De sms- of appberichten die de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, heeft gewisseld met de baas van Pfizer over de inkoop van 1,8 miljard coronavaccins, moeten openbaar gemaakt worden. Dat vindt de EU-ombudsman, die klachten onderzoekt over Europese instellingen.

Uit een artikel van The New York Times, waarvoor de krant zowel Von der Leyen als Pfizer-topman Albert Bourla had gesproken, bleek dat de twee uitvoerig sms- en belcontact hadden gehad in de aanloop naar een vaccindeal tussen Pfizer en de EU. Dat persoonlijke contact zou doorslaggevend zijn geweest in het veiligstellen van de vaccins voor de EU.

Vluchtig

Reden genoeg voor journalist Alexander Fanta om de sms-berichten op te vragen bij de Europese Commissie via een beroep op de Europese variant van de Wet Openbaarheid van Bestuur. In principe moeten alle documenten die van belang zijn voor de besluitvorming bewaard blijven en op verzoek openbaar gemaakt worden, tenzij er zwaarwegende belangen zijn om dat niet te doen.

Maar Fanta kreeg wat betreft het sms-contact nul op het rekest. Drie documentjes kreeg hij toegestuurd, maar geen tekstberichten. Die worden namelijk helemaal niet geregistreerd in het documentatiesysteem, liet de Commissie weten, omdat ze naar hun aard ‘vluchtig’ zouden zijn.

Gehakt

De Ombudsman maakt gehakt van dat archiveringsbeleid. De waakhond wijst erop dat alle informatie die van belang is voor het beleid of besluitvorming aangemerkt moet worden als een document, in de zin van de Eurowob.

Het houdt dus geen pas om in zijn algemeenheid te zeggen dat sms-jes of Whatsappberichten niet gearchiveerd hoeven te worden. Als de info relevant is, moeten journalisten en burgers daar toegang toe kunnen krijgen.

Wanbeheer

Uit het besluit van de Commissie op het openbaarheidsverzoek blijkt dat er alleen gezocht is naar documenten die zijn geregistreerd in het systeem. Ondanks het uitdrukkelijke verzoek om de tekstberichten te openbaren, bleek daar dus überhaupt niet naar gezocht te zijn. Wanbeheer, noemt de Ombudsman dat.

Dat de berichten niet zijn geregistreerd, daar heeft de Ombudsman geen boodschap aan. De relevante stukken moeten op tafel komen, of de Commissie die nu in een systeem heeft staan of niet. Het klachteninstituut eist dan ook dat er alsnog naar de berichten wordt gezocht.

Niet bindend

Onduidelijk is voorlopig trouwens of de berichten nog wel bestaan, of dat Von der Leyen ze inmiddels heeft gewist. Een woordvoerder van de Commissie wilde daar vandaag geen uitsluitsel over geven. Wel gaf hij aan dat de Commissie een antwoord zal sturen naar de Ombudsman. De deadline daarvoor ligt op 26 april.

Overigens zijn de aanbevelingen van de Ombudsman niet bindend. Als de Europese Commissie wil, kan het de woorden van de waakhond naast zich neerleggen. Wel bestaat de mogelijkheid voor Fanta om dan naar het Gerecht van het Europees Hof van Justitie te stappen om alsnog openbaarmaking af te dwingen.