Na 75 jaar van vrijhandel en globalisering is het tijdperk van protectionisme terug. Dat is gewoon een deel van de tijdsgeest en zal daarom ook de Amerikaanse president overleven, zeggen experts.
Voormalig Amerikaans president Barack Obama maakte eerder deze maand een zeldzame opmerking over zijn opvolger Donald Trump. Die is een symptoom van de verdeeldheid die de huidige VS kenmerken en niet de oorzaak, zei Obama. Geschiedkundigen trekken die redenering door en noemen Trump een symptoom en niet de oorzaak van de populistische strekking binnen de globale politiek. Maar als dat waar is zullen de verdeeldheid en het populisme ook overleven eens Trump weg is.
Protectionisme is een deel van de zeitgeist
Wat betekent dat voor de wereldhandel en de handelsoorlogen die vandaag woeden? Analisten hebben weinig geloof in een grote ommekeer eens Trump van het politieke toneel verdwijnt. Protectionisme is een deel van de tijdsgeest en zal ook de Amerikaanse president overleven, denken ze.
Toen Trump begin deze week een nieuwe reeks economische sancties tegen China aankondigde, beloofde Beijing onmiddellijk te reageren. In totaal zijn nu invoerheffingen van kracht op Chinese goederen voor een totale waarde van 250 miljard dollar. Omgekeerd heffen de Chinezen importbelasting op Amerikaanse goederen voor een totale waarde van 110 miljard dollar. Zowel Washington als Beijing bereiden bijkomende sancties voor. Indien die er komen zullen de VS invoerrechten heffen op meer goederen dan er in 2017 vanuit China naar de VS werden uitgevoerd. Omgekeerd geldt hetzelfde, blijkt uit onderstaande grafiek. De limiet is dus bereikt.
De jobs van Jack Ma
Niet onopgemerkt in het debat is de stem van Jack Ma, de CEO van webwinkel Alibaba, ’s werelds grootste online handelsplatform. Niet enkel voorspelt die dat de handelsoorlog 20 jaar lang kan duren; hij trekt ook zijn belofte in om 1 miljoen jobs in de VS te creëren. Die belofte deed hij in november 2016 in de Trump Tower in New York, toen de eigenaar van dat gebouw nog president-elect was. Velen deden die belofte toen al af als ‘gebakken lucht’, maar de handelsoorlog geeft Ma nu een excuus om de fabel zelf te begraven.
‘Een versnelde en allesomvattende expressie van anti-globalistisch populisme”
Velen voorspellen op handelsvlak een hevige, maar korte confrontatie tussen Trump en zijn Chinese ambtsgenoot Xi Jinping. Maar experts in internationale handel denken dat de handelsoorlog veel langer zal duren. Ze zien in Trumps handelswijze ‘een versnelde en allesomvattende expressie van anti-globalistisch populisme”. Volgens Gary Hufbauer van het Peterson Institute for International Economics gaat het om een systeembreuk met al wat de voorbije 75 jaar de norm was geworden. Dat Trumps opvolger terug naar het naoorlogse model van Amerikaans globaal, economisch en op vrijhandel gebaseerd – leiderschap zou grijpen, lijkt hem dan ook onwaarschijnlijk. Ook de rol van de Wereldhandelsorganisatie WTO wordt daarbij in vraag gesteld. Weinig opties rest die club dan zich te hervormen, wil ie niet in irrelevantie opgaan.
Retour naar pre-Trumptijdperk is enkel mogelijk indien…
Slechts één geloofwaardig scenario tekent zich af waarin een retour naar het pre-Trumptijdperk mogelijk wordt: uit meerdere peilingen blijkt dat jonge Amerikanen de vrijhandel eerder goed gezind zijn en dat ze de voordelen van de globalisering zien. Het protectionistische momentum zou dus geen lang leven beschoren kunnen zijn indien diezelfde jonge mensen de moeite zouden nemen om te gaan stemmen. In 2014 deden amper 17% van de 18- tot 21-jarigen dat. Maar dan nog dreigt op korte tijd veel schade te zijn aangericht.