1,7 miljoen mensen op actieve leeftijd zijn niet beschikbaar voor de arbeidsmarkt. Voor de snelst groeiende groep onder hen is dat door ziekte of invaliditeit. Als we meer mensen aan het werk willen om de coronaschade weg te werken, en vooral om de toekomst van onze welvaartsstaat veilig te stellen, zijn specifieke maatregelen op dit vlak nodig. 

Een van de kernproblemen van onze arbeidsmarkt, en bij uitbreiding van onze hele welvaartsstaat, blijft dat er gewoon te weinig mensen werken. In 2019 was één op vier van de 20- tot 64-jarigen in ons land niet actief op de arbeidsmarkt, na Italië en Griekenland het hoogste in Europa. Dat zijn 1,7 miljoen mensen op actieve leeftijd die niet beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt. Voor de belangrijkste en snelst groeiende groep daarvan gaat het om inactiviteit door ziekte of invaliditeit. 6,4% van de 20- tot 64-jarigen, of 430.000 mensen, zat in 2019 in die situatie, opnieuw een cijfer bij de Europese top. Hun aantal is verdubbeld sinds 2005. En corona zal deze cijfers nog hoger duwen. Ook na eerdere crisissen bleek onze neiging om mensen buiten de arbeidsmarkt te parkeren. Als we straks veel meer mensen aan het werk willen om de coronaschade weg te werken, en vooral om de toekomst van onze welvaartsstaat veilig te stellen, moet dit een belangrijke beleidsprioriteit zijn.

Aantal inactieve 50-plussers door ziekte of invaliditeit is sinds 2005 verdubbeld

De oorzaak van de snelle stijging is niet meteen duidelijk. Maar het lijkt alvast niet doordat werken hier zoveel zwaarder zou zijn. Voor allerlei indicatoren van moeilijke werkomstandigheden scoort België vrij goed. België hoort tot de Europese landen waar nacht- en avondwerk, ploegenarbeid en weekendwerk het minst voorkomen. Voor jobs met lange uren zitten we op het Europese gemiddelde. Bovendien is er in dat soort indicatoren geen verslechtering te merken die samenvalt met de toename van het aantal zieken/invaliden. Die toename deed zich vooral voor bij de ouderen. Het aantal 50-plussers dat inactief is door ziekte of invaliditeit klom van 117.000 in 2005 naar bijna 250.000 in 2019. Die toename loopt parallel met de verstrenging van allerlei vervroegde uittredingsmogelijkheden, wat suggereert dat er allicht sprake is van een zekere verschuiving tussen statuten. 

Inzetten op preventie

Als we de komende jaren echt werk willen maken van de werkzaamheidsdoelstelling van 80%, dan zullen er ook inspanningen nodig zijn op dit vlak. Dat impliceert onder meer veel meer inzetten op preventie. Minder dan 2% van de uitgaven voor gezondheidszorg gaan naar preventie, bij de laagste van Europa. Daarnaast hoeft ziekte/invaliditeit geen zaak van alles of niets te zijn op de arbeidsmarkt, wat nu al te vaak het geval is. Er kan beter gefocust worden op wat wel mogelijk is door veel meer mogelijkheden te creëren waar werk en uitkering gecombineerd kunnen worden. Dat vereist ook meer, snellere en actievere begeleiding van de betrokken. Zonder aandacht voor deze toenemende groep inactieven kunnen we de werkzaamheidsdoelstellingen alleszins vergeten.  

De auteur Bart Van Craeynest is hoofdeconoom bij Voka en auteur van het boek ‘Terug naar de feiten’.