Het komende rapport van Elia, de beheerder van het Belgische hoogspanningsnet, lijkt de laatste reddingsboei voor de groenen, om toch hun kernuitstap te kunnen verzekeren: Ecolo-voorzitter Jean-Marc Nollet verbond er het lot van de kerncentrales aan, en ook premier Alexander De Croo (Open Vld) dicht het veel belang toe. Maar achter de schermen lijkt het een uitgemaakte zaak, voor onder meer CD&V maar ook Open Vld: als het effectief tot een oorlog komt in Oekraïne, en die realiteit komt steeds dichterbij, dan lijkt het lot van de Belgische kernuitstap bezegeld. Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert nam dit weekend helemaal de bocht, en schermt met rugdekking van de premier zelf. Opvallend daarbij: hij koppelt de dure facturen helemaal aan die kernuitstap, de ultieme communicatienachtmerrie voor de groene coalitiepartner.

In het nieuws: Kan een topontmoeting tussen Joe Biden en Vladimir Poetin oorlog vermijden?

De details: Na een bijna drie uur durend gesprek tussen Emmanuel Macron en Poetin, regelt de Franse president de vredestop “van de laatste kans”.

• Wordt het een ‘Conferentie van München‘-moment voor Europa, zoals in 1938? Of eerder een ‘Jalta-ontmoeting’, zoals in 1945? De komende uren of dagen zouden de Russische president Vladimir Poetin en de Amerikaanse president Joe Biden elkaar diep in de ogen kunnen staren, met als inzet vrede in Europa.
• Daarbij speelt men poker op internationaal niveau. De Amerikanen herhaalden het afgelopen weekend nog eens fors hun alarmkreet: de Russen staan klaar met hun invasie, de orders vanuit het Kremlin waren gegeven om de invasie te beginnen, zo houden ze vol onder meer in The New York Times. Ze hanteren daarbij cijfers van 150.000 Russische militairen aan de grens.
• Gelijklopend: een plotse evacuatie van de bevolking in de twee afgescheurde pro-Russische rebellenstaten in het oosten van Oekraïne, en een hele reeks ‘incidenten’, die breed uitgesmeerd werden in de Russische media. Die zogenaamde bomaanslagen en provocaties vanuit Oekraïne werden vrij snel ontmaskerd als ‘op voorhand opgenomen‘, en in elkaar gedraaid door de Russen, maar het schiep, samen met de busladingen ‘vluchtelingen’ die naar Rostov, op Russische bodem werden gevoerd, een sfeer die Poetin nodig had: een voorwendsel om aan te vallen.
• De Franse president Emmanuel Macron, die in eigen land voor zijn herverkiezing vecht, gooide zich helemaal in de bres, en belde vannacht in twee gesprekken bijna drie uur lang met Poetin. Daaruit kwam een lichtpuntje: Poetin herhaalde “de noodzaak voor een diplomatieke oplossing”, was “bereid om te praten over een staakt-het-vuren”, wilde aan een internationale top deelnemen, en wilde tenslotte ook het Normandië-format van vredesgesprekken met Duitsland, Frankrijk, Rusland én Oekraïne niet opgeven. Vervolgens belde Macron naar de Amerikaanse president Biden.
• Die kwam met een officiële verklaring: “Ik ben bereid om Poetin te ontmoeten, any time, any place“, zo stelde Biden vanmorgen. Maar daarbij voegt het Witte Huis wel een voorwaarde: “Enkel en alleen als Rusland Oekraïne niet binnenvalt.”
• De ontmoeting, als ze doorgaat, zou in elk geval tijd kopen. Want donderdag pas zien Antony Blinken, de Amerikaanse minister van Buitenlandse zaken, en zijn Russische tegenhanger Sergej Lavrov elkaar, om de details van de top te bespreken, zo liet Macron weten.

En nu? Het zou naïef zijn te denken dat Rusland nu helemaal de kar keert.

