Na een pandemie, een heuse oorlog: de federale coalitie heeft andermaal de schijnwerpers helemaal op zich, nu het conflict in Oekraïne de volle aandacht van Europa heeft. Daarbij is het ook binnen de federale regering vechten om een plekje onder de zon: premier Alexander De Croo (Open Vld) trok al meermaals het initiatief naar zich, maar naast hem staat Sophie Wilmès (MR) te trappelen om als minister van Buitenlandse Zaken aan haar profiel te bouwen. Tegelijk krijgt staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi (CD&V) de kans om zich te rehabiliteren na twee lastige jaren: de EU gooit de deuren open voor Oekraïense vluchtelingen en met zijn #Plekvrij-campagne dekt hij voor Vivaldi de softe flank perfect af. De enige die zucht en kreunt lijkt Ludivine Dedonder (PS): zij botst als minister van Defensie op de realiteit van de paraatheid van het Belgische leger.

In het nieuws: Vanmorgen bezoekt de koning zowaar de generale staf.

De details: Het was drummen voor een plekje naast de vorst.

• In Evere, waar het Belgische leger haar generale staf heeft, op een boogscheut van de kantoren van de NAVO, krijgen ze vandaag hoog bezoek. Bijna alsof het oorlog is, komt de koning langs “om geïnformeerd te worden over de situatie in Oekraïne”.
• Opvallend: het was blijkbaar drummen voor een plekje. Aanvankelijk werd enkel Defensieminister Dedonder aangekondigd om de koning te vergezellen. Maar nauwelijks enkele uren later bleek dat ook premier De Croo én minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès present zouden tekenen.
• Helemaal toevallig is dat niet: er is al dagen wat gesteggel tussen het trio, over wie nu de leiding neemt in deze crisis. De premier heeft daarbij de beste kaarten in handen: het is uiteindelijk hij die deelneemt aan de Europese raad, waar de EU-regeringsleiders de knopen doorhakken. En het is hij die Volodimir Zelenski, de Oekraïense president, aan de lijn krijgt, als die belt om te smeken om wapenleveringen.
• Maar Wilmès is evengoed bijzonder actief: niet onlogisch met de EU die in razendsnel tempo dit weekend vervelde tot een politieke entiteit die plots wapens opkoopt van de lidstaten, om die vervolgens aan Oekraïne te leveren. Die beslissing volgde in een wolk van aankondigingen van wapenleveringen uit de EU-lidstaten. Daarbij wilden Wilmès en De Croo beiden duidelijk niet achterblijven.
• Dat frustreerde Dedonder danig: haar eigen militaire staf, en haar vakbonden, hadden al meermaals aangegeven dat er eigenlijk geen ruimte was, om die leveringen te doen. Maar diplomatie en internationale uitstraling gingen uiteindelijk voor: het is wel degelijk vechten over wie eerste viool mag spelen.
• Die spanningen doen wat denken aan de crisis in Afghanistan: ook toen bikkelden Wilmès en Dedonder stevig over de aanpak en het initiatiefrecht, waarbij geen van beide dames de andere de overhand gunde.
• Daarbij leeft het gevoel voor de PS, dat zij moeten volgen en opdweilen wat het duo De Croo-Wilmès allemaal belooft. Want de 200 beloofde antitankwapens komen rechtstreeks uit de voorraden van de gevechtseenheden, die bijzonder boos zijn hun eigen materiaal te verliezen. Tegelijk blijkt het logistiek een nachtmerrie om de 3 miljoen liter brandstof, die De Croo beloofde, ook effectief te leveren aan Oekraïne.
• En nog erger: de oude FNC-geweren van Defensie, de 5.000 beloofde machinegeweren, zouden zonder munitie geleverd worden. Dat beweert oppositie-Kamerlid Theo Francken. Die herhaalt zijn pleidooi om een beroep te doen op FN Herstal, de wapenfabriek in Luik die 100 procent eigendom is van de Waalse overheid. “Wapens en munitie genoeg daar. De premier moet maar samenzitten met Elio Di Rupo (PS)”, zo stelde Francken.

Opvallend: De voluntaristische aanpak van de Europese landen en de EU, doet sommigen in de haren krabben.

