“Als je in de zomer niet genoeg je huiswerk doet, dan betaal je onvermijdelijk daarvoor de prijs.” Een bevoorrecht waarnemer vat het mooi samen: de regering De Croo I raakte er dit weekend niet uit. Geen nachtelijke vergaderingen: “Dat heeft geen zin als je niet dicht genoeg bij de finish zit”, zo zegt een aanwezige. Ondertussen ontwikkelt zich aan tafel een interessante dynamiek: met name Groen lijkt aan tafel systematisch de liberalen te steunen, onder meer over het energiedossier, een beetje tot ergernis van de socialisten. Die willen deze keer wel duidelijk aantonen “dat dit niet meer de regering Michel is”.

In het nieuws: Vanmorgen om 9 uur riep Alexander De Croo (Open Vld) opnieuw zijn vicepremiers samen.

De details: De regering heeft nog ongeveer 24 uur: morgenmiddag moet de premier naar de Kamer voor de State of the Union.

• Geen nachtwerk voor Vivaldi. Zaterdag gingen de topministers om 20 uur al uiteen. Zondag was het 23 uur, en afgelopen. Dat is een duidelijke breuk met het verleden: bij de regering Michel werden grote begrotingsdeals regelmatig beslecht in de vroege uren van een nieuwe dag, na een marathon.
• Dat De Croo die methode van het nachtelijk conclaaf (voorlopig) niet hanteert, heeft volgens insiders simpelweg te maken met het feit dat “de ploeg er niet klaar voor is“: “We waren zaterdag en ook zondag gewoon nog te ver van een akkoord”.
• Die commentaar, “dat er deze zomer te weinig is gewerkt” en “dat er op een aantal vlakken geen goede voorbereiding was”, sijpelt vanuit meerdere partijen door. Pas vorige week werd zo voor het eerst sinds de start van De Croo I de volledige regering voor een ministerraad bijeen geroepen. Dat gebrek aan interne werking frustreerde de afgelopen weken de coalitiepartners.
• De Croo koos er bovendien voor om Vivaldi in de zomer op vakantie te laten vertrekken zonder een traditioneel begrotingsconclaaf: ook dat was een gewoonte die premier Charles Michel (MR) wél hanteerde, voor iedereen op verlof vertrok werd er nog eens goed gebikkeld. Maar de Open Vld’er liet de zaak open, waardoor de ploeg nu vol aan de bak moet over de begroting.
• Hoe dan ook is de sfeer aan tafel nog niet naar een kookpunt gegaan, het is volgens betrokkenen “eerder chaotisch” dan dat er doorgeduwd wordt. De theorie dat De Croo een akkoord “zou uitstellen om zo de communicatie in de hand te houden”, om te vermijden dat er voor zijn eigen State of the Union dinsdagmiddag al heel veel gelekt wordt, wordt door verschillende betrokken als “klinkklare onzin” afgedaan: “Zo werkt het nooit. Er is gewoon erg veel werk te doen, alles komt bijeen”.

Wat ligt er dan allemaal op tafel: Een hele boterham, met de begroting zelf, de hervorming van de arbeidsmarkt, de energiesector en de investeringsagenda.