• “Het is woensdag, dan vallen wij niet binnen.” Of, “Ik ben even wat later, ik moest checken of wij al aan de invasie begonnen zijn”. Russische diplomaten maakten de afgelopen dagen ‘grapjes’, die erin gaan als zoete koek bij de westerse media: het past perfect in het narratief van de oorlogszuchtige Amerikanen, die vol hybris dit conflict zouden aanstoken, dat de Russen proberen te verkopen.
• Wat opvalt: de Amerikanen hebben hun politiek om systematisch zowat al hun geheime info te lekken, nog niet opgegeven. Op die manier vermijden ze in elk geval de verrassing die in 2014 gebeurde, toen Oekraïne overrompeld werd, en de Krim geannexeerd werd door Rusland.
• Maar wie het palmares van Poetin bekijkt, mag niet verbaasd zijn als straks de crisis in Oekraïne eindigt in bruut geweld:
  • In 2000 viel Poetin Tsjetsjenië binnen en voerde een verwoestende oorlog in de straten van Grozny.
  • In 2008 kwam een bloedige invasie in Georgië, waarna twee ‘onafhankelijke republieken’ uit het grondgebied van dat buurland van Rusland werden gescheurd.
  • In 2014 werd in één klap de Krim, het schiereiland in de Zwarte Zee, veroverd op Oekraïne, terwijl aan de oostgrens twee rebellenstaten zich ‘afscheurden’.
  • In 2015 gooide Poetin Russische soldaten in de Syrische oorlog, waarbij hij Aleppo tot as herleidde en dictator Bashar al-Assad in het zadel hield.
  • Recent nog, eind 2021, sloegen Russische soldaten elk protest in Kazachstan tegen de dictatuur daar bloedig neer.
• De vraag is dus, als er al een ontmoeting komt, of die er is om daarna “peace in our time” te scanderen, zoals Neville Chamberlain deed in 1938 na de conferentie van München en een ontmoeting met Adolf Hitler, of eerder een harde confrontatie tussen Biden en Poetin, waarbij doorgesproken wordt over het potentiële lidmaatschap van Oekraïne bij de NAVO.

Waarom dit van tel is: De crisis in Oekraïne speelt nu rechtstreeks mee bij de kernuitstap in België.

• “Als Poetin 200.000 soldaten aan de grens met Oekraïne positioneert en als grootste Europese gasimporteur de economische belangen onder de militaire (belangen) plaatst, dan kan je daar de ogen niet voor sluiten”, zo stelt Egbert Lachaert (Open Vld) vanmorgen in Het Laatste Nieuws, waarbij hij dus nog eens 50.000 militairen bovenop de officiële cijfers aangeeft.
• Maar niet de juiste cijfers, wel de redenering erachter, is van belang: de omstandigheden zijn gewijzigd, zo is het argument dat bij de liberalen, de MR op kop, maar nu dus ook Open Vld, én ook bij CD&V te horen is.
• “We kunnen er niet blind voor zijn, als dat conflict in Oekraïne echt uitbreekt, is het over and out met de kernuitstap”, zo klinkt aan de top van de christendemocraten. Daarmee zitten ze op dezelfde lijn als Lachaert, die de bocht maakte.
• De Open Vld-voorzitter was een heel weekend aanwezig in de media, om dat te duiden. In december nog maar had Lachaert immers verklaard dat het openhouden van de jongste kerncentrales “een lijk was, dat je niet kan blijven reanimeren”. Maar plots klonk het dat er “elke 2.000 jaar een lijk is, dat toch weer opstaat“, en dat het “binnenkort Pasen is”.
• Daarbij riep Lachaert de oorlogsdreiging in Oekraïne op, als “nieuw element”. En nog straffer: hij koppelt de dure energieprijzen voor de consument rechtstreeks aan de kernuitstap: “Wil Groen de kernuitstap, om dan de dure factuur uit te leggen? Alexander De Croo wil niet de premier zijn die de energiefactuur onbetaalbaar maakt.”
• Dat laatste moet extra pijn doen voor Groen en hun minister van Energie Tinne Van der Straeten. Die probeert al maanden te ontkrachten dat het sluiten van de kerncentrales de prijs van energie zal doen toenemen, onder meer door te zwaaien met het feit dat maar 4 procent van ons gas uit Rusland komt. Dat haar eigen coalitiepartner nu, als kop van een interview, compleet het omgekeerde zegt, is tekenend.
• Want belangrijk signaal tussen de lijnen: de premier stuurt die lijn van Lachaert. Zowel De Croo zelf, die in De Tijd opdook dit weekend, als Lachaert, herhalen constant dat “er geen millimeter zit tussen hen”. Niets wijst erop dat dat het geval zou zijn: in het verleden voerde Lachaert altijd loyaal uit wat zijn provinciegenoot vroeg.
• Op de vraag of er ondertussen achter de schermen met Engie onderhandeld wordt over het openhouden van de centrales, wil De Croo niets antwoorden. “Dat is de vraag die je niet stelt“, zo liet hij aan de reporters van De Tijd weten.
• Daar zit nochtans de sleutel voor de socialisten: die staan hoe langer hoe meer als scheidsrechter in de hele zaak, met maar één prioriteit, de betaalbaarheid. Dat betekent in praktijk dat als Engie bereid is toch om te onderhandelen, én een deel van haar superwinsten wil opofferen aan taksen, in ruil voor het langer openhouden, de socialisten aan boord zijn voor een verlenging.

