Deze week is corona als politiek thema weer helemaal terug. Voor wie nog nauwelijks warm wordt van die discussies: in Duitsland is de meest boeiende verkiezing in jaren naar een kookpunt aan het gaan: gisteren was er het debat tussen de drie topkandidaten. Volgens ons won de sociaal democraat Olaf Scholz, die nu veruit meeste kans maakt om Angela Merkel op te volgen.

Komt er een massale invoering van de coronapas? Nederland wijst, na Frankrijk en Italië, alvast de weg, en maakt het verplicht voor onder meer de horeca. In Brussel wordt het, ondanks het gestuntel van haar regering, onvermijdelijk. Binnen de Vlaamse regering sijpelt de discussie steeds harder binnen. Enkele gemeenten willen het, de christelijke zuil wil het voor haar ziekenhuizen, minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V) denkt eraan. Daarnaast blijft ook verplichte vaccinatie op tafel liggen. Voor asielzoekers gebruikt staatssecretaris Sammy Mahdi (CD&V) nu bovendien de grote woorden: deze bevolkingsgroep lijkt de eerste te worden die een verplichting eenzijdig krijgt opgelegd. Het CD&V-offensief komt er na een weekend waarin N-VA nochtans net luidkeels het over “een vrij Vlaanderen” had.

In het nieuws: Nederland komt met een verplichte coronapas.

De details: Als het regent in Den Haag, druppelt het dan in de Vlaamse regering?

• Nederland wordt een pasjesland. Gedurende heel de coronacrisis gingen de noorderburen bijna systematisch minder ver ging dan België, maar nu trekt men fors aan de teugels. Vanaf 25 september zal iedereen in Nederland een coronapas moeten hebben bij een bezoek aan een café, concertzaal of theater, vanaf 13 jaar.
• Die knoop is zondag doorgehakt, en morgen gaat aftredend premier Mark Rutte (die nog steeds worstelt om een nieuwe coalitie op de been te krijgen) nog even laten zien dat hij krachtdadig kan communiceren.
• De aankondiging is wel stevig: Nederland heeft bijna 80 procent van zijn bevolking gevaccineerd. In België raakt enkel Vlaanderen aan dat cijfer. En toch komt de invoering van de pasjes er, net als een sluitingsuur van de horeca vanaf 12 uur.
• In ruil lost men de ‘anderhalve meter afstand’-verplichting, een maatregel die overigens ook alleen in naam nog echt leek te bestaan, want weinigen paste het nog toe.
• “Een nachtmerrie die uitkomt“, zo reageert de Nederlandse horecasector. “Die anderhalve meter is al helemaal begraven, het is dus vooral een verzwaring van de horeca, in plaats van een versoepeling”, zo is de redenering daar.
• Nederland is daarmee na Frankrijk en Italië het meest relevante buurland dat nu zijn koers aanpast. Belangrijkste drijfveer is het willen vermijden van een vierde golf. En het forceren van de 1,8 miljoen resterende niet-gevaccineerden: zij worden nu ‘gestraft’ omdat ze nog geen prik haalden.

Waarom dit van tel is: Het politieke debat over de pasjes is niet meer te vermijden, binnen de Vlaamse regering.

• Vanmorgen heel opvallend: de christelijke zuil in de gezondheidszorg schudt aan de boom. Zorgnet Icuro wil dat de pasjes verlicht worden voor iedereen die een ziekenhuis binnen wil. “Onze ziekenhuizen zijn unaniem vragende partij om de coronapas op te leggen voor bezoek. Want aan diegenen die zich niet hebben laten vaccineren willen we vragen, laat je toch maar beschermen, om zo diegenen te beschermen die ziek zijn”, zo duidt topvrouw Margo Cloet vanmorgen op Radio 1.
• Daar waar Cloet in het verleden regelmatig lijnrecht tegen ‘haar’ minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V) inging, lijkt dat deze keer niet het geval. Want ook Beke is zo’n verplichting duidelijk wel genegen. In De Standaard stelt hij vanmorgen onomwonden “dat hij voorzichtiger is dan collega’s die ooit het rijk der vrijheid hebben uitgeroepen.”
• En Beke zet de deur open naar een breder gebruikt van de Covid-pas. “Het is een instrument dat we nu niet moeten weggooien als het kan helpen om de epidemie onder controle te houden.”
• Vrijdag nog kwam CD&V in het Vlaams Parlement met het voorstel om lokale besturen de kans te geven die pasjes lokaal of regionaal te verplichten, onder meer in de rand rond Brussel is daar vraag naar. Toen toonde Hilde Crevits (CD&V) zich ook al voorstander.

