De Franstalige socialisten en liberalen zijn en blijven de meest onverzoenbare elementen in de federale coalitie. Ze raakten het niet eens over onder meer hervormingen in de arbeidsmarkt rond nachtwerk in e-commerce, en het afschaffen van de fiscale korting voor de eerste werknemer van een start-up. Die clash was zo hevig dat oud-premier Sophie Wilmès (MR) op een bepaald moment opstapte tijdens het begrotingsconclaaf, ontevreden over de gang van zaken. Des te opvallender, omdat ze zelf oud-premier is, en het om de zusterpartij van Open Vld gaat, de partij van premier Alexander De Croo. Uiteindelijk kon die laatste PS en MR verzoenen, en is er dus een akkoord, op een zucht van de meet.

In het nieuws: Vanmiddag is de State of the Union voorzien.

De details: Pas om negen uur vanmorgen was er een echte deal.

• “Het leefde wel wat. Maar dat het zo zou ontsporen…” Een vicepremier rondt de tafel geeft toe dat het toch verrassend was, heel de hommeles vanochtend rond Vivaldi. Eerst was er een akkoord, dan weer niet. Een fraai beeld was het daardoor niet, heel de ochtend lang. Pas rond negen uur volgde witte rook uit de Zestien.
• Opvallend: Petra De Sutter, vicepremier van Groen, gaf vrij snel daarna al een uitleg op Radio 1. “Het is een enorm groot akkoord met hervormingen en investeringen, en de laatste uren is er nog discussie geweest over details, waarbij we eerlijk gezegd inderdaad eerst dachten dat er een akkoord was”, zo probeerde ze te sussen.
• “En de premier was al weg, toen de PS te kennen gaf dat ze niet akkoord was met de details. Toen was er wat verwarring. Maar ongeveer een half uur geleden gaf de PS dan toch haar akkoord. Het was een beetje in de nasleep van een lange nacht, waarbij heel veel gepasseerd is, en dan kan het wel eens zijn dat er misverstanden ontstaan in details over bepaalde punten. We waren echt wel dicht bij een finaal akkoord gisterenavond al, maar we zijn de nacht ingegaan over een aantal punten. En het is jammer omdat het dan zo eindigt, dubbel jammer, omdat het echt wel een heel fraai akkoord is”, zo onderstreepte De Sutter nog eens.
• Het is dat sentiment dat nu overheerst voor Vivaldi: het akkoord dat er, ondanks de weinig fraaie bevalling, nu eindelijk is, zo goed mogelijk gaan verkopen. Straks om 11 uur is er een persconferentie, iets voor twee spreekt de premier dan zijn State of the Union uit in de Kamer.

Uitgelicht: Hoe het vannacht nu liep.