De tegenzet van de groenen: Jean-Marc Nollet (Ecolo) legt, niet toevallig, zijn lot in handen van Elia.

• Dat de voorzitter van Ecolo diegene was die in september 2020 het hardst heeft onderhandeld om de kernuitstap te krijgen, weet iedereen binnen Vivaldi. In die zin was de verbazing behoorlijk groot, toen Nollet vrijdag bij op de RTL-radio rustig verklaarde “dat Elia een rapport zal neerleggen op basis van cijfers en feiten, en niet op basis van vogelpik”, en nog meer, dat “als Elia zegt dat er een probleem is, we naar plan B gaan“. Met andere woorden: de netwerkbeheerder mag de doorslag geven.
• Daarmee leek Nollet in alle ernst dus de deur zelf ook open te zetten voor een levensduurverlenging. Elke dreiging over een regeringscrisis, laat staan een exit van Ecolo, wimpelde hij af als “onzin”, om er dan wel fijntjes aan toe te voegen “dat de regering werkt in consensus”. Met andere woorden: Ecolo kan wel degelijk haar voet zetten.
• Die strategie van Nollet is opnieuw poker: ook in het verleden wilde hij absoluut vermijden al te dogmatisch over te komen over kernenergie, en hintte hij meermaals naar ‘nieuwe technologie’, terwijl hij achter de schermen tegelijk wel heel affirmatief is. En door zo hard in te zetten op Elia, kan hij straks triomferen, als het (opnieuw) met een positief advies over de kernsluiting komt.
• Het tegendeel zou immers moeten verbazen. De CEO van het beursgenoteerde bedrijf kwam in november vorig jaar nog voor een hoorzitting naar de Kamer. Daar ontpopte Elia-topman Chris Peeters zich als een steunpilaar van Van der Straeten, waarbij hij dezelfde sussende taal sprak als de groene minister, over de kernuitstap: “Het licht zal niet gaan uitvallen, wij doen daar elke dag alles aan“, zo stelde hij.
• De kans dat Elia nu, nauwelijks drie maand later, plots helemaal tegenovergestelde signalen gaat geven, is dus uiterst klein. Daar lijkt Nollet althans op te rekenen, om dan alsnog te kunnen doorduwen.
• En ook De Croo lijkt daarbij op twee paarden te wedden. Want hij stuurt Lachaert naar voor, om fors de groenen in het defensief te duwen met een mediaoffensief, maar tegelijk verklaarde hij over de netbeheerder het volgende: “Als ik wat betreft kennis van energie moet luisteren naar een partijhoofdkwartier of naar Elia, weet ik het wel”.
• Daarbij bestaat de kans ook dat Vivaldi uiteindelijk sneller beslist dan 18 maart over dit lastige dossier: een combinatie van een internationale vredesconferentie en het licht op groen voor de sluiting van de centrales vanuit Elia, zou het perfecte moment kunnen zijn, om eindelijk de knoop door te hakken, en verder te kunnen.
• Al is er altijd weer de eeuwige vraag of de MR mee wil in die beslissing, terwijl het net nu de steun voelt van Open Vld, CD&V, en de aarzeling van de socialisten. Voor zowat iedere coalitiepartner zit er, cynisch genoeg, winst in het dossier, door de martelgang van de groenen nog wat langer te rekken. Enkel de premier heeft in dat scenario wel wat te verliezen. Poker op hoog niveau dus.

