De Franstalige groenen werden al lang voor de federale Vivaldi-coalitie geïdentificeerd bij de Vlaamse centrumpartijen Open Vld en CD&V als een gevaar, mocht er ooit een coalitie afgesloten worden. Maar kijk: Jean-Marc Nollet (Ecolo) bouwde vertrouwen en groeide naar z’n Vlaamse coalitiepartners aan tafel, toen de regering De Croo I gemaakt moest worden. Alleen, Ecolo is geen partij die door één man in de hand gehouden kan worden. De incidenten stapelen zich op. En in de verte doemt de Brusselse stadstol op, een erg symbolisch geladen dossier.

In het nieuws: Ecolo ligt onder vuur, vooral in Franstalig België.

De details: Een voorstel van Ecolo om landbouwgronden op te kopen in Waals-Brabant, jaagt de boeren de kast op.

• ‘Stop de groene hoer‘. Met die slogan liepen ooit, in 2003, de Vlaamse jagers, boeren en een aantal politici, onder meer de liberaal Jaak Gabriëls, door de straten van Gent. Het waren de nadagen van een paars-groene regering, en het protest in Vlaanderen tegen de ‘regelneven’ van groen, die onder meer chocolade sigaretten wilden verbieden, kwam tot een kookpunt.
• Zeker de Boerenbond, een actief wapen van de christendemocraten, die in oppositie waren geduwd, werd een echte oorlogsmachine tegen de groenen, waardoor zelfs de coalitiepartners van Groen eindigden op dergelijke manifestaties.
• Deze week kampte Ecolo met de voorbode van dergelijke tegenstand. Het was de Brusselse minister Alain Maron (Ecolo) die de felle reacties had uitgelokt, met een voorstel om als Brussels Gewest gronden in Waals- en Vlaams-Brabant te gaan opkopen, om er ecologische landbouw te organiseren, de ‘keten korter te maken’, en ’30 procent van Brussel zelf van groenten en fruit te gaan voorzien’.
• Dat leidde tot felle tegenreacties.
  • Bij de boeren zelf, die de bijzonder dure landbouwgrond als een van hun grote problemen zien, en nu dus nog een nieuwe koper op de markt zien verschijnen.
  • Bij de andere gewesten: Vlaanderen reageerde via minister van Landbouw Hilde Crevits (CD&V) meer dan ontstemd over gebrek aan overleg, maar het was vooral Wallonië, waar Ecolo nochtans in de regering zit, waar Willy Borsus (MR) de bazooka bovenhaalde en in een vlammend perscommuniqué z’n ongenoegen uitte.
  • Felst van al was misschien wel de pers. In La Libre verscheen een verschroeiend commentaarstuk van coryfee Francis Van de Woestyne, dat brandhout maakte van Maron. ‘Op welk continent, in welke eeuw en onder welk politiek regime leeft Alain Maron, of wenst hij te leven? (…) Zijn voorstellen getuigen van een verbazingwekkend gebrek aan kennis over de landbouwsector. (…) Zijn politieke manier van denken verwijst naar een planeconomie het betere communistische regime waardig.’
• Vierentwintig uur later zat er voor Maron niets anders op dan met de staart tussen de benen ‘excuses’ aan te bieden, en te komen uitleggen dat hij het allemaal zo niet bedoeld had: zodanig snel dat de Vlaamse pers er nauwelijks iets van kreeg opgepikt.
• Aan Franstalige kant merkt men op dat het lang niet de eerste keer is dat Maron uit de bocht vliegt. Zo waarschuwde hij in volle pandemie al dat ’te veel coronatesten voor te veel wegwerpafval zorgt’, en dus maar beter niet te veel kon getest worden. En hij viel het UZ Brussel en haar directie frontaal aan omdat zij de kat de bel aan bonden over de toestand in Brussel, als zouden die ‘communautaire spelletjes’ spelen.

Wat tegelijk gebeurde: Diezelfde dag jaagt Ecolo ook CD&V de kast op, door plots het abortusdossier op te graven.

