Het jongste advies van de Hoge Gezondheidsraad (HGR) moest een een-tweetje worden met de groenen in de regering. De Hoge Raad sprak zich fors uit tegen kernenergie. “Dit helpt het debat te objectiveren”, zo voelde minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) zich gesterkt. Alleen, zo unaniem bleek het advies van de Hoge Raad niet, drie experts die meewerkten voelen zich achteraf zelfs “aangetast in hun integriteit als wetenschapper”. Meteen ging de N-VA-oppositie ten aanval, en kraakte ze het rapport af tot het bot. Waarop zowaar regeringspartij MR al haar duivels ontbond, en Georges-Louis Bouchez (MR) doodleuk een tweet van Bart De Wever (N-VA) retweette.

In het nieuws: Een wetenschappelijk advies zet het kernuitstapdebat op scherp.

De details: Wat eerst nog een triomfantelijke voorpagina was, werd plots (alweer) een openlijk conflict binnen de regering.

• “Drie experts die aan de besprekingen van de werkgroep hebben deelgenomen, gingen niet akkoord met het eindverslag en hebben er uitdrukkelijk om verzocht dat hun naam niet bij de samenstelling van de werkgroep werd opgenomen. De HGR betreurt dat hij heeft moeten afwijken van zijn vaste procedures, die de onafhankelijkheid en transparantie van zijn adviezen waarborgen.”
• De bovenstaande zinnen staan helemaal achteraan het advies van de Hoge Raad, dat liefst 145 pagina’s dik is. Ze zijn symptomatisch voor de bijzonder felle politieke polemiek waar heel de kernuitstap in terechtgekomen is: van een droog, academisch debat is geen sprake meer. De emoties rond het dossier laaien hoog op.
• Dat was nochtans net wat de groenen in de regering hoopten te vermijden: zij wilden het advies graag aangrijpen om het laken naar zich te halen, en de discussie rond de kernuitstap “te objectiveren”.
• Want het moet gezegd: toen het advies gisterenmorgen lekte in De Standaard (nog voor het publiek gemaakt was) en er daarna bij de VRT werd over bericht, zoomden men fel in op de harde conclusies in het vuistdikke rapport.
  • De HGR reageert naar eigen zeggen tegen de voorstelling van kernenergie “als een ideaal en onproblematisch alternatief” voor fossiele brandstoffen.
  • De huidige techniek van kernenergie voldoet op “ethisch, milieu- en gezondheidsvlak niet aan de beginselen van duurzame ontwikkeling“.
  • “Een ernstig nucleair ongeval kan niet worden uitgesloten, zelfs niet in de beste kerncentrales.”
  • “België is in dit opzicht bijzonder kwetsbaar wegens de kenmerken van de betrokken locaties: dicht bij grote steden en internationale verkeersaders.” Daarbij haalt men zelfs terrorisme aan als mogelijk gevaar.
  • De levensduur van de kerncentrales verlengen roept “milieu-, gezondheids- en ethische vragen op“, volgens de HGR.
  • Het afval bergen onder de grond zien ze ook als ethisch “moeilijk aanvaardbaar“.
  • Evengoed zijn nieuwe, kleinere reactoren “geen oplossing voor de huidige keuzes die België tegen 2035 moet maken”.
  • Een kernuitstap in België kan volgens hen “tegen een relatief beperkte kostprijs, ook in termen van CO2-impact”.
• Meteen reageerden groene ministers in de regering allemaal in koor, met quasi dezelfde boodschap: kijk, de wetenschap geeft ons gelijk. Daarbij werd zowaar de coronacrisis aangehaald.
• “Uit de coronacrisis hebben we geleerd om inzichten van experten ernstig te nemen en een ‘evidence based‘-beleid te voeren. Het advies van de Hoge Gezondheidsraad is extra waardevol omdat het is opgemaakt door een diverse groep van nucleaire experten, ingenieurs, toxicologen en filosofen”, zo stelde Van der Straeten triomfantelijk op Radio 1. “Het federale energiebeleid”, aldus Van der Straeten, “is gebaseerd op feiten en cijfers en dit advies draagt bij om het debat verder te objectiveren.”
• “Het debat over kernenergie was foutief herleid tot enkel de klimaatuitdagingen. Zo ging men de facto voorbij aan een hele reeks perverse en gevaarlijke effecten van een dergelijke technologie. Gelukkig is er nu het wetenschappelijk rapport”, zo liet minister van Klimaat Zakia Khattabi (Ecolo) triomfantelijk aan Le Soir weten.

