Fotograaf, activist, waaghals, rokkenjager, avonturier of artistiek genie: het fenomeen Peter Beard valt niet in één hokje te duwen.
Hij leek met zijn preppy haardos en perfecte wasbordje zo uit een Polo Ralph Laurencampagne geplukt, brak door met foto’s van dode olifanten en werd op een haar na zelf doodgetrapt door een op hol geslagen dikhuid. Fotograaf Peter Beard sprak tot ieders verbeelding sinds hij met zijn rauwe dierenfotografie en verrassende dagboekkunst het publieke toneel betrad in de vroege jaren zestig. De Amerikaanse wildlifefotograaf werd op 19 april op 82-jarige leeftijd dood gevonden nabij zijn landgoed in Montauk (Verenigde Staten), tien dagen nadat zijn echtgenote hem als vermist opgegeven had.
Het is dan ook bijzonder moeilijk om feit en fictie uit elkaar te houden: Beards onconventionele levenswandel en avonturen gaven al vroeg vorm aan een mythe die door de jaren heen steeds meer kleur zou krijgen. Over het doen en laten van Peter Beard vloeide de voorbije zes decennia veel inkt – en soms zelfs bloed, aangezien de man zijn beroemde dagboeken graag van een spatje rood voorzag. Een uitgebreid Vanity Fair-portret uit 1996 schetst een charismatische figuur die, omringd door beeldschone vrouwen en drugs, de strijd voor de planeet aangaat. Zelf omschrijft hij zich daarin als ‘de meest onverantwoordelijke persoon die je ooit ontmoette’.
Zijn eigen publicaties, niet zelden in samenwerking met vooraanstaande wetenschappers en zoölogen uitgebracht, hangen het beeld op van een bewogen natuurexpert en nauwkeurig onderzoeker. Beards dagboeken brengen dan weer een roekeloze avonturier tot leven, poserend in de muil van een enorme krokodil of gezellig skinnydippend in een meer vol woeste nijlpaarden.
Voormalige geliefden schilderen hem af als een playboy, een onweerstaanbare vrije geest die zich niet laat ketenen en dagen-, zo niet wekenlang kan verdwijnen zonder enige vorm van uitleg. Tel daar een kliek vrienden bij die al even beroemd als berucht zijn en ieder op hun manier het verhaal peperen met al dan niet aangedikte herinneringen, en het plaatje is – net als de verwarring – compleet. Van Andy Warhol, Francis Bacon en Cheryl Tiegs over de zusjes Jackie O en Lee Radziwill tot Truman Capote, supermodel Iman en Mick Jagger. Stuk voor stuk iconen die tot leven komen op de pagina’s van Beards beroemde dagboeken. En met wie hij, naast heel veel drama, ook prachtige kunst maakte.
Wie was Peter Beard? Een zoveelste poging:
De groene jaren lezen ontegensprekelijk als een sprookje: Peter Hill Beard wordt in 1938 geboren in een welgestelde New Yorkse familie die haar fortuin te danken heeft aan zowel een spoorweg- als tabaksimperium. Hij beleeft een gouden jeugd in de New Yorkse Upper East Side en is al vroeg geïnteresseerd in fotografie. De eerste foto waarmee hij erkenning krijgt, in de vorm van een schoolprijs, is er een van zijn hond Charcoal. Zoals het elke gegoede Amerikaanse zoon betaamt, is zijn leven netjes voor hem uitgestippeld: Yale, gevolgd door een respectabele carrière als arts. Op dat punt wijkt het sprookje echter van de begane paden af. Na enkele maanden med school roept hij de mensheid uit tot de grootste ziekte aller tijden en stapt hij over op een kunstopleiding.
Op zijn zeventiende reist hij samen met Charles Darwins achterkleinzoon Quentin Keynes voor het eerst naar Afrika en raakt hij compleet overdonderd door de ongelooflijke flora en fauna van het continent, dat voor de rest van zijn leven een toevluchtsoord zal worden. Yale is plots niet zo belangrijk meer en bij wijze van afstudeerthesis stuurt hij vanuit de wildernis dagboeken vol collages over zijn Afrikaanse avonturen door. Hij slaagt, met de hakken over de sloot.
Na zijn studies brengt Beard het gros van zijn tijd in Kenia door in het gezelschap van jagers, zoölogen, biologen, conservatie-experts, artiesten en avonturiers die hem stuk voor stuk wegwijs maken in de African dream. Want de Amerikaan is een dromer. Hij is in de ban van het romantische beeld dat een generatie schrijvers zoals de Deense Karen Blixen in haar autobiografische roman Out of Africa ophangt, en zoekt haar voor haar dood begin jaren zestig trouwens regelmatig op in haar thuisstad Kopenhagen. In die periode tikt hij in Kenia ook zijn beroemde landgoed Hog Ranch – ’de zwijnenboerderij’ – op de kop, aanpalend aan Blixens voormalige koffieplantage. Het wordt een verzamelplaats voor een kleurrijke mix van persoonlijkheden, die hij er trouwens vrij laat wonen.
