Het – op China na – meest uitgebreide HST-netwerk ter wereld ligt in Spanje, maar het vervoert amper 4,8 procent van alle treinreizigers in dat land.
Op China na is nergens ter wereld het hogesnelheidstreinnetwerk meer uitgebreid dan in Spanje. Maar volgens de Spaanse fiscale toezichthouder AIReF (Autoridad Independiente de Responsabilidad Fiscal) is er verder weinig reden tot juichen. Het Spaanse HST-netwerk is ondertussen 3.086 km lang. De verbindingen tussen Madrid en Barcelona en Madrid en Sevilla trekken vele reizigers. Maar met 30 miljoen passagiers of 4,8 procent van het landelijke totaal, blijft het netwerk zwaar onderbenut. Meer nog, het is het minst gebruikte netwerk van alle landen met een HST-infrastructuur die naam waardig.
De trein is het favoriete speelgoed in de speeltuin van politici
Dat de trein het favoriete speelgoed is in de speeltuin van politici, is niets nieuws. Spanje is niet het enige land waar politici graag hun naam verbinden aan prestigieuze treinprojecten. Ook in België kunnen ze er wat van. De bouw van een gloednieuw station in Bergen begon in 2013 en had al in 2015 afgerond moeten zijn. Jaren later valt er weinig beweging te bespeuren op de werf. Volgens berichten in de Waalse pers schatte het spoorbedrijf het budget in 2007 op 37 miljoen euro. Nu is al sprake van 324 miljoen euro.
Het Spaanse HST-netwerk heeft tot nog toe 55,89 miljard euro gekost, waarvan een kwart door de EU is betaald. Per kilometer spoor is 14,7 miljoen euro uitgegeven, een bedrag dat vergelijkbaar is met het Europese en internationale gemiddelde. De Spaanse overheid wil het HST-netwerk verder uitbreiden. In totaal moet nog eens 5.654 km worden bijgebouwd. Kostprijs: nog eens 73 miljard euro.
Meer investeren in traditionele netwerk
Maar de AIReF zet vraagtekens achter die plannen. Het gewone treinverkeer in Spanje vervoerde in 2018 ruim 562 miljoen mensen, goed voor 90 procent van alle verkochte ritten. Maar tussen 1990 en 2018 werd daar amper 3,6 miljard euro in geïnvesteerd. Spanje zou dan ook beter meer investeren in zijn traditionele netwerk, besluit de AIReF. Want er is een toenemende sociaal-economische dispariteit tussen de steden die door het HST-netwerk zijn verbonden en de rest van het land. De fiscale toezichthouder pleit voor de oprichting van een onafhankelijk agentschap om prioriteiten te stellen en te evalueren.
Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Een ganse reeks HST-trajecten zijn al gedeeltelijk gebouwd. Die worden best voltooid. Belangrijker is om geen nieuwe trajecten op te starten, zeggen experts. Want die verbinden voornamelijk dunbevolkte gebieden. Minder klanten betekent duurdere tickets en lagere rentabiliteit.
Maar dan komt de politiek weer in beeld. Vooral de armere regio’s zijn vragende partij voor een HST-verbinding. Wie in Extremadura woont, dat is Spanje’s armste regio, doet er vandaag 6 uur over om per spoor van Badajoz naar Madrid te reizen. De politieke belofte van een HST-verbinding zal kiezers in deze en andere achtergestelde regio’s massaal mobiliseren.
