De geruchtenmolen draait op volle toeren: Saoedi-Arabië zou op het punt staan om Israël te erkennen en officiële betrekkingen aan te knopen. Recente tegenkanting van invloedrijke Saoedi’s doen de speculaties echter verstommen.
Volgens verschillende bronnen heeft de Saoedische kroonprins Mohammed bin Salman (MBS) de Israëlische leider Benjamin Netanyahu vorige maand ontmoet, in het bijzijn van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo. Een zeer opmerkelijk onderonsje, aangezien Saoedi-Arabië de Joodse staat officieel niet eens erkent als natie. In het geheim maken beide landen al sinds de jaren 60 militaire en politieke afspraken, maar een ontmoeting op topniveau was tot voor kort ondenkbaar.
Golf van vredesakkoorden
Het nieuws veroorzaakte heel wat opschudding in het Midden-Oosten. Sindsdien wordt er duchtig gespeculeerd dat Saoedi-Arabië de volgende Arabische staat is in het rijtje dat de diplomatieke relatie met Israël gaat normaliseren.
Onder Amerikaanse invloed normaliseerden verschillende Arabische staten de voorbije maanden hun relatie met Israël: de Verenigde Arabische Emiraten, Bahrein, Marokko en Soedan.
Tot deze zomer had de Joodse staat Israël maar met twee Arabische landen diplomatieke betrekkingen: met Egypte sinds 1979 en met Jordanië sinds 1994. Arabische naties zagen Israël als ‘de laatste westerse kolonisator in het Midden-Oosten’.
Het officiële standpunt van de Arabische Liga, een samenwerkingsverband tussen 22 Arabische landen, is dat ze Israël enkel erkennen als er een tweestatenoplossing komt voor het Israëlisch-Palestijns conflict. Dat betekent dat de Israëli’s moeten stoppen met nederzettingen te bouwen op Palestijns grondgebied, en dat de Palestijnen een eigen staat mogen oprichten. Dat solidariteitsprincipe is sinds de Israëlisch-Arabische akkoorden van de voorbije maanden officieel dood.
Regionale strubbelingen
We weten dat MBS pro normale betrekkingen met Israël is. De ‘geheime’, maar zeer bewust gelekte, ontmoeting is daar een zoveelste aanwijzing voor. Als de Mossad en de Saoedische veiligheidsdiensten zoiets uit de pers willen houden, komt geen kat het te weten. De Saoedische kroonprins heeft al op verschillende gelegenheden aangegeven dat ‘vrede met Israël in het belang van de Golfstaten zou zijn’.
De grootste driver achter de toenadering tussen de joodse thuisstaat en de zelfverklaarde ‘hoeder van de islam’ is een gedeelde obsessie met aartsvijand Iran. Ook de regionale ambities van Turkije vormen een gezamenlijke doorn in het oog, zij het in mindere mate.
In de jaren 90 en begin jaren 2000 was het voornamelijk het Israëlisch-Palestijns conflict dat het Midden-Oosten opdeelde in bondgenoten en vijanden. De voorbije jaren heeft de rivaliteit tussen het soennitische Saoedi-Arabië en het sjiitische Iran die rol overgenomen. In dat conflict vinden de Saoedi’s een belangrijke bondgenoot in Israël.
Saoedische strubbelingen
Maar niet iedereen in de rijke oliestaat is klaar om openlijk de solidariteit met de Palestijnen op te geven. De facto is die al jaren dood, maar in een reactie op de heimelijke ontmoeting tussen MBS en Netanyahu kreeg MBS felle tegenkanting van een invloedrijke collega-prins. Tijdens een veiligheidsconferentie in Bahrein, stak prins Turki al-Faisal een tirade af over ‘de kolonisten van Israël’ die ‘de Palestijnen in concentratiekampen houden’. Het voormalige hoofd van de Saoedische inlichtingendiensten herhaalde de eis voor de oprichting van een onafhankelijke Palestijnse staat met Jeruzalem als hoofdstad. Volgens al-Faisal kan er geen sprake zijn van normalisatie voor die eis vervuld is.
De prins werd bijgetreden door de vader van Mohammad bin Salman. Hoewel MBS in de praktijk de touwtjes in handen heeft, is koning Salman nog steeds het officiële staatshoofd van het koninkrijk. In een verklaring die hij twee weken geleden vrijgaf, benadrukte Salman dat ‘het Palestijnse probleem het fundamentele Arabische probleem is’, volgens de koning staat het ‘bovenaan de lijst van problemen waarvoor het koninkrijk een oplossing ondersteunt’.
Bovendien vertelde de koning aan leden van zijn regering dat ‘de bezetting moet stoppen met het bouwen van nederzettingen zowel omdat dit in strijd is met het internationaal recht als omdat de Arabische Liga de basis is voor een oplossing’.
Veel invloed heeft de oude koning echter niet meer, en naar verluidt staat hij onder druk van de kroonprins om af te treden. Die laatste heeft echter nog net te weinig aanzien om zonder zijn vaders zegen diplomatische relaties aan te knopen met Israël.
Nieuwe sheriff
De regering-Trump en Israëls streven naar Arabische bondgenootschappen dient voornamelijk om Iran te isoleren. Nu Trump niet herverkozen geraakt is, en zijn opvolger bovendien zeer duidelijk is in zijn voornemen om het atoomakkoord met Iran nieuw leven in te blazen, staat dat plan op de helling. Biden heeft Saoedi-Arabië een pariastaat genoemd, vanwege de moord op Jamal Khashoggi, een prominente Saoedische journalist die in de VS woonde. De toekomstige Amerikaanse president heeft zich ook negatief uitgelaten over de bloedige oorlog in Jemen.
Wat Biden betreft kijken zowel Israël als Saoedi-Arabië waarschijnlijk de kat uit de boom. Saoedi-Arabië is al jaren de belangrijkste Arabische bondgenoot in de regio, en koopt bovendien jaarlijks voor miljarden dollars aan Amerikaans wapentuig. Alle mooie woorden ten spijt is het uitgesloten dat Biden de bruggen met het koninkrijk opblaast.
De toenadering tussen Israël en Saoedi-Arabië is onherroepelijk ingezet, om ze te kunnen officialiseren zal MBS wel nog enkele leden van de koninklijke familie moeten overtuigen.