De Europese Commissie zal in juni een wetsvoorstel indienen om alle in de EU gevestigde bedrijven te verplichten ‘verantwoordelijkheid te nemen voor de mensenrechtenschendingen’ in hun toeleveringsketens. Het voorstel spitst zich ook toe op wandaden tegen het milieu. Feitelijk zou het gaan om een uitbreiding van de zorgvuldigheidseisen (‘due diligence’). Waarop zou dit voorstel dan een weerslag hebben?
Het Europees Parlement verklaarde in een verslag in maart dat dit dringend nodig is omdat bedrijven in de EU niet actief genoeg zijn in het voorkomen van misbruiken in de toeleveringsketen. Volgens een studie van de Commissie houdt slechts 37 procent van de EU-bedrijven zich aan deze zorgvuldigheidseisen.
Het voorstel wordt bij EU-volgers in de internationale pers op scepsis onthaald. Politico bedacht voor vier producten uit de supermarktrekken een scenario: hoe zal zo’n nauwlettende opvolging van de nieuwe eisen er in de praktijk uitzien?
1- Chocolade
- ‘Kinderarbeid is nog steeds schering en inslag op cacaoplantages in Ivoorkust en Ghana, waar 60 procent van alle chocolade ter wereld vandaan komt. Uit een belangrijk recent Amerikaans rapport blijkt dat in deze twee West-Afrikaanse landen meer dan 1,5 miljoen kinderen in de cacaoproductie werken’, schrijft Politico.
- Hoe verwacht de EU deze wantoestanden de kop in te drukken?
Het Europees Parlement zou, op grond van de nieuwe wet, aandringen op een invoerverbod voor producten die via kinderarbeid tot stand zijn gekomen. Maar of uw chocolade daarna echt vrij van kinderzweet zal zijn of niet, hangt af van hoe ver de wet bedrijven dwingt om in de toeleveringsketen te kijken.
- Jammer maar helaas …
Sergi Corbalán, uitvoerend directeur van het Fair Trade Advocacy Office, zegt dat het wetsvoorstel bedrijven op papier kan dwingen zich aan de wet te houden, ‘zonder dat de ondernemingen daadwerkelijk gedwongen worden hun manier van inkopen te veranderen en hoeveel ze voor de producten betalen – en dat is het risico’.
Bedrijven zouden bijvoorbeeld kunnen betalen voor privéaudits om aan te tonen dat zij hun toeleveringsketens evalueren. ‘Met een dergelijke bureaucratische aanpak kunnen zij ingrijpender wettelijke of regelgevende maatregelen makkelijk omzeilen’, betoogt Politico.
2- Italiaanse olijven
- ‘Veel Italiaanse olijven die in de supermarkt liggen, zijn geplukt door immigranten zonder documenten. Deze mensen worden uitgebuit voor slechts 2 tot 2,50 euro per uur.’
- Met de nieuwe wet kan de supermarkt die de olijven inkoopt immers druk uitoefenen op de boerderij om zich aan het arbeidsrecht te conformeren. Toch?
- Jammer maar helaas …
Het zou voor een supermarktketen betrekkelijk eenvoudig zijn een audit uit te voeren waarbij een inspecteur – aangekondigd of spontaan – naar een boerderij gaat en de arbeiders zonder papieren zich verbergen. Na de audit krijgt de boerderij groen licht, en voilà, de supermarkt heeft zich van zijn taak gekweten.
Zelfs als supermarkten de arbeidsomstandigheden op Europese boerderijen zouden moeten controleren, dan nog is het de vraag of de gevolgen van deze controles de leef- en werkomstandigheden van immigranten zonder papieren zouden verbeteren. Deze mensen willen meestal niet met de wet in aanraking komen omdat ze anders worden gearresteerd en Europa worden uitgezet.
3- Douchegel
- ‘Dat men het ingrediënt palmolie in douchegel stopt, is één van de redenen voor de globale ontbossing.’
- De EU kan met een nieuwe wet die ontbossing ontmoedigen. Toch?
‘De Commissie werkt aan een lijst van grondstoffen – denk aan palmolie, soja, koffie, cacao – die in verband worden gebracht met ontbossing’, liet Jorge Rodríguez Romero van de afdeling milieu van de Europese Commissie optekenen.
- Jammer maar helaas …
Om ervoor te zorgen dat uw douchegel niet indirect bossen vernietigt, blijft echter de vraag hoe bedrijven zullen moeten bewijzen dat de palmolie die zij kopen ‘ontbossingvrij’ is. En hoe strikt de EU-landen dit zullen handhaven.
In Indonesië bijvoorbeeld hebben transparantiecampagnevoerders systematische corruptie vastgesteld waarbij plaatselijke autoriteiten illegale bosbouwvergunningen verstrekten aan bedrijven. Dit ondanks een overeenkomst met de EU over duurzaam hout, die sinds 2016 van kracht is.
Dus: hoewel een bedrijf op papier misschien ontbossingsvrije palmolie importeert, hebben de EU-autoriteiten maar weinig middelen om te controleren of dat in de praktijk ook zo is.
4- Ketchup
- ‘Veel ketchup-tomaten zijn geplukt of verwerkt door gevangen gehouden Oeigoeren in China.’
- Hoe zal de nieuwe EU-wet deze dwangarbeid verhinderen?
De EU overweegt een volledig invoerverbod voor goederen die gemaakt zouden kunnen zijn door gedetineerden in Xinjiang (waar naar verluidt honderdduizenden tot meer dan een miljoen moslims worden vastgehouden in werkkampen, red.). De VS hebben in januari van dit jaar besloten alle invoer van tomaten en katoen uit Xinjiang te verbieden, zodat de EU in feite in de voetsporen van Washington zou treden.
- Jammer maar helaas …
Een verbod zou geen einde maken aan de dwangarbeid, aangezien dezelfde slavenarbeiders nog steeds tomaten kunnen plukken en verwerken voor andere markten die de mensenrechten met voeten treden.
Hoewel het indirecte druk zou kunnen uitoefenen op tomaten uit Xinjiang, zouden zij ook op een meer omslachtige manier in Europese ketchups terecht kunnen komen. ‘Tomaten zouden bijvoorbeeld kunnen worden verscheept naar een plaats waar geen verbod geldt – denk aan een andere Chinese provincie of het buitenland – alvorens opnieuw te worden geëtiketteerd, misschien zelfs verwerkt, en verscheept naar de EU-zone’, besluit Politico.
‘Brussel is op zijn luidruchtigst als de zaken op hun slechtst gaan’, valt in de Charlemagne-rubriek van The Economist te lezen. Wetsvoorstellen indienen die weliswaar een goed gevoel opwekken, maar wellicht geen zoden aan de dijk brengen: ‘luid’ kan het er in de Europese Wijk volgens een aantal critici inderdaad aan toegaan. (mah)
Lees ook:
