Vorige week kondigde Gabriel Boric, de president van het Zuid-Amerikaanse land Chili, aan de lithiumwinning in het land “gematigd te gaan nationaliseren”. Het plan moet ervoor zorgen dat de opbrengsten van de lithiumindustrie de Chileense samenleving ten goede komen. Het is echter maar de vraag hoe het initiatief uit zal pakken.

Ruwweg dertien maanden na zijn aantreden als president van Chili, zei Boric vorige week in een televisietoespraak: “Chili heeft een van de grootste lithiumreserves ter wereld. Het is een mineraal dat in accu’s van elektrische voertuigen zit en een sleutelrol speelt in de strijd tegen klimaatverandering. Dit is een unieke kans voor onze economische groei die op korte termijn moeilijk te overtreffen zal zijn”. 

De jonge president zei dat hij zijn plannen in de tweede helft van het jaar aan het Congres zal voorleggen, waar hij geen meerderheid heeft. Verwacht wordt daarom dat het plan wijzigingen zal moeten ondergaan wanneer het daar later dit jaar zal worden besproken.

In een reactie op de aankondiging van Boric zagen de Chileense mijnbouwgiganten Albemarle en SQM hun aandelenkoersen dalen. De plannen zouden volgens critici namelijk kunnen leiden tot een verschuiving van toekomstige investeringen in lithium naar andere landen, zoals Australië, ‘s werelds grootste producent.

Boric erkende dat de particuliere sector en veel conservatieve economen op hun hoede zijn voor het plan. “Ik had de zaken gewoon kunnen laten zoals ze waren en niets kunnen doen, en zo onrust kunnen voorkomen. Maar ik denk niet dat dat de beste manier van regeren is. We hebben één doel en dat is welzijn genereren voor de bevolking van Chili”.

“Gematigde nationalisatie”

Maar om het initiatief van Boric een algehele nationalisatie te noemen, zonder enige duiding en context, is verkeerd. “Er zal een gematigde nationalisatie plaatsvinden, vergelijkbaar met die van de koperindustrie van de jaren zestig”, schrijft de journalist Andy Holmes, die in het verleden schreef voor Metals Week, in een column voor Reuters.

De plannen van Boric gaan niet in de richting van een volledig nationalisatie, maar beogen partnerschappen met de bestaande particuliere bedrijven in het land. Specifiek draaien ze om de licenties van mijnbouwgiganten SQM en Albemarle, die aflopen in 2030 en 2043. Santiago wil deze licenties enkel verlengen indien de bedrijven instemmen met het vormen van een joint venture met een nog op te richten staatsbedrijf, waarbij de overheid 50,01 procent van de aandelen in handen heeft. 

Een publiek-privaat partnerschap dus, waarbij Santiago de touwtjes in handen houdt. Boric zei dat de looptijd van de huidige lopende contracten zullen worden gerespecteerd. De gesprekken met SQM en Albemarle zullen vrijwel onmiddellijk van start gaan, aldus de Chileense minister van Economie Nicolas Grau.

Lithiumproducten met toegevoegde waarde

Ook wil Boric de ontwikkeling van “lithiumproducten met een toegevoegde waarde” in Chili bevorderen, iets waar Latijns-Amerikaanse producenten historisch gezien moeite mee hebben gehad. “Dit is de beste kans die we hebben op de overgang naar een duurzame en ontwikkelde economie”, zei de Chileense leider in zijn toespraak vorige week. “We kunnen het ons niet veroorloven die te verspillen”.

Boric stelde daarnaast dat toekomstige ontginingsprojecten enkel doorgang zullen vinden na overleg met de lokale gemeenschappen die zich bevinden rondom de mogelijke sites, en dat ze gebruik moeten maken van nieuwe technologieën die het waterverbruik tot een minimum beperken. Sinds zijn aantreden vorig jaar heeft de Chileen milieubescherming en het “recht op water” tot een van de speerpunten van zijn regering gemaakt.

Het Andesland kampt al jaren met een serieus watertekort, met als resultaat een productiedaling van ontginningsprojecten. De droogte dwingt bedrijven en de overheid tot een intensieve zoektocht naar meer waterbronnen, waterzuivering en prijzige ontziltingsinstallaties. Maar het zoekproces verloopt niet zonder problemen, zeker nu het thema van natuurbescherming als een heet hangijzer rond de nek van de mijnbedrijven hangt.

Het witte goud van de Atacamawoestijn

Chili bezit belangrijke lithiumreserves, waarvan een groot deel zich bevindt onder de zoutvlakten van de Atacamawoestijn in het noorden van het land. Het “witte goud” wordt onder andere gebruikt in oplaadbare batterijen, die cruciaal zijn voor de elektrische voertuigen die het wereldwijde wegennet verder moeten gaan vullen. 

Onder invloed van de transitie naar groene energie is de prijs van lithium vorig jaar gestegen van 14.000 dollar per ton tot meer dan 80.000 dollar in november. En hoewel de prijzen inmiddels zijn gedaald tot een minder stratosferisch niveau, voorspellen sommige analisten een 40-voudige toename van de vraag naar lithium tegen 2040.

Om die reden sloot Brussel eind vorig jaar een cruciaal handelsakkoord met Santiago, dat naar verwachting in 2024 in werking zal treden. Dankzij het akkoord verdwijnen straks vrijwel alle heffingen op de handel tussen de EU en Chili. Ook wordt voorkomen dat Santiago exclusieve handelsrechten verleent aan een specifiek bedrijf. Zo kan Brussel gemakkelijk aan Chileense waterstof, lithium en koper komen.

Controle over bodemschatten

Chili is niet het enige land dat controle wil krijgen over zijn bodemschatten, nu de wereld zich opmaakt voor een groene energietransitie. Mexico nationaliseerde bijvoorbeeld vorig jaar zijn lithiumvoorraden en droeg in februari de verantwoordelijkheid over aan het ministerie van Energie. “Laten we de natie eigenaar maken van dit strategische mineraal”, zei de Mexicaanse president nadat hij het decreet had ondertekend. “Olie en lithium behoren tot de natie, tot het volk van Mexico”.

Business AM sprak met Benjamin Sprecher, industrieel ecoloog bij de Nederlandse TU Delft, over de lithiumindustrie in Chili.