• Dat landen tijdens een oorlog wapens leveren aan een van beide partijen, is niet uitzonderlijk. Dat ze dat met veel bombarie aankondigen, en zo duidelijk kant kiezen, is wel ongezien, in deze crisis. Het regende de afgelopen dagen van verklaringen, waarbij het ene land al meer antitankwapens en machinegeweren beloofde dan het andere.
• Daarbij is ook wel wat sprake van een al te enthousiast opbod. Zo liet een EU-topman die verbonden is aan het Europees Parlement dit weekend weten dat de MiG-straaljagers die aan Oekraïne zouden geleverd worden, “binnen enkele uren operationeel zouden zijn”. Dat bleek onzin: het zijn uiteindelijk toch Polen, Slovakije en Bulgarije die moeten beslissen of ze hun MiGs willen leveren.
• Tegelijk duwt de EU door: de hoge gezant Josep Borrell, de facto de buitenlandminister van de EU, stelde “dat er dringend meer behoefte is aan betere coördinatie en samenwerking voor defensie, én dat de EU hiervoor het framework is”. Expliciet militaire ambities dus voor de EU, wat toch in concurrentie met de NAVO kan gezien worden.
• Maar er is meer: in de Baltische staten gaat men wel heel expliciet achter Oekraïne staan. Daar stemde het parlement van Letland unaniem een wet om Letten toe te laten gaan vechten aan het front in Oekraïne, weliswaar niet onder de Letse vlag.
• Ondertussen tweet de minister van Defensie van Litouwen dagelijks updates over de strijd, waarbij hij triomfantelijk de Russische verliezen, volgens het Oekraïense leger, deelt als feiten.
• Gisteren deed Finland, een rechtstreekse buur van Rusland, er nog een schepje bovenop: het kondigde een enorme levering van materiaal open en bloot aan: 2.500 machinegeweren, 150.000 kisten munitie, 1.500 antitankwapens en 70.000 rantsoenen. Finland is geen lid van de NAVO, om historische reden, als buur van Rusland, maar neigt daar nu steeds meer naartoe. En ook Zwitserland, dat geen lid is van de EU of de NAVO, besliste gisteren openlijk wapens te leveren.
• Verschillende militaire analisten waarschuwen zo voor een onnodige escalatie met Rusland. Die spraken gisteren ook forse taal: “Al wie wapens levert aan Oekraïne zal daarvoor verantwoordelijk gehouden worden”, zo stelde Sergej Lavrov, de Russische minister van Buitenlandse Zaken. Ook dreigde hij met tegenmaatregelen voor de sancties die de EU oplegde.
• Hongarije kondigde daarop dan weer, niet toevallig als enige lid van de EU en de NAVO, aan dat het “geen leveringen van dodelijke wapens via haar grondgebied zou toestaan”. Leider Victor Orbán heeft altijd zoete broodjes gebakken met Rusland, al is hij de afgelopen dagen opvallend meegaand geweest binnen de EU. Maar wapens is nu de brug te ver. Echt veel impact heeft dat niet: er is een kleiner stuk Hongaarse grens met Oekraïne, dat nog altijd via Polen, Slovakije en Roemenië makkelijk kan bevoorraad worden.
• Maar dat de EU nu al dagen wel heel militaire taal spreekt, maakt een pak mensen onrustig: plots is het paradigma van dat Europees clubje als de ‘ultieme soft power’ niet langer geldig. Maar stoere taal verkopen, en tegelijk geen echte militaire middelen achter de hand hebben, is een groot risico, zo stellen analisten.
• Daarbij wijst men op het verschil met de VS, het enige land dat net als Rusland militair gezien een big stick heeft, en écht kan toeslaan, in tegenstelling tot Europese landen: Joe Biden houdt zich opvallend koel, en reageerde niet met een opbod, nadat Vladimir Poetin zijn nucleaire wapens in een hoger niveau van paraatheid bracht.
• Plus, minstens even symbolisch: de Amerikanen zwijgen in alle talen over de wapenleveringen en de steun in de vorm van militaire informatie en inlichtingen, die ze Zelenski ongetwijfeld bezorgen.

Genoteerd: Mahdi lanceert een campagne voor de Oekraïense vluchtelingen, #PlekVrij.