Het leven in Kenia is mooi: Beard fotografeert en bestudeert wilde dieren en bouwt een stevige reputatie uit als wildlifekenner. Tegelijk blijkt hij ook een oog te hebben voor vrouwelijk schoon en zijn ranch wordt de ideale uitvalsbasis voor spectaculaire fotoshoots waarvoor hij topmodellen zoals de Duitse Veruschka von Lehndorff laat overvliegen. ’s Morgens neushoorns documenteren, ’s namiddags een zomercollectie shooten voor Vogue en ’s avonds een tête-à-tête diner met een wild wrattenzwijn rond het kampvuur: alles kan, alles mag.
Tarzan meets Byron
De toon van zijn eerste boek is nochtans bijzonder grimmig. In 1965 pakt hij uit met The End of the Game, een kroniek van de alarmerende teloorgang van de Keniaanse wildpopulatie. Pakkende beelden van uitgehongerde zebra’s, wegrottende olifantenkarkassen en uitgemergelde neushoorns vormen een noodkreet tegen de immer groeiende verstedelijking, overbevolking en beknotting van het paradijs dat hij tien jaar eerder ontdekte.
De kunstwereld maakt kennis met Beards rauwe fotografie, die als canvas dient voor levendige collagedagboeken. En met zijn charismatische uitstraling: de mythe rond Peter Beard krijgt vorm – deels Tarzan, deels Byron. Hij verdeelt zijn tijd tussen de Afrikaanse wildernis en Studio 54. Het ene moment werkt hij samen met bioloog Alistair Graham aan een diepgaande studie over krokodillen, het volgende staat hij met Salvador Dalí te dollen bij het New Yorkse Met-museum. Hij poseert voor Francis Bacon, maakt kunst met Andy Warhol, en feest met de zusjes Jackie O en Lee Radziwill.
Zijn reputatie als wildeman en waaghals is niet meer te kloppen, net als de al even wilde geruchten over zijn liefdesleven. Modellen, Bondgirls en socialites passeren de revue – topmodel Cheryl Tiegs mag zich begin jaren tachtig zelfs eventjes zijn vrouw noemen. In 1972 toert hij door de Verenigde Staten met The Rolling Stones, voor wie hij niet hoeft onder te doen wat seks, drugs en rock-’n-roll betreft. Met Truman Capote maakt hij een pakkende reportage over ter dood veroordeelde gevangenen in de San Quentin State Prison, om vervolgens weer in de savanne en naar zijn geliefde wildlife te verdwijnen. In 1973 koopt hij de Thunderbolt Ranch in het New Yorkse Montauk, die net als zijn Afrikaanse thuisbasis Hog Ranch een trekpleister wordt voor artiesten en de jetset.
Waar Beard en zijn vrienden komen, ontstaat er kunst, en in de zomer van 1972 filmen hij en zijn toenmalige vriendin Lee Radziwill zonder het goed en wel te weten een voorloper van de iconische Grey Gardens-documentaire. Die brengt het leven van Radziwills excentrieke tante Edith Bouvier Beale en dier dochter Little Edie in hun vervallen landhuis in The Hamptons. Beard springt echter notoir slordig om met zijn eigen werk en de originele beelden van de Beales verdwijnen van de radar. Pas in 2017 duiken ze weer op en worden ze met veel poeha onder de naam That Summer gepubliceerd. In de straten van Nairobi spot Beard begin jaren zeventig de toen nog onbekende Iman, een ontmoeting die de start van haar internationale modellencarrière en een jarenlange vriendschap betekent.
Into the wild
Al die tijd blijft Beard zijn dagboeken bijhouden en volplakken met kunstige foto’s, maar ook met snoepverpakkingen, bizarre krantenknipsels, sigarettenpeuken, gedroogde bladeren … Tijdgenoten herkennen invloeden van moderne grootmeesters als Georges Braque, Francis Bacon en Pablo Picasso in zijn werk, maar iedereen is het erover eens dat er geen twee Peter Beards bestaan. Zijn werk wordt geselecteerd voor de Golden Record-ruimtesonde, die in 1977 bij wijze van tijdcapsule het heelal in gekatapulteerd wordt en daar nog steeds ergens rondzweeft.
In 1986 treedt hij met de Afghaanse Nejma Khanum in het huwelijk en twee jaar later verwelkomen ze dochter Zara Sophia Beard, voor wie hij de verhalenbundel Zara’s Tales zal uitbrengen. In 1996 betekent zijn legendarische onverschrokkenheid bijna zijn einde en wordt hij tijdens een fotoshoot aangevallen door een dolle olifant. Het gigantische dier boort een slagtand door zijn dijbeen, vermorzelt zijn bekken en breekt zijn ribben als waren het twijgjes. Tijdens de urenlange rit naar het ziekenhuis staat zijn hart even stil en dreigt hij dood te bloeden, maar als bij wonder overleeft hij het.
In 2008 staat hij op 70-jarige leeftijd tot aan zijn middel in een modderpoel, omringd door olifanten en de naakte modellen Lara Stone en Isabelli Fontana. Niets, noch zijn hoge leeftijd noch het feit dat hij met dementie worstelt, zal hem ervan weerhouden om de legendarische Pirelli-naaktkalender te shooten. Peter Beard lijkt onverwoestbaar. En toch zal ook hij, net als de majestueuze dieren waarvoor hij vocht, zijn end of the game kennen. De laatste halte is zijn geliefde landgoed op de kliffen van Montauk. Een lokale jager vindt na een dagenlange zoektocht het levenloze lichaam van de avonturier in de bossen. ‘Hij stierf zoals hij leefde,’ laat zijn familie weten: ‘in de wildernis.’
