In Californië heeft gouverneur Newsom donderdagnacht de totale lockdown van zijn staat aangekondigd. Een première voor de Verenigde Staten. Mensen moeten tot nader order gewoon thuis blijven. Essentiële handelszaken als supermarkten en apothekers blijven wel open. Een lockdown ‘à la belge’ als het ware. ‘Thuisisolering heeft niet mijn voorkeur. Het kan geen permanente keuze zijn. Maar het moet nu. Wie zijn huis toch moet verlaten, moet ‘social distancing’ respecteren’, zei de gouverneur ook nog.
Wel… ‘good luck’ daarmee, want de Verenigde Staten zijn Europa of China niet. Alles wat vanuit de overheid wordt gedicteerd, wordt sowieso met argwaan bekeken. President Ronald Reagan stelde ooit dat de negen meest angstaanjagende woorden in de Engelse taal als volgt luiden: ‘Ik werk voor de overheid en kom u helpen’.
Als de voorbije weken ons iets hebben geleerd is het dat de Covid-19-crisis in verschillende landen op verschillende wijze wordt aangepakt. In landen als China, Zuid-Korea en Japan, maar ook in sommige Europese landen, worden de opgelegde regels streng nageleefd. Filmpjes waarin Spaanse overtreders door de politie tot moes worden geslagen doen de ronde van het internet. Daarnaast zijn er de landen waar men losser met de regels omgaat, zoals Brazilië of Italië. Aan de hand van gegevens die door gsm-masten worden opgeslagen bleek eerder deze week nog dat in het zwaar getroffen Lombardije slechts 60 procent van de bevolking daadwerkelijk thuis blijft. Ook de Verenigde Staten horen thuis in dit laatste rijtje van landen met een grotere tolerantie voor burgerlijke ongehoorzaamheid.
Professor Michele Gelfand van de Universiteit van Maryland publiceerde in 2011 een essay in Science Magazine waarin ze uitlegt hoe dat komt. ‘Landen met de strengste wetten en straffen zijn landen met een geschiedenis van hongersnood, oorlogsvoering, natuurrampen en ja, ook epidemieën. Deze naties hebben in de loop der eeuwen tot hun schade en schande geleerd dat ordehandhaving en strenge regels levens redden. Culturen die die weinig bedreigingen kenden – zoals Amerika – konden zich door de eeuwen heen de luxe veroorloven om toleranter te blijven. ‘Het is vrij duidelijk dat ‘strak georganiseerde samenlevingen’ zoals Singapore en Hong Kong … de meest effectieve reactie op Covid-19 hebben laten zien’, zegt Gelfand, daarover ondervraagd, nu in de Boston Globe.
‘Mensen die u kent zullen ziek worden. Sommigen zullen sterven. Dit is echt’
Hier in de Verenigde Staten is van zulke efficiëntie nog steeds weinig te merken. De Californische gouverneur kondigde al direct aan dat de ‘lockdown niet door de politie zal worden afgedwongen’. Uren eerder was president Trump – die Covid-19 tot 2 weken geleden nog afdeed als een ‘hoax’ en ‘een griepje’ – er nog in geslaagd iedereen in verwarring te brengen door in zijn dagelijkse ‘happy-talk’-tussenkomst op de grote Amerikaanse nieuwskanalen het gebruik van hydrochloroquine te promoten. Dat is een medicijn dat al decennialang wordt aangewend in de strijd tegen malaria, maar zijn nut in het gevecht tegen Covid-19 nog moet bewijzen. Trump zei dat de Food and Drugs Administration (FDA) het geneesmiddel inmiddels voor Covid-19 had goedgekeurd, een bericht dat minuten later door diezelfde FDA werd ontkracht. Al kunnen artsen het uiteraard voorschrijven indien ze denken dat het aangewezen is tegenhet coronavirus.
Eerder deze week hadden Republikeinse senatoren en congresleden het publiek nog opgeroepen ‘om het sociale leven vooral niet op te geven, uit te gaan, restaurants en bars te bezoeken en vooral geld te spenderen om de economie overeind te houden’.