• Een oude methode die premier De Croo wel manifest hanteert: alles is aan alles gelinkt. Zo was er wat ongenoegen bij de regeringspartners over het feit dat er vorige week al een deal over de energiefactuur van tafel had kunnen vallen, maar dat was buiten de eerste minister gerekend. Die houdt alles netjes gekoppeld, ook al levert dat dan niet meteen elegante akkoorden in het geheel op.
• Vandaag is het energiedossier ook nog niet opgelost. Er blijft discussie over hoe lang het sociaal tarief zou blijven duren. Tegelijk komt er een aanpassing van de heffingen, richting accijnzen. Maar dat volstaat niet voor de socialisten. Zij willen dat de integrale meeropbrengst van de prijsstijgingen voor de overheid wordt teruggegeven aan de burger. De PS denkt aan een “energiecheque”, “de manier waarop interesseert ons minder”, zo is bij Vooruit te horen.
• Met name in het energiedossier valt aan tafel op hoe toch een soort tandem ontstaan is tussen de groenen, zeker met Petra De Sutter, de vicepremier van Groen, en de liberalen: zij blokkeerden gezamenlijk de socialisten. Het roept ergernis op, want langs rood wil men net tonen “dat dit een overwegend linkse regering is”.
• Daarnaast lagen de vele investeringsdossiers heel het weekend op tafel. Daarbij lijkt ongeveer 1 miljard euro aan bijkomende investeringen vast te liggen, de discussie gaat vooral over wie “zijn” of “haar” dossiers binnenhaalt. Want de big picture is al langer onderhandeld: er moet voor 3,5 procent van het bbp geïnvesteerd worden tegen het einde van de legislatuur. De socialisten moeten dus gewoon telkens rustig wijzen op wat in het regeerakkoord al lang verworven is.
• Investeringen in het openbaar vervoer waren zaterdag een stevig punt, waarop vooral PS aandrong, en veel geld binnenhaalde: nadat de socialisten fors hun “ecosocialisme” hadden rondgetoeterd, zetten ze daar aan tafel ook op in.
• Wat de begroting betreft blijft het aan extra belastingen dan weer beperkt tot de effectentaks, die al ingevoerd is, als grote maatregel: dat krijgen de liberalen dan weer gedaan. Daar lijkt men te gaan afklokken op een totale inspanning die ietsjes hoger ligt dan 2 miljard euro, al was er nog lang geen deal over de begroting vanmorgen. De strijd tegen fiscale fraude wordt, alweer, opgevoerd.
• Groot knelpunt blijven toch ook de hervormingen op de arbeidsmarkt. Daar hebben de socialisten echt geen zin om te veel mee te stappen in maatregelen die te veel doen denken aan het vorige, centrumrechtse kabinet. Terwijl de liberalen dus aandringen op onder meer soepelere nachtarbeid en flexibele werkweken, moet de PS toch vooral in de achteruitkijkspiegel loeren en zien of de vakbonden meekunnen in dergelijke dossiers. De druk van de PTB-PVDA blijft immens.
• Zo lijkt het er toch op dat zowel voor de arbeidsmarkt als voor de aanpak van de langdurig zieken er niet al te veel naar “negatieve” of bestraffende maatregelen zal worden gegrepen. De PS blijft zwaar op de rem staan voor het hanteren van de stok, eerder dan de wortel.

Interessant om te zien: De partijvoorzitters zweven als schoonmoeders boven de onderhandelingen, maar veroorzaken niet echt schade deze keer.

• Met wat verbazing werd zondag het mediaoptreden van de CD&V-voorzitter Joachim Coens opgemerkt: ook hij pleitte plots voor een “wintercheque”, een eenmalige tussenkomst zoals de PS. “Heel origineel”, zo werd wat cynisch binnen Vivaldi opgemerkt.
• Coens was overigens niet de enige Vivaldi-voorzitter die zich liet zien in de media. Zo was er Paul Magnette (PS) die op De Zevende Dag nog eens uitdrukkelijk de strijd tegen fiscale fraude op tafel kwam leggen, als bron van extra potentiële inkomsten voor de regering. De PS-voorzitter sprak van “enkele miljarden”.
• Beide voorzitters volgden dus niet de oproep van collega-voorzitter Egbert Lachaert, die vorige week had gevraagd om “tien dagen sérieux”, zodat in alle sereniteit kon gewerkt worden door Vivaldi. Niet verrassend volgde overigens ook Lachaert zijn eigen oproep niet: hij trok vrijdagavond, een paar dagen na zijn reprimande aan zijn coalitiepartners, gewoon doodleuk zelf naar de VRT-studio’s voor ‘De Afspraak op vrijdag’ om daar nog eens zijn politieke boodschap te geven. Een geheugen is soms kort in de Wetstraat.
• Toch kwamen er geen echte oorlogsverklaringen, van geen enkele voorzitter, zelfs Georges-Louis Bouchez (MR) of Paul Magnette (PS) niet, of tenminste, toch niet over de dossiers die binnen de regering op tafel lagen. Eerder voerde men een phony war over de kernuitstap.
• Want Bouchez trok, uiteraard, ook dit weekend naar de studio’s om zijn ding te doen. Maar daarbij ging het vooral over het grote debat van het weekend, namelijk klimaat. Zondag trok immers een klimaatbetoging van 25.000 deelnemers, volgens de organisatoren 50.000, door Brussel. Op RTL hield Bouchez een stevig pleidooi om toch maar de kerncentrales open te houden.
• Tegelijk gingen heel wat partijvoorzitters van Vivaldi – van Groen, Ecolo, PS en Vooruit – net demonstreren. Daarbij rijst de vraag of dat dan tegen het eigen beleid was of niet. Het platform van de demonstranten roept immers op tot “de afschaffing (op korte termijn en met flankerende maatregelen) van de subsidies voor fossiele brandstoffen”. Maar met nieuwe gascentrales doet men net het tegenovergestelde.
• Overigens was minister van Klimaat Zakia Khattabi (Ecolo) wel zo verstandig om niet zelf te gaan betogen, dat “liet ze aan haar partijgenoten”, zo tweette ze. Maar opvallend: met Karine Lalieux (PS) en Meryame Kitir (Vooruit) liepen ook ministers van de eigen federale regering mee in de betoging.
• Vanop de betoging gaf Magnette bovendien nog eens extra gas, voor de tv-camera’s. “Ik heb Bouchez hier niet gezien, maar het wordt tijd dat klimaat niet enkel een thema is van links. Het wordt tijd dat de MR wakker wordt en de ernst van de klimaatsituatie inziet.”
• Daarop reageerde Bouchez dan weer uiterst scherp: “Wij weten wat ons te doen staat. We gaan niet de straat op, maar ondernemen actie. Wat denkt de PS van de kernuitstap, met 13 miljoen ton CO2 per jaar? Zullen we die fout voor het klimaat vermijden?”
• Toch lijken dat voorlopig schermutselingen in de marge: binnen de regering is het hoofdstuk klimaat al netjes min of meer afgerond tegen de State of the Union.