Ook genoteerd: Asielzoekers zijn plots ook voorwerp van de coronadiscussie.

• Wouter Beke (CD&V) was duidelijk niet de enige van zijn partij die vanochtend de media zocht over corona. Want ook op Radio 1 ging staatssecretaris Sammy Mahdi (CD&V) een pleidooi houden om vaccinatie te verplichten voor asielzoekers. “Het mag op de tafel liggen”, zo stelde hij.
• De reden is niet zo gek: doordat nog erg strikte quarantainemaatregelen gelden in de asielcentra, kampen ze met gebrek aan capaciteit. Dat leidt dan weer tot kregelige lokale burgemeesters, want sommige extra plaatsen moeten nu aangesproken worden. Verplichte vaccinatie neemt meteen dat probleem op vrij korte termijn weg: dan kunnen de regels soepeler worden in de centra.
• Eerder pleitten de PS-voorzitter Paul Magnette en cdH-voorzitter Maxime Prévot voor een algemene verplichting. En opvallend: ook voormalige Open Vld-voorzitter Gwendolyn Rutten deed dat al. Een algemene verplichting zou immers met één vingerknip de pasjes overbodig maken.
• Daarvoor kreeg Rutten al flink tegenwind van haar partijgenoot Alexander De Croo (Open Vld) “Hoe ga je dat in de praktijk organiseren? Ga je controlepunten optrekken in de straten? En wat indien de mensen weigeren om zich te laten vaccineren? Ga je ze dan opsluiten?”
• De Croo zit daarmee op de lijn van de minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) die minder ideologisch, maar vooral praktische bezwaren maakte in het verleden.
• De echte discussie daar, die overigens door Margot Cloet zou moeten worden aangesneden, is de vraag of er geen verplichte vaccinatie in de zorgsector zelf moet komen. Zeker in Franstalig België blijven de cijfers in de witte sector eerder beschamend.

De essentie: Hoe gaan de rechtsere partijen N-VA en Open Vld zich nu positioneren?

• Afgelopen weekend nam N-VA, in Plopsaland waar het haar 20-jarig bestaan vierde, wel een duidelijke positie in, in heel de corona-aanpak: het moet afgelopen zijn met extra vragen aan de bevolking. Zo pleitte voorzitter Bart De Wever (N-VA) onomwonden voor het begraven van de mondmaskerplicht.
• Voor N-VA is de hoge Vlaamse vaccinatiegraad duidelijk het bewijs dat eigen bestuur wel werkt: ‘‘Zo goed als nergens ter wereld ligt de vaccinatiegraad zo hoog als hier. Wat we zelf doen, doen we beter“, zo herhaalde De Wever de oude mantra.
• Het is duidelijk dat de N-VA maar al te graag een contrast zou maken met de andere regio’s: “Vlaanderen en de Vlamingen hebben het voorbije halfjaar zélf alvast voor die veiligheid gezorgd. Het zou dan ook niet fair zijn dat Vlaanderen, door het ­falen van andere regio’s, onderworpen zou blijven aan federale beperkingen. Na anderhalf jaar van opofferingen wordt het tijd dat Vlamingen hun basisrechten en vrijheden terugkrijgen.”
• De vraag is of en hoe de symboliek van ‘vrijheid’ te verzoenen valt met een paar gerichte maatregelen, zoals het gebruik van de pasjes in de zorgsector, en bijvoorbeeld dancings en clubs, plus events. Die laatsten lijken vragende partij: als dat maar garandeert dat hun sectoren niet meer sluiten.
• Ook Open Vld worstelt met het dilemma. Eerst leek in de Vlaamse regering Bart Somers (Open Vld) de deur potdicht te houden “voor de pasjesmaatschappij”, waarna hij vrijdag toch op de lijn van Hilde Crevits (CD&V) ging.
• Hetzelfde bij premier De Croo, dit weekend alomtegenwoordig op de kanalen van DPG Media. Die haalde nog eens uit naar N-VA over corona: “Waarom leven we in Vlaanderen redelijk vrij, en niet gegijzeld zoals sommige politici grootsprakerig verkondigen? Omdat de vaccinatiegraad hoog is. De realiteit botst hier op de ideologie”, zo zei hij in Het Laatste Nieuws. Maar een dag later, op VTM Nieuws, klonk het toch dat de uitbreiding van de coronapas in Brussel logisch is, “maar in Vlaanderen niet nodig”.
• De premier en onder meer voorzitter Egbert Lachaert (Open Vld) fulmineerden in het verleden systematisch en openlijk over een ‘pasjesmaatschappij’: vraag is of een lokale, of sectorale invoering van de pasjes te vermijden is, ook in Vlaanderen. Ook voor de Vlaamse liberalen dus een stevig vraagstuk.