• Ook gisteren, los van Maron z’n gang naar Canossa op dat moment, pookte Ecolo een ander vuurtje op.
• De Raad van State had immers haar advies klaar, voor de vierde keer al, over het wetsvoorstel dat in de Kamer voorligt rond de versoepeling van abortus. Dat voorstel werd maandenlang gesteund door liberalen, socialisten, groenen en communisten, maar vormde een absoluut breekpunt voor CD&V, bij de regeringsonderhandelingen. De adviezen van de Raad van State werden daarbij wat misbruikt, ze waren een vertragingsmanoeuvre zo lang de regeringsonderhandelingen liepen.
• Voor CD&V-voorzitter Joachim Coens werd het een erezaak om garanties rond abortus te krijgen: het dossier zou in consensus met alle regeringspartijen beslist worden. CD&V kreeg dus bij de onderhandelingen een de facto vetorecht in het abortusdossier.
• Maar Ecolo duwde gisteren plots het gaspedaal in. ‘Niets belet ons om het parlementaire werk te hervatten. Heel wat vrouwen wachten op de vooruitgang en de modernisering van het juridische kader over zwanger­schaps­afbreking’, zo luidde een persbericht van Ecolo-Kamerlid Séverine de Laveleye als reactie op de Raad van State.
• De RTBF pikte het meteen op, en interpreteerde het op de meest logische manier: het mes ging op de keel van CD&V.
• Coens zelf reageerde scherp, in een tweet: ‘Het regeerakkoord over abortus is duidelijk, eerst: ‘Een onafhankelijk multidisciplinair wetenschappelijk onderzoek door experts die een studie en evaluatie maken van de praktijk en wetgeving.’ Daarna debat en consensus zoeken. Hangende wetsvoorstellen worden niet gestemd.’
• Uiteindelijk suste onder meer de PS, en ook vanuit de groene fractie zelf kwam het signaal dat dit ‘misbegrepen’ communicatie was: de bedoeling was zeker zich aan het regeerakkoord te houden.
• Maar binnen CD&V heerst de argwaan: in hoeverre zijn de coalitiepartners op dit vlak te betrouwen? Iedereen herinnert zich de woorden van de MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez deze zomer, over dit dossier: ‘Wat gaat CD&V doen, de regering laten vallen en haar ministers opgeven?’
• Hendrik Bogaert (CD&V), ooit lijsttrekker in West-Vlaanderen maar vandaag afgedwaald naar de rand van de partij, tweette fel: ‘Olé, het heeft lang geduurd. Ecolo voert de forcing over abortus. Je kan met die partij goed samenwerken. Zolang je Frans spreekt en toegeeft.’
• Bij de CD&V-top tilt men aan dat laatste niet bepaald, en zelfs breder aan heel de communicatie van Ecolo niet: ‘Much ado about nothing‘, is daar te horen. ‘Men heeft goed begrepen bij de partners wat is afgesproken, en daar gaan we iedereen aan houden. Ook niet meer dan dat.’

Wat ook gist: De federale excellenties van Ecolo maken het hun Vlaamse coalitiepartners niet bepaald makkelijk.

