Ondanks de succesvolle vaccinatiecampagne zet het coronavirus opnieuw druk op de Belgische ziekenhuizen. De helft van de bedden op intensieve moeten inmiddels worden voorbehouden voor coronapatiënten, wat inhoudt dat heel wat medische ingrepen moeten worden uitgesteld.
Betekent dit dat het vaccin niet werkt? Neen. Een vergelijking door de Financial Times tussen een dertigtal landen toont een duidelijke correlatie sinds maart 2021 tussen vaccinatiegraad en oversterfte, waarbij minder gevaccineerde landen zoals Bulgarije, Zuid-Afrika en Rusland een hoge oversterfte vertonen, dit in tegenstelling tot landen met een hoge vaccinatiegraad, zoals Spanje, Portugal, Chili en het Verenigd Koninkrijk. Ook in de Belgische ziekenhuizen zijn van alle patiënten die in het ziekenhuis op intensieve zorg terechtkomen 55 procent niet of onvolledig gevaccineerd, wat disproportioneel veel is, gezien de Belgische vaccinatiegraad 75% bedraagt. Toch is 45% volledig gevaccineerd.
De verklaring hiervoor is dat de vaccins geleidelijk aan minder bescherming bieden, waarbij na een zestal maanden de bescherming halveert. Dat lijkt alvast de belangrijkste reden voor de nieuwe Covid-opflakkering in Europa, naast uiteraard het feit dat een deel van de bevolking niet is gevaccineerd.
In Israël, voorloper op vlak van vaccinatie, besefte men dit reeds deze zomer, wat de regering er deed besluiten om een grootschalige campagne voor een derde “booster-prik” uit te rollen, waarbij mensen in augustus al een derde prik van het BioNTech-Pfizer konden krijgen.
“Er is geen twijfel mogelijk over de vraag dat het derde vaccin, de booster, Israël gered heeft”, stelt de Israëlische topexpert en epidemioloog Professor Gabriel Barbash. De vierde golf raasde dan ook door Israël zonder dat de hospitalen het niet meer aankonden en zonder lockdown. Studies bevestigen dat een booster 81 tot 85% extra bescherming tegen symptomatische bescherming biedt aan reeds gevaccineerden.
Volgens Dr David Katz, directeur van een groot privé-hospitaal in Jeruzalem, werd het duidelijk dat “95 tot 99 procent van de gevallen die we zagen in het hospitaal patiënten waren die ofwel niet waren gevaccineerd ofwel de booster niet hadden gekregen”.
In september overwoog ook Vlaams minister van Volksgezondheid Wouter Beke (CD&V) een derde vaccinatie voor 65-plussers en Belgen met onderliggende aandoeningen, maar federaal minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) vond dit toen nog niet aan de orde. Vandenbroucke beweerde dat er nog geen stevige wetenschappelijke gegevens die erop wijzen dat een derde prik noodzakelijk is. Dat is juist. Ook in Israël waren er twijfels, ondanks studies die aantonen dat de werkingskracht van de vaccins afnam.
Volgens KU Leuven viroloog -Johan Neyts, wiens REGA instituut net een op hamsters getest vaccin ontdekte dat werkt tegen alle varianten, ging het achteraf gezien te traag in ons land. Hij stelde op Terzake: “Mensen in de zorg hadden eerder derde prik moeten krijgen, dat had een heel verschil gemaakt vandaag.” “Meester Frank” voelde zich allicht aangesproken, want hij verwees in een Kamerdebat naar de steun die Neyts aan zijn – achteraf fout gebleken – beleidskeuze gaf in september.
Of een derde prik dan zal volstaan, wil Neyts niet gezegd hebben: “We kunnen hopen dat het geheugen van het immuunsysteem dermate wordt geactiveerd met de derde dosis dat het echt wel lang [werkt].” Op de vraag hoe lang dan, antwoordt hij: “Dat zal moeten blijken. Een jaar, twee jaar. (…) Dat zal ook afhangen van de leeftijd van de patiënt. Iemand die ouder is, daar werkt het immuunsysteem minder goed. Daar zal misschien eerder een vierde prik nodig zijn.”