Op de agenda: Hou u vast voor nog een week hetzelfde oneindige coronadebat.

• Ook onvermijdelijk aanwezig, met mondmasker in de studio nog steeds zowaar: de virologen. Erika Vlieghe kwam in De Zevende Dag nog eens de strenge lijn bewandelen, met een pleidooi om de mondmaskers zelf ook nog verplicht te houden. Het zou zelfs “roekeloos” zijn om dat gebod los te laten, dixit Vlieghe.
• Zo lijkt het klassieke opbod voor een beslissingsmoment helemaal terug: een spel dat we nu al bijna anderhalf jaar kunnen volgen, met de regelmaat van de klok.
• Vrijdag staat een langverwacht Overlegcomité op de agenda. Daar komt veel samen, zo staat nu al vast. Want ook over Brussel moeten de onvermijdelijke beslissingen vallen.
• Daar leeft al langer de overtuiging dat de coronapas onvermijdelijk wordt. Al leverde dat binnen de Brusselse coalitie ook flink wat spanningen op: de minister van Welzijn Alain Maron (Ecolo) kreeg een karrenvracht interne kritiek, omdat hij rond de invoering van de pasjes een heel circus lijkt te organiseren. Eerst was hij voor, dan weer deels tegen, dan toch weer voorstander.
• Vrijdag dus duidelijkheid voor Brussel, maar ook voor Vlaanderen en Wallonië mogelijks maatregelen. Misschien nuttig om nog even de cijfers mee te geven die Vlaams minister Beke ter vergelijking onder de arm houdt:
  • Wallonië heeft 19 procent minder gevaccineerden, en Brussel zelfs 52 procent minder dan Vlaanderen.
  • Tegelijk heeft Wallonië 31 meer en Brussel 34 procent meer besmettingen.
  • Wallonië heeft 19 procent meer en Brussel zelfs 41 procent meer ziekenhuisopnames.
  • In Wallonië overlijden 25 procent en in Brussel 30 procent meer mensen aan Covid-19.
• Die discussie wordt ook relevant voor de ‘medische solidariteit’ die er nu is tussen de ziekenhuizen: systematisch worden patiënten van Brussel nu opgenomen in Vlaamse zorginstellingen. De vraag is hoe lang die toestand houdbaar blijft, want het brengt andere zorgen in Vlaanderen in gevaar.

Ook in de gaten houden: Het politieke landschap in Franstalig België wordt straks toch anders.

• Het kleine cdH, goed voor vijf zetels in de Kamer, gaat vervellen. Dat wisten we eigenlijk al langer, maar dit weekend kondigde Maxime Prévot, de charismatische leider van het cdH zijn plannen aan.
• Belangrijkste punt is dat de naam sowieso zal veranderen. In wat precies dat weet Prévot niet, al zal het woord ‘centristisch’ meer dan waarschijnlijk opduiken: het cdH wil het centrum blijven vertegenwoordigen.  
• De partij geeft zichzelf nu tot februari volgend jaar om te hervormen en een “beweging” te worden, die zal staan voor “vrij en rechtvaardig”, zeg maar de toverwoorden van liberalen en socialisten. Alles netjes in balans dus.
• Het blijft allemaal voorlopig erg vaag, met een campagne om “vrij te praten” de komende maanden.
• Wat opvalt, Prévot wil een “antigif zijn tegen het simplisme”. Hij haalt daarbij uit naar het populisme en het niveau van kleuterruzies, en “het zitten tweeten vanuit de zandbak”. Hij wil de naam van Georges-Louis Bouchez (MR) niet noemen, maar het is duidelijk dat hij de MR-voorzitter viseert hierover.
• Het cdH hield de afgelopen maanden aftastende gesprekken met DéFI, dat andere kleine partijtje in Franstalig België. Maar het water bleek te diep tussen de links-liberalen van DéFI, die steeds de kaart trekken van de ‘Franstalige rechten’ in Brussel en de voormalige christendemocraten. De reactie van François De Smet, de voorzitter van DéFI: “Vrij en rechtvaardig? Dat doet mij precies aan iets denken, maar wat?”