• Alle drie de federale regeringsleden van Ecolo, vicepremier Georges Gilkinet, Zakia Khattabi en Sarah Schlitz, zitten al jaren in een tweetalige, ‘unitaire’ fractie: ze kennen hun collega’s van Groen dus door en door, en zouden moeten weten wat leeft over de taalgrens.
• Meer nog, zowel Khattabi als Schlitz namen Nederlandstalige topmedewerkers uit de stal van Groen, om hun kabinetten te bemannen en besturen.
• Maar geen van de drie toont veel subtiliteit ten opzichte van bepaalde gevoelige dossiers, zeker aan Vlaamse kant.
  • Zo was er Gilkinet, die als minister van Mobiliteit deze week nog enthousiast aankondigde de gratis Railpass een nieuw, tweede leven te willen geven. Dat tot ergernis van onder meer CD&V, dat liever de huidige abonnementshouders van de NMBS iets zou geven. Maar vooral: aan Vlaamse kant is het woord ‘gratis’ politiek gezien iets gevaarlijk.
  • En wat te denken van Schlitz, die voor haar beleidsverklaring met een ‘inclusieve tekst’ kwam in het Frans, ontdaan van elke gendergekleurdheid, en bovendien nog een doventolk uitnodigde om simultaan te vertalen, maar tegelijk erin slaagde geen woord Nederlands te spreken bij haar beleidsverklaring. Vooral haar repliek op die kritiek, afgelopen weekend op RTL, was veelzeggend: ‘Ach, het zijn toch maar de Vlaams-nationalisten die daar een zaak van maken?’
  • Tenslotte is er Khattabi, aangesteld door Nollet als minister ook al wist men goed dat ze aan Vlaamse kant een omstreden figuur was. De voormalige Ecolo-covoorzitter zet voor niemand een stap opzij, waarbij ze weinig vrienden maakt. Vanmorgen moest Bertrand Henne, politiek analist van de RTBF, eraan geloven. Die had haar ‘slecht voorbereid en aarzelend’ genoemd, over de CO2-taks die ze voorstelde in haar beleidsnota, maar die nog sneller werd afgevoerd dan ze vermeld was.
  • ‘Helemaal niet het geval, een collega uit de regering heeft mijn niet-definitieve teksten gelekt aan De Morgen. Die journalist wist goed dat we dat niet gingen weerhouden, maar wilde buzz. Men doet aan intoxicatie om Ecolo in de regering te ondermijnen, maar sluit de ogen voor het gebrek aan loyauteit in de regering en de journalistieke praktijken in deze zaak’, zo kwam Khattabi nog eens terug op de CO2-taks.

Waarom dit echt van belang is: Politiek is driebanden. Niet Ecolo, maar Groen en de Vivaldi-partijen aan Vlaamse kant kunnen verliezen.