Ook genoteerd: Niemand van Vivaldi is het eens met Bart De Wever (N-VA), om energie als bevoegdheid te splitsen. Toch niet voor de camera’s.

• Het was een weinig verrassend voorstel dat De Wever opperde, zaterdag bij de VRT, om het energievraagstuk te beslechten: “Splits de bevoegdheid van Energie meteen, als je er niet in lukt om te beslissen in het dossier.”
• Daarbij verwees De Wever naar een techniek die de PS gebruikte, met toenmalig vicepremier Philippe Moureaux, in de regering Martens VII: de “institutionele atoombom” droppen. “Toen heeft Moureaux gezegd: ‘Ofwel krijgen wij onze licentie om Waalse wapens uit te voeren, ofwel beslissen wij dat morgen alleen en is het de facto regionale bevoegdheid'”, zo verwees De Wever naar de crisis in 1991. Toen eindigde de zaak overigens met een exit van de Volksunie uit die ploeg: de wapenexport ging uiteindelijk door. Wat volgde, was Zwarte Zondag: de doorbraak van het Vlaams Blok.
• “Voor energie is het de logica zelve dat offshore en kernenergie in één hand zouden zitten: Vlaams. Dan kan je dit van de Vivaldi-tafel evacueren en is De Croo ervan af. Hij heeft zelf ooit gezegd: ‘Als je van een kleine partij de premier levert, word je een dweil.’ Wel, de PS heeft met hem al flink gedweild: belastingverhogingen, arbeidsdeal. Hij gaat de groenen nu toch ook niet met hem laten dweilen? Hij moet één keer een rug rechten en zeggen: we gaan dit niet doen”, zo haalde De Wever alweer uit naar de premier.
• Het voorstel werd vervolgens door alle Vivaldi-partijen van tafel geveegd, waarbij zowat alle reacties vernietigend waren: van een “nationalistische slogan” bij Open Vld, tot “pure sciencefiction” bij Groen. Enkel Vlaams Belang steunde publiek het voorstel van De Wever.
• Maar belangrijk om mee te geven: terwijl voor de schermen CD&V-parlementslid Robrecht Bothuyne, die droomt van het partijvoorzitterschap volgens ingewijden, het voorstel van De Wever afkraakte, klinkt achter de schermen toch een ander geluid: aan de top zijn wel wat mensen het idee van een verdere splitsing van het energiebeleid wel degelijk genegen bij CD&V. Aan de VRT gaf Hilde Crevits overigens mee dat het “niet voor morgen” zal zijn, als men dit ooit wil aansnijden.
• En op veel openlijke steun aan Franstalige kant kan De Wever overigens ook niet rekenen. “Ik ben een overtuigde regionalist, maar alles regionaliseren is niet noodzakelijk goed”, zo stelde PS-vicepremier Pierre-Yves Dermagne op RTL.

Opvallend: De Franstalige mutualiteiten mengen zich nog eens in de discussie over de artsenquota.

