Het doel heiligt de middelen. Dit bekende gezegde wordt toegeschreven aan de Italiaanse politicus en filosoof Niccolò Machiavelli. Hoewel hier in zijn geschriften nergens sprake van is, vormt zijn werk het voorbeeld van de cynisch-realistische benadering van politieke macht (machiavellisme). Ook nu kunnen we er nog lessen uit trekken.

Machiavelli is het meest bekend van zijn politieke verhandeling Il Principe (De Prins). Die schreef hij in 1513, maar het werd pas vijf jaar na zijn overlijden gepubliceerd, in 1532. Volgens Machiavell vormen zelfhandhaving en machtsvermeerdering de grondslag van politiek handelen.

Alle middelen – moreel en immoreel – zijn daartoe geoorloofd, immorele middelen blijken immers dikwijls het meest succesvol. Een politicus moet een mens, die dom en zwak is, uitbuiten. Ook in de zakenwereld passen vele topmanagers graag machiavellistische praktijken toe.

Een bloemlezing van een aantal van Machiavelli’s richtlijnen:

1. Behandel mensen goed of vernietig hen volledig

Mensen kunnen zich wel herstellen van lichte verwondingen, maar van zware niet …

2. Als je denkt dat iemand in de toekomst je het leven zuur kan maken, neem hem dan nu onder handen

Als je het probleem niet nu aanpakt, komt het later toch weer op je pad en bestaat de kans dat iemand anders er – voor eigen voordeel – korte metten mee maakt.

3. Bestudeer de groten der aarde

Zelfs wanneer je niet in je opzet slaagt, kom je goed terecht. Wie de groten der aarde bestudeert, zal daar altijd iets positiefs aan overhouden.

4. Wees altijd gewapend, niemand respecteert een zwakkeling

5. Je wordt beter gevreesd dan geliefd

We zouden misschien graag beide zijn, maar uiteindelijk is het veiliger te worden gevreesd dan geliefd …

6. Overdrijf niet gevreesd worden

Een prins moet zichzelf zo gevreesd maken dat indien hij niet wordt geliefd, hij ervoor zorgt niet te worden gehaat …

7. Zolang je mensen niet beledigt, besteelt of bedreigt, zal het goed gaan

Wanneer hun eigendom, noch hun eer in het gedrang komt, zullen de meeste mensen tevreden leven.

8. Perceptie is realiteit

Iedereen ziet wat je lijkt te zijn, weinigen weten wie je echt bent …

9. Doe jezelf voor als een beminnelijk mens, maar wanneer je mensen een oor moet aannaaien, ga er dan volledig voor

10. Slimme mensen rekruteren slimme mensen

Iemands intelligentie kan je meten aan de mensen die hem omringen …

(jvdh)