• De EU gooit haar poorten open voor Oekraïense vluchtelingen. Afgelopen zondag besliste men, op voorstel van België met staatssecretaris voor Asiel en Migratie Mahdi aan tafel, om via een nooit voorheen gebruikte richtlijn een speciaal statuut aan Oekraïners te geven. Zij hoeven geen asielprocedure te doorlopen, maar mogen, eens binnen in de EU, gewoon drie jaar blijven.
• Men gaat ervan uit dat het merendeel van de vluchtelingen in Polen blijft, maar de ramingen lopen tot 7 miljoen mensen: een immense groep dus, die niet enkel in het buurland kan opgevangen worden.
• België maakt zich klaar voor een golf, en Mahdi maakt daar gebruik van om een opvangcampagne te lanceren van onderuit, bij burgers zelf: al wie wil, kan in zijn huis een vluchteling uit Oekraïne opvangen, door zich bij de gemeente aan te melden. En uiteraard hoort daar een hashtag bij, #plekvrij, zodat de campagne ruchtbaarheid kan krijgen, maar mensen ook hun gulheid instant kunnen omzetten in sociale status op Facebook, Twitter en Instagram.
• Voor de jonge christendemocraat, en bij uitbreiding heel Vivaldi, is deze crisis een uitstekende kans om zijn harde imago rond Asiel en Migratie wat bij te schaven. Vorige zomer leidde een hongerstaking van mensen zonder papieren tot een regeringscrisis, waar de Franstalige socialisten en de groenen tegenover de rest van de regering kwamen te staan.
• Mahdi toonde zich daar, zeker in de Franstalige media, van zijn scherpste kant: hij kon en zou niet plooien. Daarbij kreeg hij meermaals het verwijt “een Theo Francken-bis” te zijn. Uiteindelijk moesten de sans-papiers inbinden, zonder toegevingen.
• Nu waait de wind in Europa helemaal anders: de Oost-Europese landen maken er net een erezaak van vluchtelingen op te nemen. Maar ook binnen CD&V was er al langer de overtuiging dat bij deze crisis de barmhartigheid de bovenhand moest krijgen. Voor de Vivaldisten dekt Mahdi op moderne wijze nu die softe kant van het conflict af.

Ook gevolgd: Geen plafond op de gasprijs, wel Oekraïne op het Europese stroomnet.

• Tinne Van der Straeten (Groen), de federale minister van Energie, was het in zowat elke studio gaan aankondigen: ze zou proberen de gasprijzen op Europees niveau laten bevriezen.
• Voorlopig haalt dat voorstel het niet, toen het gisteren door België werd neergelegd op de vergadering van Europese energieministers, al had Van der Straeten naar eigen zeggen aan Belga “wel veel bijval gekregen”. Europees Commissaris voor Energie Kadri Simson komt volgende week wel met maatregelen om de prijzen aan te pakken.
• Maar de EU-ministers hadden ook eerst andere katten te geselen. Zo moest er een plan worden gemaakt om zeker te zijn dat Europa de winter doorkomt, mocht Rusland beslissen het gas helemaal af te sluiten. Die zekerheid lijkt er te zijn voor de bevoorrading.
• En meer: Oekraïne heeft toegang gekregen tot het Europese stroomnet. Rusland had hen afgekoppeld, waardoor ze volledig op eigen centrales moesten betrouwen, om geen black-outs te hebben. Door op het EU-net aan te koppelen, verzekeren ze zich van meer stabiliteit en bevoorradingszekerheid. Opnieuw drijft Rusland hen dus in de armen van de EU. Tegelijk besliste de EU-ministers ook om brandstofleveringen aan Oekraïne te coördineren.

Genoteerd: Vivaldi schuift toch een tikje dichter richting kernuitstap.

• Na een nieuwe gascentrale in Manage heeft nu ook de gascentrale van Seraing een vergunning gekregen van de Waalse regering. Dat is gisteren beslist. Daardoor heeft de federale regering wat ze nodig heeft om alle kerncentrales te sluiten.
• Die beslissing van de kernuitstap moest worden verdaagd, nadat Engie via een veiling met subsidies de zaak gewonnen had met een gascentrale in Vilvoorde. Maar die botste op een njet van de Vlaamse regering: minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) weigerde te vergunnen.
• Nu komen er dus nieuwe centrales van Luminus in Seraing en van Eneco in Manage. Al is daar nog veel lokaal protest.
• Zo kan de federale regering in principe doorgaan met de volledige kernuitstap: het dossier moest altijd op haar “inhoudelijke merites” beoordeeld worden, en die lijken nu vervuld.
• De vraag blijft of dat politiek ook zo is. Want met de oorlog in Oekraïne is de geopolitieke realiteit grondig gewijzigd: de afhankelijkheid in Europa van Russisch gas, en navenante prijzen, is pijnlijk blootgelegd.
• “Is Ecolo bereid om de stekker uit de regering te trekken in zo’n onrustige periode, alleen maar om een dogma te handhaven?”, stelt Georges-Louis Bouchez (MR) uitdagend in La Libre.
• In De Tijd doet Open Vld dan weer een consensusvoorstel: de verlaging van de btw op gas, een vraag van de groenen, maar ook socialisten en CD&V, in ruil voor het schrappen van de kernuitstap.
• Het blijft een open vraag of de groenen daar akkoord mee kunnen gaan: het gezichtsverlies als de kernuitstap er niet komt, zal in elk geval enorm zijn.