Opvallend: Vanmorgen kregen Groen en Ecolo de kwestie van de gascentrales en de nucleaire centrales vol op hun bord.

• Vanmorgen kreeg het gloednieuwe hoofdkantoor van de groenen, dat Ecolo en Groen sinds enkele weken delen, onverwacht bezoek. Het gaat om een bezettingsactie van Tegengas, radicale klimaatactivisten die een verlenging breien aan de betoging van gisteren.
• Want de activisten eisen niets minder dan het schrappen van de plannen van de regering om nieuwe gascentrales te bouwen, om de sluiting van zeven Belgische kerncentrales op te vangen.
• Die gascentrales zijn omstreden omdat ze uiteraard CO2 uitstoten, wat met kernenergie niet het geval is. Maar de Groenen houden vol dat het nodig is, omdat ze al jaren ijveren voor de sluiting van het nucleaire park.
• De bezetting komt op een opvallend moment, één dag nadat kopstukken van Groen en Ecolo mee opstapten in de Klimaatbetoging. In het platform van eisen dat die demonstratie voorlegde, staat expliciet het stopzetten van subsidies voor fossiele brandstoffen: exact wat de federale ploeg met groenen erin, dus van plan is.  

The big picture: Niemand verwacht echt dat er nog een wiel afvliegt, tegen morgen.

• De kans is niet klein dat het vandaag dan toch nachtwerk wordt: net iets te veel dossiers zijn en blijven nog onbeslist. Maar dat de Vivaldi-coalitie tot het gaatje zal gaan en uiteindelijk ook wel met witte rook naar buiten zal komen, daar twijfelt tegelijk niemand aan.
• Alleen wordt verwacht dat de PS het op een pak dossiers toch bikkelhard zal spelen. Dat de Vlaamse groenen daarbij de Open Vld van de premier steunen, maakt het verschil niet: de socialisten blijven de grootste familie in de regering en zullen boter bij de vis willen.
• Tegelijk is de oorlogssfeer tussen liberalen en socialisten, die er een paar weken geleden heerste, ondertussen wel wat verdampt. En tot nader order blijft iedereen de PS-vicepremier Pierre-Yves Dermagne loven voor zijn beheerst en verstandig optreden: het is geen man waar systematisch ruzie mee gemaakt wordt.
• Overigens geldt dat voor velen aan tafel in de Kern: zowel Frank Vandenbroucke (Vooruit), maar ook Vincent Van Peteghem (CD&V) of Petra De Sutter (Groen) zijn figuren die allemaal het theater aan tafel wat schuwen en eerder op rationele manier onderhandelen. Vivaldi is zeker geen decibel-kabinet, zoals dat bijvoorbeeld in de paars-groene tijden van Guy Verhofstadt (Open Vld) wel de gewoonte was.
• Morgen dus, als het stof is neergedwarreld, zal het erop aankomen voor premier Alexander De Croo om het nieuwe tijdperk, postcorona, ook voor zijn ploeg zo enthousiast en krachtig mogelijk aan te snijden, en daarbij een beetje een tweede adem te vinden, na de schermutselingen van de zomer. De toverwoorden voor de speech gaven we u al vrijdag mee, die blijven onveranderd: “Herstart. Transitie. Hervorming. Investering.”