• “Er is een akkoord”, zo kwam iets na vijf vanmorgen al Vincent Van Quickenborne (Open Vld) melden voor de micro’s van de Wetstraatpers. “De begrotingsinspanning bedraagt 2,4 miljard. En we gaan héél veel hervormen“, zo stelde de hoorbaar vermoeide vicepremier van Open Vld, die pochte dat “Waalse werklozen in Vlaanderen zullen komen werken”.
• Tegelijk kwam het bericht dat er tegen 11 uur een persconferentie zou volgen: het leek rond. Maar alles wijst erop dat dat wel erg voluntaristisch gecommuniceerd was.
• Want wat daarvoor volgde was wel degelijk een nachtelijke clash, die uitdraaide op een vicepremier die de tafel verliet: ook dat hoort wel bij een begrotingsoverleg in de Belgische traditie. Maar dat het uiteindelijk de MR zou zijn, en zeker Sophie Wilmès (MR), dat verraste vannacht toch een aantal mensen aan tafel. De MR kwam niet meer plenair terug, de sfeer brak.
• Uiteindelijk gingen de vicepremiers uiteen, premier Alexander De Croo (Open Vld) verliet de Zestien en was te zien “met bedrukt gezicht in de wagen”. “Hij had het even niet onder controle“, zo berichtte VRT-coryfee Johny Vansevenant vanmorgen.
• Dat Wilmès het vuur aan de lont stak, is opvallend. Want de MR-vicepremier stond immers als oud-premier eerder bekend om haar verzoenende rol, door tijdens de afgelopen Vivaldi-onderhandelingen telkens haar voorzitter tot wat meer ‘gematigdheid’ te proberen overtuigen. Daarbij speelden Bouchez en Wilmès regelmatig het spelletje van good cop en bad cop.
• Nu lijkt het erop dat de rollen anders liggen: zonder Bouchez aan tafel is het Wilmès die zijn rol moet overnemen en ‘non’ moet zeggen, op een rode lijn waar de federale regering blijkbaar dreigde over te gaan. Die rode lijn was de aanwerving van een eerste werknemer voor een kleine onderneming.
• Vandaag is dat een fiscaal supervoordelig regime, met de vrijstelling van sociale bijdragen, mogelijk gemaakt door de regering-Michel, die starters wilde stimuleren. Maar de socialisten, en eigenlijk ook de andere coalitiepartners, wilden het aanpassen.
• Want er zitten uitwassen in: erg dure werknemers, topverdieners, omzeilen op die manier de belastingen. Het zou dus aangepast worden, maar voor Wilmès bleek dat aanvankelijk onbespreekbaar.
• Haar vertrek, en de daaropvolgende pogingen van de premier om toch een verzoeningsvoorstel op tafel te leggen, deden de zaak in chaos ontsporen, zo was bij verschillende vicepremiers te horen. Was er nu wel een akkoord of niet? “Een complete soep“, zo was te horen. “De premier had het niet in de hand.”
• Feit is dat de PS plots op de rem ging staan, en niet bereid was om met het geheel akkoord te gaan. Het knooppunt dat terugkwam: de flexibiliteit in het nachtwerk. En het veto van de MR om iets te doen bij die fiscale kortingen voor een eerste werknemer.
• In kringen rond Wilmès ontkent men hevig dat het aan hen zou liggen: “Er was wel een akkoord in de vroege ochtend, over alles. De Croo had al z’n persconferentie aangekondigd om 11 uur. Maar op het laatste moment heeft de PS er de stekker uit getrokken. Ze zijn vastgelopen op e-commerce”, zo is bij de MR te horen.
• De kritiek dat er deze zomer te weinig voorbereidend werk geleverd is, en dat tegelijk ook de afgelopen week niet werd doorgeduwd, klonk hoe dan ook bij verschillende coalitiepartners.
• “Waarom kon het niet al veel vroeger”, vraagt de ene zich af. “Zaterdag was er een trouwfeest voor sommigen, waardoor ze stopten. En zondag vroeg enkel Vincent Van Peteghem (CD&V) om door te doen, terwijl opvallend genoeg net de Open Vld’ers wilden stoppen? En nu zitten we in tijdsnood”, zo stelde een bron deze ochtend, voor het akkoord.
• Dat bovendien op het nachtelijk conclaaf de vicepremiers geen medewerkers of sjerpa’s mee mochten nemen, wegens “geen plaats”, terwijl de premier wel uiteraard zijn backoffice had op de Zestien, leidde ook tot wat gemor bij de partners. 
• “Vreemd dat MR wegloopt, en er vervolgens niet meer kan samengekomen worden met iedereen. Uiteraard loopt men dan bij de coalitiepartners kregelig”, zo is in de wandelgangen van het kabinet te horen.
• Na druk telefonisch overleg, lukte het De Croo dan eindelijk om PS en MR op één lijn te krijgen. Zowel over

The Big Picture: Wat maakte het voor de MR zo moeilijk?