Een onvermijdelijke discussie: Noord vs. Zuid in Europa over de Maastrichtnormen, en waar zit België dan?

• Zoals we vorige week al schetsen: er komt een razend interessante discussie aan binnen de EU over een nieuw ‘Stabiliteitspact’, de zogenaamde ‘Maastrichtnormen’.
• Europees commissaris voor Economie Paolo Gentiloni bevestigde vrijdag dat de publieke consultatie “in de herfst, dus over enkele weken” gelanceerd wordt. Daarmee start een lang proces om de Europese begrotingsregels te moderniseren, waarbij sommigen hopen op een politiek akkoord onder de EU-lidstaten tegen eind 2022, begin 2023.
• “De bedoeling van de hervorming is niet om te kijken naar wat er de voorbije tien jaar allemaal gebeurd is, maar om vooruit te kijken naar de volgende tien jaar”, verklaarde de Italiaanse ex-premier.
• Acht kleinere EU-landen – Nederland, Oostenrijk, Denemarken, Letland, Slowakije, Tsjechië, Finland en Zweden -publiceerden zoals verwacht hun “gezamenlijke visies”. Het gaat niet om een technisch voorstel, maar om enkele politieke principes waarover ze het eens zijn:
  • “Het verminderen van excessieve schuldratio’s moet een gemeenschappelijk doel blijven.”
  • “Ook het nieuwe budgettaire raamwerk moet op regels gebaseerd zijn.”
  • “Nieuwe voorstellen mogen de budgettaire houdbaarheid van de lidstaten, de eurozone of de hele Europese Unie niet in het gedrang brengen.”
  • “Houdbare openbare financiën creëren vertrouwen bij de bevolking en de budgettaire ruimte om toekomstige crisissen aan te pakken.”
• Samengevat dus: een volgehouden begrotingsdiscipline en een terugdringing van de staatsschuld moeten volgens de acht ook in het volgende pact de kern vormen. Opvallende afwezige wel in de alliantie van de “zuinige” landen: hun traditionele vaandeldrager Duitsland. Dat heeft wellicht te maken met de kanseliersverkiezingen.
• Even opvallend dus: België heeft zich niet aangesloten bij dit blok. De vraag is of ze überhaupt welkom waren, gezien de staat van de overheidsfinanciën in dit land. Maar ook in de komende maanden zal de federale Vivaldi-coalitie toch vroeg of laat een positie moeten innemen.
• Want de grote vrees van de acht “strenge” landen is dat grotere manoeuvreerruimte tot oplopende schulden in Zuid-Europa zal leiden. Dat kan de stabiliteit van de EU, of van de eurozone, in gevaar brengen.
• Vandaar dat de Europese Commissie een lange aanloop neemt, om de geesten te laten rijpen en mogelijke compromissen af te tasten. Er is ook nog wel even tijd. Voor zo’n belangrijk dossier is een akkoord tussen Parijs en Berlijn onontbeerlijk. Het is dus wachten op wie de nieuwe Duitse bondskanselier en Franse president wordt.
• In dat opzicht was het tv-debat gisteren, tussen de drie Duitse kandidaten wel veelzeggend. Hoewel de christendemocraat Armin Laschet en de groene Annalena Baerbock duidelijk in de aanval gingen, bleef Olaf Scholz netjes recht, en won hij zelfs het debat, volgens ondergetekende.
• Een peiling van het ARD bevestigt overigens dat buikgevoel: 41 procent van de kiezers vond dat Scholz het sterkst was. Laschet scoorde maar 27 procent, Baerbock strandde op 25 procent. Scholz won ook al het eerste debat met vlag en wimpel, eind augustus.
• De rode Scholz is altijd een voorstander geweest van verdere monetaire integratie van Europa. De vraag is hoe hij in het debat rond een nieuw stabiliteitspact zal staan. Want de verwachte nieuwe Franse president is dezelfde als de oude: Emmanuel Macron. En die wil duidelijk wel soepelere regels, anders dan de acht noordelijke ‘strenge’ EU-landen.

Met bijdragen van Emmanuel Vanbrussel