Het coronavirus kan hersencellen infecteren. De ontstekingsreactie die daaruit volgt, zou mogelijk bijdragen aan de neurologische en psychische klachten bij veel (ex-)patiënten. Tot die conclusie komen Nederlandse onderzoekers.

Wereldwijd kampen veel mensen die een coronabesmetting hebben doorgemaakt met klachten die gaan van geheugenproblemen en hoofdpijn tot zeldzame psychoses en een ontsteking van het hersenweefsel. Omdat er sterke aanwijzingen zijn dat het coronavirus via de reukzenuw het centraal zenuwstelsel kan binnendringen, onderzochten wetenschappers van het Erasmus MC, het medische centrum verbonden aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, wat er gebeurt zodra het virus de hersenen heeft bereikt.

Ze ontdekten dat SARS-CoV-2 onze hersencellen kan infecteren, maar dat de overdracht van het virus tussen de cellen snel stopt waardoor de schade beperkt blijft. Niettemin zagen de onderzoekers wel dat die beperkte infectie leidt tot een reactie van de cytokines. Dat zijn de boodschappers tussen de afweercellen die kunnen een rol spelen bij lokale ontstekingen.

Ontstekingsreactie

De ontstekingsreactie die in de hersenen ontstaat kan volgens de onderzoekers een van de oorzaken zijn voor de neurologische klachten na een besmetting met het coronavirus. “Wat wij zagen komt overeen met het feit dat infectie met SARS-CoV-2 zelden leidt tot een ernstige encefalitis (ontsteking van het hersenweefsel, red.) door ongecontroleerde virusverspreiding in de hersenen”, zegt viroloog Debby van Riel (Erasmus MC). 

“Maar het feit dat SARS-CoV-2 mogelijk de hersenen kan binnendringen via de reukzenuw en lokaal cellen kan infecteren, wat leidt tot een ontstekingsreactie, kan zeker bijdragen aan neurologische klachten.”

Andere oorzaken

Maar de onderzoekers denken dat de hersengerelateerde klachten waarschijnlijk nog andere oorzaken hebben. “Naast de bevindingen uit ons onderzoek, speelt waarschijnlijk ook het immuunsysteem een rol”, merkt onderzoeker Femke de Vrij (Erasmus MC) van de afdeling Psychiatrie op. “Om daarachter te komen is meer onderzoek nodig.”

Vervolgonderzoek moet meer informatie opleveren over wat het coronavirus op de langere termijn doet in onze hersenen. “We hebben het virus nu gevolgd in de cellen over een korte periode”, vervolgt de Vrij. “Ook hebben we nog alleen gekeken naar een beperkt aantal soorten hersencellen. Door de cellen in een ander model te laten ontwikkelen tot netwerken met meer celtypen en een georganiseerde structuur, kunnen we meer te weten komen over wat een virusbesmetting doet binnen hersenstructuren op korte en lange termijn.”

Verlies van hersenweefsel

Deze maand bleek uit een andere studie, in het Verenigd Koninkrijk, dat bij de meeste coronapatiënten een verlies van hersenweefsel vast te stellen was. Dat zou kunnen verklaren waarom sommige mensen hun reukzin verliezen na een besmetting.

Dr. Scott Gottlieb, lid van de raad van bestuur van Pfizer, zei aan de zakensite CNBC dat “de vermindering van de hoeveelheid corticaal weefsel gebeurde in regio’s van de hersenen die dicht bij de plaatsen liggen die verantwoordelijk zijn voor reuk.” Dit suggereert dat “het verlies van geur slechts een effect is van een meer primair proces dat aan de gang is, en dat proces is eigenlijk het krimpen van corticaal weefsel”.

(jvdh)