De lockdownreflex is de grootste bedreiging voor de westerse kapitalistische democratieën. Dat schrijft Europakenner Wolfgang Münchau in een opiniestuk in de krant Financial Times.
Vergelijkingen maken om beleidsbeslissingen te nemen blijft een riskante onderneming. Eerst is er het voorbeeld van Spanje. Dat land hield zijn scholen het langst gesloten. Het was ook het eerste land in Europa dat begin mei het mondmasker in openlucht verplichtte en vervolgens begin juli overal. Op Italië na was Spanje ook het land dat snelst volledig op slot ging en op 14 maart de noodtoestand afkondigde. Het is nu het land dat op het continent het hardst getroffen wordt door de tweede golf.
Zweden: een controversiële strategie
Münchau keek specifiek naar de Zweedse respons op Covid-19. Het Scandinavische land, met een bevolking van 10,2 miljoen mensen, telt tot nog toe 86.505 bevestigde gevallen en 5.846 overlijdens. .
Zweden ontwikkelde in een vroeg stadium een controversiële strategie om de pandemie te bestrijden. Winkels, scholen en restaurants bleven open en van een nationale lockdown was nooit sprake. De Zweedse overheid had geloof in het gezond verstand van haar burgers. Mondmaskers waren nooit verplicht, noch werden ze aanbevolen. De gezondheidsautoriteiten in het land vroeg de bevolking wel vaak handen te wassen. Ook moesten ze zich aan de regels voor ‘social distancing’ houden. Evenmin werd een track-and-trace app gelanceerd.
Deze strategie leverde gemengde resultaten op. Zweden was in eerste instantie ongeveer de beste leerling van de klas. Maar het besmettingspercentage liep er medio juni op tot het hoogste in Europa. Ook vielen er meer slachtoffers dan in Noorwegen, Denemarken en Finland samen. Die slachtoffers vielen voornamelijk in verzorgingstehuizen, net als bij ons. Maar nu staat Zweden weer in het middelpunt van de belangstelling. Omdat het aantal besmettingen en sterfgevallen er aanzienlijk lager ligt dan in de rest van Europa, zoals blijkt uit onderstaande grafiek van de Financial Times. Zolang de pandemie aan de gang is, blijft het onmogelijk om te zeggen of die respons een succes is geweest. Epidemiologen hadden jaren nodig om de uitbraak van Sars in 2003 in kaart te brengen. Dat zal ook deze keer niet anders zijn.
Lockdowns: ‘een extreme beleidsmaatregel die ongelijkheid verder zal uitbreiden’
Ook de economische gevolgen van een lockdown – door steeds meer mensen ‘een extreme beleidsmaatregel genoemd’ – zullen pas over afzienbare tijd bekend zijn. Maar Münchau beschouwt ‘de lockdownreflex’ als de grootste bedreiging voor de westerse kapitalistische democratieën. ’Ik twijfel er niet aan dat lockdowns de ongelijkheid verder zullen vergroten’, schrijft Münchau:
‘De werkloosheid en het aantal faillissementen van bedrijven zullen toenemen zodra de steunmaatregelen worden ingetrokken. Verder zien we enorme kapitaalverschuivingen van oude naar nieuwe sectoren. Als mensen van thuis uit blijven werken, zal dit de woon- en plattelandsgebieden een stimulans geven ten koste van de stadscentra en zullen middelen verschuiven van commercieel naar residentieel vastgoed.’
Het wederzijds vertrouwen tussen de Zweedse autoriteiten en de burgers moet ervoor zorgen dat de minder strenge en vrijwillige maatregelen langer zullen worden gevolgd. De Wereldgezondheidsorganisatie heeft deze strategie onlangs geprezen, omdat zij burgers toelaat hun leven grotendeels normaal te leiden en ze de economische schade beperkt. ’Nu verschillende Europese landen als het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk nieuwe lockdowns en beperkingen overwegen, zouden de regeringen er goed aan doen om de Zweedse ‘case’ in overweging te nemen’, besluit Münchau.