‘President Trump, het enige antwoord is het land en de grenzen voor 30 dagen te sluiten. Anders gaat het land eraan. Kapitalisme kan 1 maand overleven, maar geen 18 maanden. Dat is het einde van dit land zoals we het nu kennen’
Chaos alom dus, die tot twee weken geleden ook nog eens hevig werd gepromoot door ’s lands meest bekeken tv-zender Fox News. Opiniemakers en nieuwsankers bagatelliseerden daar het virus en stelden dat de media met hun ‘massa-hysterie en paniekzaaierij’ enkel en alleen Trumps kansen op herverkiezing wilden beknotten. Fox staat bekend voor zijn onvoorwaardelijke loyauteit tegenover de president, maar de ontkenning van de ernst van de situatie houdt een gevaarlijke dreiging in: de gemiddelde Foxkijker is 65 jaar oud en behoort dus tot de leeftijdsklasse die kwetsbaarst is voor Covid-19.
De omslag kwam pas vorige week toen een van Trumps trouwste supporters – Foxopiniemaker Tucker Carlson – het coronavirus ‘een zeer serieus probleem’ begon te noemen en de mensen die het minimaliseerden bekritiseerde. ‘Mensen die u kent zullen ziek worden. Sommigen zullen sterven. Dit is echt.’ Carlson had van nabij gezien hoe een vriend met wie hij anderhalve maand geleden nog had gedineerd nu in het ziekenhuis vecht voor zijn leven.
Maar meer dan 14.000 besmetten en 205 doden later, blijft het voor grote delen van Amerika nog altijd ‘business as usual’. De voorbije dagen werd op de stranden van het ook ’s winters zonovergoten Florida door duizenden studenten nog duchtig ‘spring break’ gevierd, de laatste vakantieweek vooraleer de examenperiode wordt aangevat. Toen Miami en Fort Lauderdale in de strijd tegen het coronavirus hun stranden sloten verhuisden de springbreakers massaal naar het noorden van de staat, waar ze onwetend en ongewild het virus bleven verspreiden. Omdat in dit land nog zo goed als niemand is getest. (Pullitzerprijswinnares Peggy Noonan schrijft vandaag in de Wall Street Journal dat ze 12 dagen lang rondliep met de symptomen van Covid-19, maar geen test kon krijgen omdat ze niet aan de 2 vereisten voldoet: ze heeft de voorbije 14 dagen niet internationaal gereisd en ze ontmoette niemand die het virus had. Ondertussen is ze getest en moet… 7 dagen op de uitslag wachten. In dezelfde situatie bevinden zich honderdduizenden Amerikanen.)
‘It’s gonna get worse before it gets better’
Bill Ackman, een bekend Amerikaans investeerder, deed eerder deze week een dramatische oproep via de zakenzender CNBC. ‘President Trump, het enige antwoord is het land en de grenzen voor 30 dagen te sluiten. En iedereen verplicht thuis te houden. Anders gaat het land eraan. Kapitalisme kan 1 maand overleven, maar geen 18 maanden. Dat is het einde van dit land zoals we het nu kennen.’
De Verenigde Staten zijn dus niet klaar voor wat hen te wachten staat. Wie donderdag in de buurt van Miami de straat op ging, merkte weinig ongewoons. Er is wat minder verkeer dan normaal, maar niet veel. De meeste winkels blijven open. Van ‘social distancing’ zie je erg weinig, mensen met mondmaskers zijn op één hand te tellen.
‘It’s gonna get worse before it gets better’, zegt immunoloog Anthony Fauci nu elke dag tijdens de persconferentie in het Witte Huis. Fauci lijkt vaak de enige in team Trump die de ernst van de situatie begrijpt en ook hij dringt aan op strengere maatregelen. Maar die staan haaks op de Amerikaanse levenswijze. Hoeveel slechter het wordt valt af te wachten, maar zowel in New York als in Californië – 2 staten die best voorbereid leken op het onheil dat wacht – verdubbelen de bevestigde gevallen nu tegen een alarmerende snelheid. Daar wordt de paniek stilaan voelbaar. In de rest van het land… not so much.
Volgens professor Gelfland heeft de snelle verspreiding evenveel te maken met de aard van het virus als met de losse Amerikaanse cultuur. Indien daar niet snel verandering in komt dreigt Bill Ackman wel eens gelijk te krijgen en wordt dit het onvermijdelijke einde van de Verenigde Staten zoals we ze vandaag kennen.
