Een innovatieve genenexpert werpt in zijn nieuwe boek, Once a Wolf, een nieuw licht op de wilde dieren die de beste vrienden van de mens werden.
‘We danken ons voortbestaan aan de hond. En zij danken hun voortbestaan aan ons.’
Dat schrijft Bryan Sykes – wetenschapper, innovatieve professor genetica aan de universiteit van Oxford, bestsellerauteur, maar ook vooraanstaand connaisseur van mensen en hondachtigen. In zijn nieuwste boek dompelt hij zich diep onder in de beschikbare DNA-bestanden en fossiele gegevens om de stamboom van je hond uit te leggen.
Sykes brengt niet nog maar eens het alom bekende relaas van de domesticatie van de woeste, bloeddorstige jager tot schattig huisdier. ‘Het gaat ook om de andere kant van het verhaal. Hoe kan het dat onze eigen soort, al even agressieve carnivoren, zo’n speciale relatie vormde met een op het eerste gezicht onwaarschijnlijke bondgenoot?’ Deze bijzondere relatie, suggereert hij, hielp onze voorouders om andere menselijke soorten te verslaan en uiteindelijk meester te worden van de planeet. Direct wetenschappelijk bewijs over de samenwerking tussen mens en wolf is gering, geeft hij toe, maar ‘ik ben er zeker van dat er iets belangrijks gebeurd moet zijn in het laatpaleo lithicum, waardoor onze soort bleef voortbestaan ten koste van de neanderthalers.’
Sykes sprak met Newsweek over de co-evolutie van de mens en zijn beste vriend.
Hoelang vormen mensen en hondachtigen al een team?
‘Minstens 30.000 jaar, misschien langer. De mens-hondrelatie overstijgt de genetica. De mystieke band tussen mens en hond maakt het onderwerp razend interessant. De wetenschap kan stilaan enkele inherente mechanismen uitleggen, maar dat doet geen afbreuk aan de essentie van het mysterie.’
‘De genetica heeft aangetoond dat honden zonder enige twijfel alleen van wolven afstammen’
‘De sociale organisatie van wolvenroedels en mensengroepen vertoonde opvallende gelijkenissen. Ze waren beide jagers die goed situaties konden inschatten, hoewel wolven er veel beter in waren. Hondeneigenaars zeggen vaak dat honden kunnen voelen wat ze denken – bijvoorbeeld wanneer het tijd is voor een wandeling. Dat is een overblijfsel uit de relatie tussen jager en prooi. Het is belangrijk voor een wolf om het zwakste dier uit een kudde te selecteren door kleine gedragskenmerken op te merken. Dat ligt aan de basis van de observatie dat honden lijken te weten wat hun baasjes denken.’
Wat zijn de grootste verrassingen die de vooruitgang in de wetenschap van het DNA aan het licht bracht over de moderne voorouders van honden?
‘Er zijn er veel. Eerst en vooral heeft de genetica aangetoond dat honden zonder enige twijfel alleen van wolven afstammen. Ten tweede wordt de enorme variatie in de grootte van de hond en de uiterlijke kenmerken veroorzaakt door veranderingen in slechts een handvol genen. Ten derde heeft onderzoek pas recent uitgewezen dat menselijke genetische sociale kenmerken alleen door honden weerspiegeld worden en niet door wolven. Dat suggereert dat het gedragskenmerk ‘vriendelijkheid’ evolueerde door de bewuste selectie van honden.’
U schrijft dat er vanuit genetisch oogpunt geen ‘puur’ hondenras bestaat. Ik vermoed dat dat sommige eigenaars zou kunnen schokken.
‘Het is een wijdverbreid misverstand dat zogenaamd pure rassen genetisch identiek zouden zijn. Alle rassen vloeien voort uit een gemengd bestand van voorgaande rassen, die zelf afstammen van wilde wolven. Dat verklaart bijvoorbeeld waarom gesloten rassen erg verschillende kenmerken vertonen, zelfs als de standaard voor het ras een uniform uiterlijk vereist.’
Het zal onze lezers wellicht verrassen dat u eigenlijk geen hondenmens bent. Bent u ondertussen van mening veranderd tijdens het schrijven van dit boek?
‘Het klopt dat ik geen hondenmens ben, maar dankzij mijn neutrale invalshoek kon ik onpartijdig blijven. Tijdens het lange schrijfproces werd ik wel een steeds grotere bewonderaar van de vele kwaliteiten van de hond. De verbazingwekkende loyaliteit tegenover hun eigenaars en de opmerkelijke intensiteit van de band die ze hebben, vind ik heel bijzonder.’