Het effect: Een deel van de wetenschappers reageerde vlijmscherp.

• Dat ene zinnetje, achteraan in het rapport, kreeg in de loop van de dag een forse versterking. Van de 23 wetenschappers die het advies van de HGR formuleerden, waren er drie, allen lid van het Studiecentrum voor Kernenergie (SCK), niet akkoord gegaan. Dat SCK geldt als pro-nucleair.
• Zij kwamen maandag dan ook naar buiten, op hun beurt voor het echte advies werd toegelicht. “Als wetenschapper kon ik me niet scharen achter de manier van werken. Er is geen grondige, objectieve analyse gevoerd over de domeinen waarvoor ik als expert optrad. Een objectieve analyse van die domeinen werd namelijk in het gedrang gebracht door het te koppelen aan factoren als ‘duurzaamheid van kernenergie’. De conclusies in het rapport zijn dus niet gebaseerd op een ruime wetenschappelijke consultatie“, zo stelde stralingsdeskundige Johan Camps aan Belga.
• Plots sprak men zelfs over “het aantasten van hun wetenschappelijke integriteit“. Want de drie zouden onder druk gezet zijn. “Het is onaanvaardbaar dat onze experten zo behandeld worden. (…) De analyses die in het kader van dit rapport werden uitgevoerd, verliepen niet volgens de regels van de wetenschappelijke kunst”, zo stelde Eric van Walle, de directeur-generaal van het SCK.

De reactie: Meteen sprong de oppositie (en in deze dus ook de MR) op de kar.

• “Dit is wel een stevige angel, als het rapport moest dienen om te ‘objectiveren’. Is er overigens ook een rapport geschreven over de duurzaamheidsaspecten van gascentrales?”, zo stelde Bert Wollants (N-VA), de energiespecialist van de oppositie.
• Maar in dit dossier lijkt de grootste tegenstand systematisch vanuit de meerderheid zelf te komen. Want nog voor de wetenschappers van het SCK naar buiten waren gekomen om met hun “wetenschappelijke integriteit” te zwaaien, had MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez al een hele reeks commentaar gelost op Twitter, waarin hij brandhout maakte van de HGR:
  • “Het advies van de HGR over kernenergie maakt geen vergelijking met gas. Niemand zegt dat kernenergie risicoloos is. Maar ze is vandaag voor het klimaat wel een nuttige oplossing in de energiemix om de CO2-uitstoot te verminderen.”
  • “Het rapport van de HGR objectiveert helemaal niets. En het zou een politieke fout zijn om op die basis een beslissing te nemen. De CO2-uitstoot moet onze eerste zorg zijn.”
• Daarop deed Bart De Wever (N-VA) zelf er nog een schepje bovenop: “De lectuur van het HGR-rapport tegen kernenergie leest bij momenten als de beginseltekst van AGALEV …” Daarbij haalde hij twee passages aan uit het advies, die inderdaad erg doen denken aan wat onder meer de Club van Rome (“Grenzen aan de groei”) ooit formuleerde:
  • De HGR roept immers op “te aanvaarden dat het paradigma van onbeperkte groei ter discussie wordt gesteld“.
  • En ze stelt voor verder “na te denken over een nieuw economisch paradigma dat niet gekoppeld is aan consumptie, alsook over creatieve processen van sociaal billijke en positieve heruitvinding van levensstijlen.”
• Bouchez gaf De Wever doodleuk een retweet: niet meteen gedrag dat je tussen de voorzitter van een meerderheidspartij en de oppositieleider verwacht.
• Vanmorgen overigens riep Bouchez op datzelfde Twitter ook Le Soir ter orde: de krant berichtte volgens hem te weinig over het feit dat de drie wetenschappers van het SCK niet akkoord gaan met het advies.