• Voor de MR ligt vooral het fiscale luik bijzonder gevoelig. Want naast dat al ingevoerde effectentaks, die zo’n 420 miljoen per jaar gaat opbrengen, was de Vivaldi-regering het in de begrotingsoefening eigenlijk al eens over een reeks kleinere bijkomende belastingen.
  • De btw en accijnzen op tabak gaan omhoog.
  • Er is sprake van een nieuwe vliegtaks, die zo’n 30 miljoen per jaar in het laadje zou brengen, een paar euro per vliegticket.
  • De ‘professionele diesel’, kortingen voor vrachtwagens, zou gradueel wegvallen, wat het eerste jaar 50 miljoen en oplopend tot 200 miljoen euro zou opleveren.
  • Het fiscaal gunstregime voor expats zou ingeperkt worden, voor 35 miljoen euro.
  • Een strengere fiscale regeling voor buitenlandse kaderleden moet nog eens 35 miljoen opleveren.
  • Ook de verhoging van de btw voor tandartsen en kinesisten lag op tafel.
• “Dat gaat de liberalen inderdaad pijn doen“, zo was te horen over dat lijstje. Want de MR had destijds bij de regeringsonderhandelingen keihard gevochten om “geen nieuwe belastingen” in de tekst te krijgen. Alleen stond er meteen één uitzondering bij in: “enkel in het kader van begrotingsbesprekingen“. De laatste dagen bleek dus dat die grote belofte niet zoveel waard was.
• Want bovenstaande was niet het enige dat qua bijkomende fiscaliteit op tafel lag: Daarnaast waren nog een paar gevoeligere dossiers, die moeilijk uitgeklaard raakten: met name die eerste aanwerving dus.
• Overigens was dat niet het enige gevoelig dossier: ook in het dossier van de topsporters, en met name profvoetballers, moet de MR slikken. Daar was grote druk, zeker aan Vlaamse kant, om het gunstregime af te schaffen. Maar de MR, en zeker Bouchez zelf, hadden daarover hun hakken al langer in het zand gezet: de Franstalige liberalen wilden absoluut het “Belgische voetbal behoeden van alweer een sociaal drama”. Nu komen er toch voor 43 miljoen euro maatregelen.
• Aan de positieve kant: de lastenverlaging van zo’n 300 miljoen op arbeid, door de schrapping van de bijzondere bijdrage in de sociale zekerheid, kan de MR dan weer wel als pluim op de hoed steken. Al was dat vooral in werkelijkheid de verdienste van CD&V en haar vicepremier en minister van Financiën Van Peteghem, die erg hard vocht voor het dossier.

Opvallend: De PS wilde tegelijk wel een eind mee, maar all the way, dat wrong.

• Eerder op de avond was er witte rook gekomen over een erg gevoelig dossier: de aanpak van de langdurig zieken. En daar leek Vivaldi tot een verkoopbare consensus te zijn gekomen. Daarbij kwam er naast een pak wortels toch ook symbolisch erg belangrijk een stok, zowel voor werknemers al werkgevers.
• Echt zwaar is de druk nochtans niet te noemen: na 10 weken moeten langdurig zieken een vragenlijst invullen, om eventuele begeleiding te voorzien. Wie hardnekkig weigert de lijst in te vullen, kan als sanctie tot 2,5 procent van de uitkering verliezen.
• Bedrijven die systematisch slechter scoren op vlak van langdurig zieken, dreigen dan weer een boete van 2,5 procent van de loonmassa van één kwartaal te moeten betalen, al geldt die stok achter de deur enkel voor werknemers jonger dan 55 jaar.
• “We responsabiliseren iedereen: werkgevers, artsen, ziekenfondsen, de regio’s én werknemers”, zo klonk het binnen de regering over het dossier van minister van Gezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit). Dat het een ‘straf’ zou zijn voor werknemers, wilden men bij Vooruit niet horen: onnodig de PS voor het hoofd te stoten.
• Ook het ziektebriefje voor één dag sneuvelde ondertussen zoals verwacht. En tegelijk schoof de regering een heel pak hervormingen ook handig door naar de sociale partners. Onder meer de vierdagenwerkweek belandt zo op de tafel van vakbonden en werkgevers: daarmee was die discussie weg.
• Maar de PS kon maar zo ver meegaan. Want op een ander cruciaal dossier, dat van het ‘flexibeler werken’, en met name nachtwerk voor de e-commerce, was het tot op het einde vechten. Dat is nochtans een oud stokpaardje van premier De Croo, die ook in de Zweedse regering tot vervelens toe herhaalde dat België de achterstand ten opzichte van Nederland en Duitsland ongedaan moest maken.
• En met de MR die lastig deed over de uitwassen in het fiscale gunstregime, met de vrijstelling van sociale bijdrage, wilde de PS dan ook niet meer plooien. Daar was men niet bepaald opgezet met de gang van zaken: een vicepremier die wegloopt en dan via pendeldiplomatie nog probeert zaken binnen te halen, “zo werkt het niet”, was te horen. Maar uiteindelijk kon ook de PS niet anders dan akkoord gaan met het geheel.