Uitgezoomd: De oorlog in Oekraïne loopt helemaal niet zoals Rusland had gehoopt.

• Militaire analisten, onder meer enkele mensen bij de Belgische Defensie die we spraken, staan met stijgende verbazing te kijken naar de manier waarop het Russische leger hun grootste operatie in decennia aanpakt. Ze voerden de oorlog in Oekraïne de eerste dagen op een manier die militair weinig logisch lijkt.
• Rusland begon het conflict zonder een lange, aangehouden campagne van bombardementen: daardoor zijn essentiële nutsvoorzieningen, ook telecommunicatie, maar vooral de Oekraïense luchtmacht én de luchtafweer na vijf dagen nog steeds operationeel. Dat laatste verwachtte niemand.
• Bovendien lijken de Russen niet altijd hun zwaarste materiaal zoals tanks in te zetten, maar eerder te opteren voor lichte, snelle units, om zo een soort blitzkrieg uit te voeren. Alleen, volgens het militaire handboek komt na die eerste golf, een tweede en derde golf. Niet bij de Russen zo lijkt. Dat maakt de Russische militaire colonnes erg kwetsbaar voor aanvallen van achteruit, door antitankwapens of mortieren.
• Een andere vaststelling: de Oekraïense tegenstand kan, ondanks veel minder middelen dan de Russen, verschroeiend uithalen. Zo zijn er verschillende Oekraïense aanvallen met TB2 Bayraktar-drones van Turkse makelij geweest op Russische colonnes. Het Turkse leger gebruikte die tuigen in Syrië en de Azeri’s (Azerbeidzjaanse Turken) in Nagorno-Karabach tegen de Armeniërs. In beide conflicten stonden Russen of Russisch materiaal aan de overkant: telkens bewezen de Turken hoe effectief hun toestellen kunnen zijn.  
• Maar ook Russisch luchttransporten zijn opvallend kwetsbaar: de Oekraïners haalden al twee Ilyushin Il-76-transportvliegtuigen neer, vol met Russische elitesoldaten.
• De Russen lanceerden bovendien bij het begin van het conflict een hele reeks wel erg risicovolle infiltraties van elitesoldaten, diep op Oekraïens grondgebied. Onder meer de Hostomel-luchthaven, thuisbasis van de Antonov-fabriek, werd zo overmoedig op de eerste dag ingenomen, waarna de Russen ze terug verloren, na een Oekraïense tegenaanval.
• De Russische verliezen in materiaal en mensenlevens zijn bijgevolg disproportioneel. Oekraïne beweert dat het al meer dan 5.000 Russische soldaten doodde, dat er meer dan 150 Russische tanks en al meer dan 750 pantservoertuigen, plus een dertigtal vliegtuigen en evenveel helikopters vernietigd werden. Zelfs als die cijfers meer dan vermoedelijk fel opgeblazen zijn, zijn ze verbluffend.

Waarom deze aanpak? De doelstellingen van Poetin waren eigenlijk politiek, niet puur militair.