De essentie: De kernuitstap wordt een nieuwe horde, die Vivaldi voor zichzelf creëert.

• Dat de HGR uitgerekend nu met het advies komt, ziet niemand in de Wetstraat als toeval. Want binnen enkele weken moet duidelijkheid komen over het lot van de twee nieuwste kerncentrales, in Doel en Tihange.
• Er is immers een veiling georganiseerd door de federale regering, vorige maand, om gascentrales te laten bouwen en te subsidiëren, om voldoende capaciteit te houden, na de sluiting van het nucleaire park. Van de zeven kerncentrales, gaan er hoe dan ook vijf definitief dicht: daarover is geen discussie meer, zelfs niet bij de oppositiepartij N-VA, die daar als regeringspartner ook mee akkoord ging.
• Maar de resterende twee centrales zijn een heuse ideologische strijd geworden. Groen en Ecolo bekwamen in het regeerakkoord een de facto sluiting, zo geloven ze althans. MR bekwam een stevige voet tussen de deur, om de centrales alsnog open te houden, zo geloven zij althans. De cruciale zaak werd, lang niet als enige, toch niet tot in detail uitgeklaard door Vivaldi, bij de regeringsonderhandelingen.
• Het dossier wordt door twee factoren bovendien stevig verzwaard. Ten eerste lijkt MR-coalitiepartner Bouchez er alles aan te doen om de kernuitstap tot een enorm strijdpunt te maken, een trofee die hij moet en zal binnenhalen. De stroom aan uitspraken en tweets gisteren kan tellen. Zo staat iedereen, zeker in Franstalig België te kijken naar de politieke boksmatch die men er binnen Vivaldi van maakt. Doorgaans is er bij dergelijke, intern opgepookte discussies, geen enkele winnaar binnen de coalitie.
• Maar een veel erger gevaar: de energieprijzen zelf swingen de pan uit. De CREG, de federale energiewaakhond, kwam gisteren met nieuwe hoogst alarmerende cijfers: een gemiddelde familie met variabel contract dreigt op jaarbasis 2.500 euro te betalen, op basis van de gasprijzen in oktober. Voor elektriciteit klimt het bedrag naar 1.250 euro.
• De federale regering nam maatregelen, door het sociaal tarief uit te breiden. Maar dat geldt enkele voor zo’n 1 miljoen: de sociaal-economisch zwaksten. Voor de middenklasse deed de Vlaamse regering een inspanning van zo’n 50 euro, nauwelijks voelbaar op een factuur die met zo’n 750 euro steeg, tussen september en oktober.
• Het dossier van de nucleaire uitstap dreigt zo overschaduwd te worden door een veel tastbaarder probleem voor de consument: de factuur. En de oppositie staat klaar om beide dossiers te linken: de sluiting van de kerncentrales zou het allemaal nog duurder gaan maken.
• Ondertussen zijn de wonden van de laatste begrotingsbespreking nog maar nauwelijks geheeld. Daarbij stonden liberalen lijnrecht tegenover socialisten, waarbij die laatsten zich “het gebrek aan steun” uit groene hoek beklaagden. Het wordt afwachten op welke steun de ecologisten intern bij Vivaldi kunnen rekenen, wanneer de MR haar duivels ontbindt.

Om te volgen: Vandaag een Overlegcomité. We proberen het niet te hijgerig te volgen.