Opvallend: VRT krijgt forse kritiek van de liberale voorzitter Egbert Lachaert (Open Vld), omdat omroep een documentaire maakt over Sihame El Kaouakibi.

• “Onbegrijpelijk dat de openbare omroep VRT belastinggeld spendeert aan iemand die iedereen om de tuin leidde. Waarom geld spenderen om hier een forum aan te bieden? In dit dossier moet vooral het gerecht asap zijn werk kunnen doen, met de gepaste gevolgen”, zo reageert Egbert Lachaert, op het nieuws dat Eén een documentaire aan het maken is over Sihame El Kaouakibi.
• Wat de kritiek wat vreemd maakt, is het feit dat er inhoudelijk quasi niets bekend is over de nog deels te draaien en nog uit te zenden documentaire, die ervaren journalist Eric Goens aan het maken is in opdracht van de openbare omroep. Behalve dan dat Goens toegang kreeg tot de gevallen politica. “Sinds het uitbreken van de problemen met het stads- en dansproject ‘Let’s Go Urban’ als enige reportagemaker toestemming van de onderneemster/politica om haar te volgen en haar te interviewen op belangrijke tijdstippen en gebeurtenissen”, zo liet de VRT weten.
• Maar de openbare omroep zou dus “een forum” gaan bieden aan El Kaouakibi, zo beweert Lachaert althans. Al maanden verschijnt El Kaouakibi niet in het openbaar: het lijkt vanuit journalistiek oogpunt alvast legitiem om haar, na een hele reeks beschuldigingen en gerechtelijke procedures, ook aan het woord te laten.
• Wat het lastig maakt voor de Open Vld-voorzitter is dat zijn partij de politica lanceerde, op de lijst een plaats bood die een zitje verzekerde én bovendien via een factuur 50.000 euro betaalde aan een vennootschap van El Kaouakibi voor die overstap naar de politiek: een tot dan toe ongeziene praktijk om kandidaten “te kopen”.
• De Vlaamse liberalen duwden El Kaouakibi ondertussen uit de partij en uit hun fractie in het Vlaams Parlement. Daar blijft ze zetelen als onafhankelijke, wat weer tot nieuwe commotie leidde: ze is al nu een vol jaar afwezig met een ziektebriefje, maar bleef heel die tijd haar volle loon ontvangen. Recent wijzigde het Vlaams Parlement de regels, om het loon van El Kaouakibi toch te verminderen.
• Lachaert werd van antwoord gediend door documaker Goens zelf: “Onbegrijpelijk dat een liberale partijvoorzitter zich als een volleerde populist meent te mogen moeien met redactionele keuzes van een zender. Er is nochtans, beste Egbert, héél wat te vertellen over de affaire. Stay tuned.”
• Maar Lachaert bleef op Twitter volhouden in zijn kritiek. Hij stelde de vraag of men het “een goed idee vindt, dat iemand die we al een jaar niet in het parlement zien en die aan niemand al een woord uitleg gaf over alles wat er gebeurde, plots een eigen programma krijgt”. Daarop antwoordde Goens dan weer: “Ze krijgt geen ‘eigen programma’, meneer Lachaert. Uw populisme is te plat om waar te zijn.”
• Net vorige week werd het debat over persvrijheid wereldwijd nog eens aangekaart, met een Nobelprijs voor twee journalisten. In die zin verbaast het communicatiespecialisten dat uitgerekend in dit dossier de Open Vld-voorzitter weer de aandacht naar zichzelf en zijn partij zuigt, en de animositeit opzoekt via Twitter.