• Al het bovenstaande kan alleen maar verklaard worden door een overmoedige Russische strategie waarbij men vooral hoopte heel snel de ruggengraat van Oekraïne te breken, waarbij de bereidheid om te vechten bij de Oekraïners blijkbaar erg laag werd ingeschat.
• De ervaring in 2014 zal daarbij meespelen: toen veroverde Rusland op een wip en een knip heel de Krim. Tegenstand was er nauwelijks toen, Oekraïne had amper 5.000 deftig bewapende soldaten. Vandaag is er een heel andere realiteit op het terrein. Gedurende 8 jaar werden nieuwe Oekraïense dienstplichtigen naar het front gestuurd, bij de afgescheurde republiekjes van Loehansk en Donetsk. Zo deden in totaal meer dan 600.000 Oekraïners effectieve gevechtservaring op. Zij zijn vandaag de harde kern van het Oekraïense leger.
• Alles wijst erop dat Poetin, volgens analisten, snel wilde doorbreken naar Kiev om dan het regime te wisselen, eerder dan het land murw bombarderen en zo hearts and minds verliezen. Complete hybris dus van de Russen, zo blijkt na vijf dagen oorlog.
• Ook de gevreesde cyberoorlog, of zelfs de informatieoorlog die Rusland zou lanceren, kwam helemaal niet van de grond. Integendeel: het is vooral Oekraïne, dat met president Zelenski het Westen op een meesterlijke manier bespeelt. Op een paar dagen tijd is het met massale wapenleveringen over de brug gekomen.
• Daarbij zal het erop aankomen voor de Oekraïners om hun bevoorrading op peil te houden: de grenzen met de EU, en met name Polen, zijn van cruciaal belang.
• Tegelijk hebben ook de Russen blijkbaar hun logistieke problemen. Er circuleren veel berichten over de slecht draaiende Russische machine: tanks en pantserwagens die zonder diesel zijn stilgevallen, of zelfs de grens niet over geraken omdat ze in panne vallen, terwijl Russische jongens zonder kogelvrije vesten en voldoende munitie worden vooruitgestuurd.

En nu? Poetin zit in een zeer gevaarlijke hoek.

• De initiële Russische aanpak lijkt nu volledig gefaald: geen enkele grote stad is in hun handen. Integendeel: in de plaats is de Oekraïense moraal net stevige geboost, door kleine maar spectaculaire overwinningen, en de verbazend dodelijke capaciteit om fors terug te slaan. Meer zelfs: dit tempo van verliezen aan materiaal en mensen is zelfs voor Rusland verschroeiend. Zelfs meer neutrale analisten, die een poging deden de verliezen in kaart te brengen, zijn het daarover eens.
• Daarom besluiten dat Oekraïne echt de oorlog kan winnen, is iets heel anders: Rusland zou nog ongeveer een derde van heel haar invasiemacht achter de hand houden. Maar daarbij zal vermoedelijk de tactiek toch omgegooid moeten worden, en niet langer gaan om Oekraïense harten te winnen. De aanval op Charkov, de meest ‘Russische’ grote stad van Oekraïne, waarbij de Russen ongenadig bombardeerden, belooft niet veel goeds.
• Alles wijst erop dat het Russische leger veel harder en grimmiger is gaan optreden tegen Oekraïense burgers (waarvan sommigen gewoon vreedzaam in groep Russische tanks tegenhouden op de wegen), terwijl de Russische artillerie en luchtmacht nog veel verwoestender zal uithalen.
• Tegelijk is er enorme politieke schade: de EU staat dichter dan ooit bij Oekraïne, dat gisteren openlijk het lidmaatschap aanvroeg na aanmoedigingen van Commissievoorzitter Ursula von der Leyen. Die heeft zich met haar Commissie verder dan ooit gewaagd in het geopolitieke spel, door voor een half miljard euro wapens te gaan leveren. Dat is openlijk Poetin uitdagen.
• Eenzelfde verhaal voor de NAVO, waarvan verschillende lidstaten, waaronder de Baltische landen en Polen, wel erg veel steun leveren aan Oekraïne. De hele oostgrens van de NAVO wordt ondertussen militair versterkt: exact het tegengestelde van wat Poetin als objectief had vooropgesteld.
• In eigen land kampt hij met een morrende elite, waarbij oligarchen zich opvallend ‘dissident’ gedragen, en waarbij het leger enorme verliezen moet slikken en bodybags naar huis moet sturen, terwijl de bevolking plots moet kampen met muntontwaarding en een schijnbare bankrun.
• Dat alles is een bijzonder gevaarlijke cocktail: niets erger dan een dictator die zwak lijkt, die openlijk en voor heel de wereld vernederd wordt. Het Pentagon herhaalde gisteren aan Reuters “dat het geen aanwijzingen van instabiliteit van het Russische regime ziet”. Maar het feit dat de vraag openlijk wordt gesteld, zegt genoeg.