• U moet zowat op een andere planeet leven om niet te weten dat het weer ‘corona voor en corona na’ is op de radio en in krantenkoppen. Het nieuwste argument om alarm te blazen: België is samen met Ierland nu weer koploper in Europa, omdat de situatie “het snelst verslechtert”. Van een overrompeling van het medische apparaat is hoegenaamd geen sprake.
• Na twee dagen van een opgepookte sfeer, en een groots aangekondigd kernkabinet, volgt vandaag het Overlegcomité met de regio’s. Dat is digitaal: Jan Jambon (N-VA) zit in Dubai om daar de wereldtentoonstelling te bezoeken.
• Qua timing en beeldvorming kon dat moeilijk slechter: zijn regering zit immers (alweer) op ramkoers met de federale over welk beleid gevoerd moet worden om het coronavirus in de dammen. Maar ‘sterke Jan’ slaagt er maar niet in om echt greep te krijgen, vanuit zijn deelstaat, op het crisismanagement, en vooral de beeldvorming errond in de pers.
• De cijfers zijn nochtans behoorlijk solide, als het op vaccinatie aankomt: 86 procent van alle Belgen boven de 18 jaar is gevaccineerd. In Vlaanderen lopen die cijfers nog veel hoger: het is met name in de hoofdstad Brussel dat er een manifest probleem is met vrijwillige vaccinaties.
• Maar wat al lijkt vast te liggen: mondmaskers worden weer verplicht in de winkels, nauwelijks enkele weken nadat ze waren afgeschaft. Telewerk wordt dan weer “sterk aangeraden”, zo zou het geformuleerd worden, om werkgevers tot niets te verplichten. De lobbymachine draait op volle toeren: ook zo’n klassieker in de corona-aanpak.
• De echte politieke angel zit hem in het gebruik van de coronapas, een digitaal bewijs dat je bent ingeënt. Daar ligt Vlaanderen dwars: de Vlaamse regering en met name N-VA wil er niet van weten, omdat bijna iedereen toch is gevaccineerd.
• De consensus zou erin bestaan om op alle events met meer dan 500 personen het Covid Safe Ticket wel te verplichten, net als in discotheken. Maar voor de horeca in het algemeen zou het er zeker niet komen: hun belangengroepen staan op de achterste poten.
• Een technisch issue is dat de federale fase wordt verlengd, wat betekent dat voor het eerst ook de pandemiewet in werking zou treden. Dat is alvast een stukje meer parlementaire controle, want dan moet de Kamer binnen vijftien dagen een fiat geven. Dat lijkt een formaliteit: niemand is tegen.

Opvallend: Vier ministers van Werk trekken samen naar Denemarken.

• Het lijkt wel een groepsreisje: de federale minister van Werk, Pierre-Yves Dermagne (PS), is samen met zijn Vlaamse evenknie Hilde Crevits (CD&V) en met de Waalse minister van Werk Christie Morreale (PS), plus die van Brussel, Bernard Clerfayt (DéFI) in Denemarken. Ze nemen er drie dagen lang deel aan een ‘koninklijke missie’, vergezeld van koning Filip dus.
• Bedoeling is om in dat Scandinavische land toch wat inspiratie te gaan opdoen. Want de Denen kloppen alle deelstaten in België, op de cijfers qua werkzaamheid. “Mijn doel is beter de sleutels tot succes te begrijpen. Zeker wat betreft de oudere werknemers, 71,4 procent van de Denen tussen de 55 en 65 jaar is actief. Bij ons is dat 53,3 procent”, zo zegt Dermagne.
• Denemarken raakt overigens in totaal aan 78 procent werkzaamheidsgraad, met een op vijf Denen die aan ‘levenslang leren’ doet. Vlaanderen haalde in 2020 een werkzaamheidsgraad van 74,7 procent. Het Waals Gewest zit op 64,6 procent, Brussel zelfs op 61,3 procent. Het Europees gemiddelde is 72,3 procent.
• Maar Crevits ziet ook interessante elementen: een op vier in Denemarken verandert jaarlijks van job. “De (tijdelijke) Deense minister van Werk Mattias Tesfaye is een voorbeeld, hij volgde duaal leren in de bouwsector? Tot enkele jaren geleden was hij daar aan de slag! In Vlaanderen verandert jaarlijks slechts 7 procent van job.”
• Vanuit België kon Georges-Louis Bouchez (MR) het overigens niet laten om Dermagne, de PS-vicepremier, een beetje te trollen op Twitter: “Een goed moment voor de ministers om te beseffen dat in Denemarken iemand die werk zoekt langer dan één jaar, en daarbij een job weigert, gewoon geen uitkering meer krijgt! Een goede inspiratie voor sommigen.” Bouchez dringt er al langer openlijk op aan om langdurig werklozen die een knelpuntberoep weigeren, te schorsen van een uitkering. Maar dat botst systematisch op een veto van de PS.