• Politieke families zijn een interessant fenomeen in de Belgische politiek. Zeker Groen en Ecolo experimenteren nu al jaren met intensieve samenwerking, in één gezamenlijke Kamerfractie. Alleen lopen de scores van Groen en Ecolo electoraal helemaal niet gelijk.
• De realiteit is dat beide partijen in een heel andere electorale vijver opereren, met andere dynamieken tussen partijen en andere media ook. Wie dat goed wilde aanvoelen, moest maar het ‘overwinningsfeest’ van Groen-Ecolo op 26 mei 2019 bezoeken: terwijl daar aan Franstalige kant uitbundig werd gevierd, na alweer een overwinning en zelfs monsterscores in Brussel, probeerde Groen-voorzitter Meyrem Almaci aan te knopen met de overwinningssfeer, maar was de realiteit dat het veel minder dan verwacht was aan Vlaamse kant. In plaats van een forse stap vooruit, werd het een overwinningsnederlaag.
• Dat verschil in mindset werd nog erger nadat Almaci in het najaar van vorig jaar erg nipt opnieuw verkozen werd als voorzitter. De tegenkandidaat, Björn Rzoska, komt uit de Vlaamse beweging, en heeft een heel andere politieke strategie, onder meer over potentiële samenwerking met de N-VA. Hij haalde het niet, maar ongeveer de helft van de groenen stonden wel aan zijn kant: een verdeelde partij dus.
• Dat drama herhaalde zich nog eens toen bij de start van Vivaldi Kristof Calvo (Groen) gepasseerd werd als minister: dat scheurde de partij helemaal in twee kampen, en liet wonden na.
• Met daarnaast nog een opvallende opmars voor de Vlaamse socialisten onder leiding van Conner Rousseau (Vooruit), zie je dat Groen wat in het hoekje zit op dit moment.
• Het contrast met Ecolo kan niet groter zijn: daar leeft men op een wolk, met een weelde aan kabinetten, in de Waalse, Brusselse én federale ploeg. En heeft men het zelfvertrouwen om telkens weer opnieuw assertief te communiceren. Want dat levert aan Franstalige kant duidelijk wat op voor de ecologisten.
• Alleen: zo dreigt wel verder schade aan Vlaamse kant. Want die zelfbewuste houding van de federale Ecolo-ministers, de voortvarendheid van hun Brusselse minister, het werkt het imago in Vlaanderen niet in de hand. En zelfs coalitiepartners zoals CD&V, maar zeker Open Vld dreigden daarvoor op te draaien.
• Het meest symbolische dossier is dat van de Brusselse stadstol, waarover de Brusselse regering vast van plan is ze in te voeren. Dat gaat zo’n 2 miljard euro opbrengen, maar voor pendelaars kan dat tot 2.000 euro taks extra per jaar gaan betekenen, als ze bijvoorbeeld een job in Brussel hebben.
• Met de groene minister Elke Van den Brandt (Groen) als bezieler, maar ook de Brusselse minister Sven Gatz (Open Vld) mee in de plannen, kleeft er een heel stevige groene en paarse stempel op het dossier. Zeker in Vlaanderen belooft dat vuurwerk te geven: een al te negatieve connotatie met assertief groen beleid is dus misschien niet de juiste context om dergelijk gevoelige plannen er door te duwen. Maar het is zeer de vraag of men daar in Brussel, ook bij Groen, van zoiets überhaupt wakker ligt.
• Opvallend alvast is de noodkreet die Vlaams minister van Mobiliteit Lydia Peeters (Open Vld) slaakt over de stroeve samenwerking tussen Vlaanderen en Brussel, vandaag in De Standaard. ‘Zowat elk dossier waarvoor we moeten samenwerken, vordert ontzettend traag. We gaan amper vooruit.’
• Zij en Van den Brandt zaten al meer dan een jaar geleden samen over de Brusselse verkeersknoop. ‘Wij hadden de ambitie om snel overeenkomsten af te sluiten. Ik geloofde echt dat we constructief zouden kunnen samenwerken. Dat was misschien naïef, besef ik nu. Dertien maanden later is dat globaal akkoord nog altijd niet rond. We blijven van het kastje naar de muur lopen.’
• In tussentijd heeft Brussel wel erg veel aanpassingen uitgevoerd aan haar wegen en infrastructuur, om wagens steeds minder welkom te maken in de hoofdstad. Op een aantal invalswegen verminderde de capaciteit aanzienlijk.

Om te volgen: Digitaal stemmen vanuit het buitenland straks?

• Geen grote breuk met het verleden, dat wordt het op Buitenlandse Zaken met Sophie Wilmès (MR). De voormalige premier volgde haar partijgenoot Philippe Goffin op, en kwam deze week met haar beleidsbrief. Ze moest in tussentijd ook herstellen van COVID, waardoor ze zelf even op intensieve zorgen belandde.
• Met Wilmès is alweer een Franstalige liberaal aan zet op die post: het departement kleurde al erg ‘blauw’, maar zal dat nu enkel alleen nog maar meer worden. Anderzijds maken de socialisten hun terugkeer in de regering: in de komende beweging zullen dus ook de ‘rode’ diplomaten wat aan bod komen, om mooie posten in het buitenland te krijgen.
• Het belangrijkste dat Wilmès aankondigde de afgelopen dagen, was vooral dat ze ‘op een realistische manier’ aan buitenlandpolitiek wil doen. Geen al te grote afwijking met de vorige regering dus ook. De regio van de Grote Meren, Centraal-Afrika, blijft een belangrijk deel van de aandacht nemen.
• Meest opvallend is dat Wilmès aankondigde te gaan bekijken of Belgen in het buitenland voortaan elektronisch kunnen stemmen. Dat zou het makkelijker kunnen maken voor sommigen, die anders moeten reizen naar een consulaat. Vooral de MR haalt behoorlijk wat stemmen uit het buitenland binnen.
• Overigens beheert Wilmès als minister van Buitenlandse Zaken de post Buitenlandse Handel. In de vorige regeringen was dat nog een aparte portefeuille, die op onnavolgbare wijze werd ingevuld door Pieter De Crem (CD&V).