Coronapaspoorten en andere vrijheidsbeperkende maatregelen
In Israël werd de derde prik gestimuleerd via het coronapaspoort – daar de “groene pas” genoemd – waarbij men enkel nog als “volledig gevaccineerd” wordt beschouwd met een derde prik, en men dus enkel dan restaurants of café’s kan betreden. In Israël is het, net zoals in België, wel nog mogelijk om het sanitair paspoort te krijgen indien men een negatief testbewijs kan voorleggen. Die laatste mogelijkheid werd inmiddels geschrapt in Oostenrijk en delen van Duitsland, terwijl er ook in Nederland stemmen opgaan voor dit zogenaamde “2G” – systeem, waarbij men enkel toegang krijgt tot bepaalde plaatsen indien men genezen of gevaccineerd is, en niet langer indien men getest is. Dit heeft niets meer te maken met bescherming van anderen. Gevaccineerden zijn immers ook nog besmettelijk – al zijn ze dat blijkbaar wel minder. Een geteste ongevaccineerde is dus gevaarlijker dan een niet-geteste gevaccineerde.
In Oostenrijk werd zelfs een heuse “lockdown voor de ongevaccineerden” ingevoerd, waarbij wie niet volledig geprikt is alleen nog maar uit huis mag in specifiek gedefinieerde gevallen, om te gaan werken of essentiële boodschappen doen. De maatregel treft maar liefst 2 miljoen Oostenrijkers. Daarbovenop komt nu een lockdown, avondklok en verplichte vaccinatie.
In Italië mogen ongevaccineerden dan weer niet gaan werken, zonder voortdurend getest te worden. In Letland ging men nog verder: daar werd aan verkozen, niet-gevaccineerde parlementsleden bruutweg het stemrecht afgenomen. Zoiets komt juridisch neer op een staatsgreep door de meerderheid van het Parlement. Het is maar de vraag of het land nog een democratie is en langer mag meebeslissen op het niveau van de Europese Unie.
Ook in het Europees Parlement is er echter een groot probleem: Europarlementsleden moeten een vaccinatiepas tonen om de EP-gebouwen te kunnen betreden, maar sinds kort is het ook niet meer mogelijk voor hen om vanop afstand te werken, wat maakt dat deze inperking van verkozenen des volks – en hun staf – om hun kiezers te vertegenwoordigen nog een stuk verder gaat. Enkele MEP’s stapten naar het hoogste EU-gerecht in Luxemburg, dat uitspraak doet tegen het einde van het jaar. Het is toch maar zeer de vraag in welke mate deze inperking van de mogelijkheid van verkozen om hun taak te vervullen nog proportioneel is ter wille van de bescherming van de volksgezondheid.
Fundamenteel komen al deze maatregelen ook neer op het stimuleren van vaccinatie. Indien het over volksgezondheid zou gaan, dan zou men eenvoudigweg testvereisten kunnen opleggen. Zoals ik hierboven uitleg, is vaccinatie een bewezen methode om de pandemie te lijf te gaan, maar de methodes die men gebruikt om vaccinatie te stimuleren zijn bijzonder bedenkelijk.
De Belgische Grondwetspecialist Professor Patricia Popelier legde deze week ook uit dat er geen Grondwettelijke basis bestaat om ongevaccineerden te gaan discrimineren, omdat gevaccineerden nog steeds (deels) besmettelijk zijn, dus meer dan ongevaccineerden die getest zijn. Verplichte vaccinatie – volgens haar wel Grondwettelijk – is dan weer evident moeilijk toe te passen in de praktijk. Het werd reeds beslist voor het zorgpersoneel, maar het valt nog te bezien of dit er effectief komt. Veel zorgverleners in Brussel en Wallonië zijn ongevaccineerd, dus gaat men die allemaal ontslaan in april? Dit is bijzonder heikel gezien de grote personeelstekorten in de zorg.
