Terwijl op Paasdag in ons land twaalf mensen werden gevaccineerd, kregen in de VS 3,1 miljoen mensen een dosis anticovid ingespoten. Stel je voor dat ook wij in volle pandemie mensen zouden vaccineren op een feestdag. Het wordt stilaan een karikatuur, maar de cijfers weerspiegelen vooral de gang van zaken in landen waar de overheid de vaccinstrategie in handen nam en die waar de privé aan zet is.

Zegt de naam Kate Bingham u iets? Deze 55-jarige Londense had 30 jaar ervaring in venture capital of durfkapitaalbedrijven toen ze in mei vorig jaar door premier Boris Johnson werd gevraagd om de UK Vaccine Taskforce te gaan leiden. Haar belangrijkste missie werd door velen onmogelijk geacht. Die bestond erin te zorgen voor ‘een portefeuille van veilige en doeltreffende vaccins’ tegen een virus dat vier maanden eerder niet eens gekend was.

Bingham ging aan de slag met een team van negen mensen, voornamelijk uit de privé-sector. Ze werkte ook samen met een reeks ambtenaren uit de ministeries voor Energie, Industriële Strategie en Handel. De miljarden ponden die ze ter beschikking kregen, dienden om een ‘gemengde portefeuille van vaccins’  samen te stellen die op verschillende manieren werken. Niemand wist welke aanpak, als die al zou slagen, succesvol zou zijn.

VK: ‘Afdingen op de prijs van vaccins was nooit aan de orde’

In de Financial Times vertelt Bingham hoe haar ervaring als durfkapitalist haar vertelde dat afdingen op de prijs van vaccins – een methode die door EC-baas Von der Leyen nochtans a European success story wordt genoemd – over het Kanaal nooit aan de orde was.

‘Toen wij aan het onderhandelen waren, wist geen enkel vaccinbedrijf wat het zou kosten om hun vaccins te maken, dus het werd allemaal gedaan met de gegevens die op dat moment beschikbaar waren. Als we hadden gezegd ‘jullie rekenen te veel aan’, dan hadden ze de onderhandelingstafel verlaten. Onze prioriteit was snelheid, niet ‘kunnen we nog eens 50 cent van elke dosis afkrijgen?’

Tien maanden later hebben meer dan 37 miljoen mensen in het VK ten minste één dosis van een vaccin tegen Covid-19 gekregen – dat is de helft van de volwassen bevolking en veel meer dan enig land in de EU.

‘Overheden kunnen veel leren van durfkapitalisten’, zegt Bingham. ‘Als je kijkt hoe we samenwerken en netwerken met deskundigen, hoe we deals vinden en bedrijven opbouwen, hebben we altijd te maken met risico en onzekerheid. Ondanks dat we over onvolledige gegevens beschikken, wordt van ons wel expertise verwacht. Verder doen we de dingen heel snel.’

‘Telkens in deze crisis de privé de zaken in handen nam, is de bevolking er als winnaar uitgekomen’

Het tegenovergestelde dus van de schildpadstrategie die de EU ontwikkelde. De Unie besteedde de aankoop van vaccins uit aan mensen die geen enkele notie hebben van hoe de zakenwereld in elkaar zit, laat staan dat ze zich iets kunnen voorstellen bij een ‘zakelijk risico’. Maar telkens in deze crisis de privé de zaken in handen nam, is de bevolking er als winnaar uitgekomen. In de VS en het VK met de vaccins, in EU-landen toen privé-bedrijven mondmaskers gingen produceren, eerder dan te wachten op de aankoop ervan in Azië door de overheid.

Macron: ‘Niemand die serieus is denkt dat een vaccin tegen eind 2020 mogelijk is’

Dan is er nog de onvermijdelijk controversiële Donald Trump. Het oogverblindend succes van zijn in mei 2020 aangekondigde ‘Operation Warp Speed’ bewees de enorme kracht van de farma-industrie. Het programma bevorderde de massaproductie van meerdere vaccins op basis van verschillende vaccintechnologieën. Dat moest een snellere distributie mogelijk maken, eens de klinische proeven bevestigden dat de vaccins veilig en effectief waren. 

Twee politici die het in tegenstelling tot hun EU-collega’s niet nodig vonden om de voormalige Amerikaanse president keer op keer af te vallen – met name Boris Johnson en Bibi Netanyahu – gingen voluit voor vaccins. Twee landen ook, waar men – net als in de VS – het leger nog serieus neemt en militairen inzet bij de distributie van vaccins.

De EU ging nooit voor vaccins, want ze geloofde er niet in. Het was de Franse president Macron die – in een weinig verhulde sneer naar Donald Trump – in mei vorig jaar nog benadrukte dat er geen reden was om op een snel vaccin te hopen. ’Niemand die enig sérieux geniet, zegt me dat we voor het einde van dit jaar een vaccin zullen hebben. Niemand die serieus is’, herhaalde Macron nogmaals (zie video onder). 

Gelukkig staan er serieuze mensen aan het hoofd van Europa. Dezelfde mensen die de EU nu, volgens het Britse weekblad The Economist, hebben opgezadeld met a buck-passing disaster. Een Engelse uitdrukking voor een catastrofe waarvoor men de schuld telkens opnieuw bij iemand anders kan leggen.