De essentie: De deal die iedereen verwachtte, is er nu.

• Ondanks de spanningen in de ochtenduren kwam er dus een akkoord over het geheel, na wringen en wroeten. Dat de potjes overkookten voor MR en PS is niet verwonderlijk: dat is een rode draad in de coalitie die zich al maanden manifesteert.
• Het zal er nu voor De Croo op aankomen om straks zijn eigen boodschap te zetten. Daarvoor werkte hij de afgelopen weken met zijn gekende methode: alle andere vicepremiers huiswerk geven om te ‘hervormen’ en vervolgens dat allemaal verzamelen in één boodschap. Die zal uiteraard zijn regering als “de hervormers” willen tonen.
• Dat, samen met de relancemaatregelen, moet een beeld geven van een ploeg die na corona klaar is voor een nieuw tijdperk. De nachtelijke strubbelingen hangen alleen wel wat als schaduw over het geheel.

Ook beslist: Voor energie zijn er voor 760 miljoen euro maatregelen, voor de meest zwakken.

• Toch opvallend, voor zeker anderhalve keer de verwachte meeropbrengst op energie worden nu nieuwe uitgaven gedaan om de hoge prijzen te temperen: aan de eis van onder meer de socialisten, maar ook groenen en CD&V om de staat “niet te laten verdienen aan de energiecrisis” werd dus ruim tegemoet gekomen.
• Die 760 miljoen is vooral een nieuw stukje herverdeling van rijkdom richting de zwaksten: het sociaal tarief voor energie blijft uitgebreid gelden voor zo’n 1 miljoen Belgen, diegenen met de laagste inkomens. Daarbovenop onderhandelde men nog een bijkomende eenmalige premie van zo’n 80 euro, ook voor de zwaksten. Dat brengt de totale korting voor hen op zo’n 800 euro per factuur.
• Ook op langere termijn wordt de energiefactuur hervormd: alle federale heffingen worden uit de factuur gehaald en omgezet in een accijns. Dat maakt dat voor iedereen volgend jaar de factuur met zo’n 30 euro daalt, wat ook dik 150 miljoen kost.
• Terwijl dat nieuws binnensijpelde, reageerde Vlaams minister van Energie Zuhal Demir (N-VA) razendsnel. Zij was opvallend genoeg gaan lunchen met oppositieleider Conner Rousseau (Vooruit) (wat op sociale media meteen zichtbaar was): al benadrukte haar entourage “dat dat er niets mee te maken had”. “Zuhal had toen al lang overleg met de coalitiepartners”, zo is te horen.
• Maar Demir kondigt voor 2022 aan dat er voor een kleine 200 miljoen miljoen “uit de factuur” zou gehaald worden, vanuit het Vlaams niveau. Dat zou zo’n 60 euro korting op de energiefactuur opleveren, “voor alle 2,8 miljoen Vlaamse gezinnen en alleenstaanden”, zo is te horen.