• Voorlopig blijft elke communautaire storm over de artsenquota uit: binnen de Vivaldi-coalitie wil minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) nu een ‘responsabiliserend mechanisme’ opleggen aan de nieuwe afgestudeerde artsen: er zijn maar een beperkt aantal RIZIV-nummers die worden uitgedeeld.
• Zo hoopt men een oude discussie op te lossen, waarbij het Franstalig onderwijs elk jaar te veel artsen laat afstuderen, waardoor er zeker bij de specialisten een overtal is, wat geld kost aan de sociale zekerheid. In Vlaanderen is men al veel langer erg streng over hoeveel dokters er kunnen afstuderen elk jaar.
• Na protest vanuit Franstalig België, leek Vandenbroucke toch zijn zin te gaan krijgen. Maar nu moeien de leiders van de grootste Franstalige mutualiteiten zich: Jean-Pascal Labille van Solidaris en Elisabeth Degryse van de Mutualité chrétienne. Zij pleiten er in La Libre plots voor om het beperkt aantal RIZIV-nummers voor huisartsen op te heffen. Er dreigt in Wallonië en zeker in Brussel een tekort aan generalisten.
• Daarmee gooien ze zich opnieuw in de oude communautaire discussie. Het argument van het tekort aan huisartsen werd daarbij al meermaals gemaakt. Alleen, in praktijk studeren er zelfs met een overtal aan Franstalige studenten niet meer huisartsen af: de meesten willen zich net specialiseren. Door meer RIZIV-nummers vrij te maken, hopen de mutualiteiten dat op te lossen. De vraag is of Vandenbroucke daarin meegaat.

Genoteerd: Het proces van Sihame El Kaouakibi lijkt te gaan vallen in het grote verkiezingsjaar van 2024.

• “Schot in de zaak”, zo heet dat dan bij de Belgische justitie: Vlaams Parlementslid Sihame El Kaouakibi is nu al blijkbaar de volle vier keer ondervraagd door speurders. En het verslag van de gerechtelijk expert, een bedrijfsrevisor, die een forensische doorlichting van de financiële handel en wandel van El Kaouakibi maakte, voor zover dat mogelijk is, is ook klaar.
• Tot zover het goede nieuws, in de affaire die de Wetstraat vorig jaar weken in de ban hield. Daarbij lekte onder meer uit dat Open Vld 50.000 euro als ‘startpremie’ of ‘tekengeld’ aan de kandidate gaf, om de lijst te komen versterken.
• Maar uiteindelijk was het vermeende grootschalige fraude met subsidies, in haar kluwen aan vzw’s en vennootschappen, dat haar de das om deed: ze werd door haar partijvoorzitter Egbert Lachaert aan de deur gezet.
• Dat alles maakte de politieke schade voor de liberalen niet minder, zeker niet omdat El Kaouakibi ondertussen wel blijft zetelen in het Vlaams Parlement, waar ze telkens opnieuw ziektebriefjes indient en nooit meer is opgedaagd.
• De advocaten van El Kaouakibi klagen ondertussen steen en been, omdat ze geen inzage krijgen in het dossier, nu bijna een jaar nadat alles lang en breed in de pers werd uitgesmeerd. Dat gebeurde na verschillende klachten van bestuurders in haar vennootschappen, en doorlichtingen van de Antwerpse stadsdiensten, die haar voor miljoenen subsidies gaven.
• De advocaten bevestigen ondertussen wat al geweten was: het is de Centrale Dienst voor Bestrijding van de Corruptie (CDBC), die het onderzoek naar zich heeft getrokken, en die de ondervragingen leidt. Het onderzoek werd vorig jaar gestart, en draait officieel om “valsheid in geschrifte, fouten in de boekhouding, subsidiefraude, misbruik van vennootschapsgoederen en misbruik van vertrouwen”.
• De timing van het proces, pijnlijk traag in België nog steeds, doet in de wandelgangen van de Wetstraat wat zenuwen ontstaan: logischerwijze vindt het plaats binnen twee jaar, in 2024.
• Dat komt bijzonder slecht uit voor de liberalen, die El Kaouakibi op het schild hesen als boegbeeld. En evengoed waren er N-VA-kopstukken, met onder meer minister-president Jan Jambon (N-VA), die haar royaal subsidies toestopten. Het hele proces zou wel eens een ferme schaduw op het verkiezingsjaar 2024 kunnen werpen: dan moet een nieuwe Kamer, een Vlaams Parlement, een Europees Parlement, maar ook overal nieuwe gemeenteraden verkozen worden.