappers van de beleidsmakers stellen een alarmerend rapport op over de oprukkende variant B.1.1.7 van het virus, dat aanvankelijk confidentieel is. Maar het ‘zorgwekkende stuk’ wordt overal gelekt (het staat zo vandaag op verschillende voorpagina’s) en meteen zit gisterenavond Marc Van Ranst voor een vaste Afspraak in de televisiestudio’s.
• De boodschap is niet geheel verrassend dat de toestand ‘zeer, zeer ernstig’ is, van bij die adviseurs dus. Geheel vrijblijvend, ook al een klassieker, kwam er nog de uitspraak van Van Ranst dat er ‘eigenlijk geen enkel perspectief is voor de contactberoepen‘.
• Wat meteen de politici in het defensief duwt uiteraard. ‘Ja, mevrouw, eerst zegt u mij dat ik moet verstrengen, en nu vraagt u mij dit?’, zuchtte vanmorgen op Radio 1 Jan Jambon (N-VA), de Vlaams minister-president. Het was een cri de coeur, op de vraag van de host Ruth Joos, of hij ‘even z’n hart wilde laten spreken over de cultuursector’, net nadat Jambon een batterij kritische vragen had moeten beantwoorden over het bewuste rapport en over de contactberoepen.
• Overigens had Jambon maar een bijrolletje in het programma, de hele uitzending lang werd expert Herman Goossens aangekondigd als de belangrijke, te verwachten gast. Toen die na Jambon z’n uitleg deed, was de conclusie wel duidelijk: de virologen en microbiologen willen verder gaan dan de politiek, met restrictieve maatregelen.
• En ondertussen ook, l’histoire se répète, één politicus die wel regelrecht de strijd aangaat met de virologen: Georges-Louis Bouchez (MR). Die greep het mediaoptreden van Van Ranst van gisterenavond aan om nog eens uit te halen over diens uitspraken over de kappers: ‘Dit is gebaseerd op geen enkele studie‘. En nog: ‘Ik vraag geen publieke evaluatie voor het echte evaluatiemoment. Als u aan politiek wil doen, moet u in de politiek stappen. Gezondheid voorop. Maar graag objectivering, wetenschappelijke studies, creativiteit en aandacht voor geestelijke gezondheid’, zo stelt die.

Vraag van de dag: Moeten vaccins publiek goed zijn?

• Een opvallende tweet vanmorgen van Gwendolyn Rutten, de oud-voorzitter van Open Vld. ‘COVID-19-vaccins zouden publiek goed moeten zijn. Geen patenten, geen monopolies. In plaats van samenlevingen te verdelen: deel de kennis, stel ze open, maak het beter. Openheid als antwoord op frustraties, lockdowns en de tol van mensenlevens.’
• Een interessant standpunt in de hele discussie tussen de EU enerzijds en Pfizer en AstraZeneca aan de andere kant, zeker vanuit liberale hoek. Verschillende bronnen binnen Open Vld wijzen er overigens op dat de oud-voorzitter ‘back’ is en ook intern opnieuw haar stem en analyse laat horen.
• Bij de liberale jongeren van Jong Vld reageerden ze alvast fel tegen de oud-voorzitter: ‘Euh, uhum, slik, wat? Dankzij de principes van de vrije markt en concurrentie heeft men nog nooit zo snel vaccins aan zo’n redelijke prijzen kunnen produceren.’