In het nieuws: De Tsjechische regering keurt de aankoop van de F-35 goed, ook Roemenië volgt wellicht binnenkort.

• In totaal koopt Tsjechië 24 F-35’s, in een deal met een waarde van 6,5 miljard dollar. Dit geldt tevens als de grootste defensiedeal die het land ooit afsloot. Bijna een derde van het contract vloeit echter terug naar de eigen industrie: al 13 Tsjechische bedrijven en universiteiten sloten een overeenkomst met Lockheed Martin of motorfabrikant Pratt & Whitney, om zelf onderdelen te kunnen gaan produceren.
• Ook in Roemenië moet de beslissing, om de F-35 te kopen, eerstdaags vallen. De aankoop werd al goedgekeurd door de Roemeense regering en de Amerikaanse overheid, het is nog wachten op een definitieve ‘ja’ van het Roemeens parlement. Het land zal in totaal 32 F-35’s aankopen. In een tweede fase moeten er nog eens 16 bijkomen, goed voor een totaal aantal van 48.

12 Europese kopers

De cijfers: Tsjechië en Roemenië incluis zullen de luchtmachten van 12 Europese landen binnenkort met F-35’s vliegen.

• De Verenigde Staten bouwen de F-35 niet volledig alleen. Voor een project van deze schaal werd gezocht naar andere landen die wilden investeren, en dus al sowieso de vliegtuigen ook zouden aankopen. In ruil mochten bedrijven uit die landen dan onderdelen fabriceren, of voorziet Lockheed Martin logistieke centra.
• Bij de ontwikkeling was het Verenigd Koninkrijk de belangrijkste partner. In tier 2 zitten Italië en Nederland, Denemarken en Noorwegen volgen in tier 3.
• Naast de landen die participeerden bij de ontwikkeling (en dan ook F-35’s aankochten) zijn er ook ‘gewone’ exportcontracten. Zo besloten België, Finland, Duitsland, Polen, en Zwitserland om aan te sluiten en F-35’s te kopen. Tsjechië en Roemenië maken het rijtje compleet.
• Maar ook naar de toekomst toe heeft de F-35 nog heel wat potentieel binnen de Europese markt. Zo moet de Griekse luchtmacht op zoek naar vervanging voor de F-4 Phantom en F-16 Fighting Falcon, en lijkt daarbij de F-35 de logische keuze. Ook Portugal moet in de komende jaren beslissen met welk toestel ze de F-16-vloot gaan vervangen. Spanje staat eveneens op de lijst van mogelijke kopers: zowel de F-18’s van de luchtmacht als de AV-8B Harriers van de marine zijn aan vervanging toe. Voor dat laatste vliegtuig, dat verticaal kan opstijgen en gebruikt wordt op het helikopterschip Juan Carlos I, is de F-35 eigenlijk de enige mogelijkheid als vervanger. En ook Oekraïne gaf al aan geïnteresseerd te zijn in de F-35, al lijkt dat een werk van lange adem.

Geen concurrentie

De essentie: De F-35 verenigt Europa, maar speelt het tegelijk uiteen.

• Het is opmerkelijk dat zo veel Europese landen een Amerikaans gevechtsvliegtuig kiezen. Binnen Europa zijn er drie alternatieven:
  • de Franse Dassault Rafale,
  • de Zweedse Saab JAS 39 Gripen of
  • de Eurofighter Typhoon, gebouwd door een consortium van Airbus (Frankrijk, Duitsland en Spanje), Leonardo (Italië) en BAE Systems (VK).
• Echter, concurrentie kan je de vliegtuigen niet noemen. De Rafael, Gripen en Typhoon vlogen allen voor het eerst in de jaren 80, en behoren eigenlijk tot de 4e generatie gevechtsvliegtuigen. Doorontwikkelingen brachten de jets echter op het niveau dat ze ook vandaag zeker nog hun mannetje kunnen staan in gevechten, maar de F-35 (een vliegtuig van de vijfde generatie) speelt toch een niveautje hoger.
• Voor heel wat Europese landen, die kijken naar een investering voor de toekomst, is de F-35 simpelweg de betere keuze. Dat toestel staat nog in zijn kinderschoenen, en kan in de loop van de volgende decennia uitgroeien tot een volwassen platform, dat nauw kan samenwerken met grondtroepen, andere vliegtuigen en drones. Dat kunnen de Europese vliegtuigen veel moeilijker bieden. Tot grote woede van vooral Frankrijk, dat zijn continent-genoten aanspoort om “Europees te kopen”. En met Europees, daarmee wordt vooral “Frans” bedoeld.

Koren op de Amerikaanse molen

De toekomst: Ook naar de toekomst toe zal de Europese vliegtuigindustrie vooral moeten leven van de instap in de F-35. Eigen projecten verlopen al bij al bijzonder moeizaam.

• Voor de komende jaren zullen de luchtmachten van onder meer Frankrijk, Zweden en Spanje nog vertrouwen op hun Rafales, Gripens en Typhoons. Deze vliegtuigen worden ook constant geüpgraded. Frankrijk wil zo de Rafale F5-versie, die vanaf 2030 van de band moet rollen, tot diep in de jaren 2060 gebruiken.
• Alleen, vroeg of laat is zo’n vliegtuig toch verouderd, en moet er op zoek gegaan worden naar een opvolger. De Fransen startten zo al samen met Duitsland en Spanje FCAS op, het project om een vliegtuig van de 6e generatie te gaan bouwen. De Britten werken, samen met Italië en Japan, op een parallele piste, GCAP genaamd. Maar ook in de VS werken ze al volop aan een 6th gen fighter, NGAD. Die de F-35 moet vergezellen en op termijn ook opvolgen.
• Alleen, die Europese projecten verlopen bijzonder moeizaam. Binnen FCAS wordt zo al maanden gediscussieerd over de werkverdeling. Eigenlijk wil het Franse Dassault zo veel mogelijk werk naar zich toe wil trekken. Tegelijk verklaart CEO Eric Trappier dat FCAS absoluut geen prioriteit is voor het bedrijf, aangezien het eerst aan de Rafale F5 gaat werken. Dat Duitsland besliste om een (relatief kleine) vloot F-35’s aan te kopen, was enkel maar olie op het Franse vuur.
• Al het Europees geruzie is koren op de Amerikaanse molen. De VS is het enige land dat op dit moment over 5e generatie-vliegtuigen beschikt die aantrekkelijk zijn voor de Europese markt. Chinese of Russische vliegtuigen kopen, lijkt niet echt iets dat snel gaat gebeuren.

(evb)