De PS pleit nu voor verplichte vaccinatie voor iedereen, allicht onder druk van de vakbonden van de zorg, wetende dat dit niet haalbaar is. Coronavaccins verplichten is immers is een heikel pad. Los van de ethische bezwaren: hoe gaat men dat in de praktijk afdwingen? Met monsterboetes?
Er is ook een groot verschil met het poliovaccin, het enige dat in ons land verplicht is. Die verplichting geldt enkel voor minderjarigen, sinds 1966, en is niet te vergelijken met een vaccinatieplicht voor volwassen. Ook mag tegen de wil in prikken niet en werd de regel in 2019 nog in vraag gesteld, gezien polio al bijna 20 jaar niet meer voorkomt in Europa. Jaarlijks komen er honderden dossiers van vergeet- of weigerachtige ouders bij het parket, maar slechts bij hoge uitzondering volgt een veroordeling. Men kan er zeker van zijn dat een algemene vaccinatieplicht tot tienduizenden of misschien een paar honderdduizend dossiers bij het parket zou leiden. Te veel om te vervolgen.
De bewegingsvrijheid gaan beperken als stimuleringsmaatregel komt in feite neer op een pestmaatregel om burgers aan te zetten een bepaalde medische handeling te ondergaan. Als dit niet dystopisch klinkt, wat dan wel, los nog van de gevaren voor de privacy en overheidsmisbruik allerhande die de pasjesmaatschappij met zich meebrengt? De derde prik lijkt absoluut wel een goed idee, op basis van de data uit Israël, maar er bestaat objectief minder wetenschappelijke consensus over dan voor de eerste twee prikken. Met andere woorden: indien men mensen die een derde prik weigeren niet langer als “gevaccineerd” beschouwd, bestaat daar minder wetenschappelijke basis voor dan voordien. We bevinden ons op een gevaarlijk hellend vlak.
Wat moet er dan wel gebeuren?
Wat doet men dan best wel? Vooreerst moet de overheid gewoon de mensen die een booster-vaccin wensen die mogelijkheid geven. In New York en vele andere plaatsen kan dit reeds, bij ons nog niet. Voor de vierde golf is dus het eigenlijk al te laat, dus voor de vijfde dan maar.
Ten tweede moet men meer duidelijkheid scheppen over het nut van mondmaskers. Kort gesteld is er veel wetenschappelijke onzekerheid over het nut van gewone, stoffen of chirurgische mondmaskers, maar bieden FFP2 – maskers wel degelijk bescherming tegen Covid voor de drager er van. De regering moet dus een signaal sturen naar zij die zich wensen te beschermen dat zij best een FFP2 masker aandoen.
Ten derde moet de nadruk worden verlegd van controle op vaccinatie – dat slechts beperkt tegen infectie van anderen beschermt – naar controle op Covid –besmettingen bij zwakkeren. Het mag niet zo zijn dat mensen de indruk hebben dat zij geen gevaar meer vormen voor zwakkeren in rusthuizen en ziekenhuizen met een “Covid Safe Ticket”, terwijl zij niet getest zijn. In welke mate men dan alle bezoekers moet gaan testen is dan weer een andere vraag, maar alleszins voor het zorgpersoneel lijkt dit wel aangewezen. De overheid schaft het “Covid Safe Ticket” – dat uiteindelijk spectaculair gefaald heeft om de vierde golf in te dijken – dus maar beter af, in ruil voor testverplichtingen allerhande, uiteraard enkel in een context waar dat redelijk is en nodig.
Ten vierde kan het – zoals ik al eerder schreef – een idee zijn om een extra sociale bijdrage te heffen voor niet-gevaccineerden, indien het effectief bewezen kan worden dat zij de zorg extra belasten. Wie extra risico neemt, mag die immers niet op anderen afwentelen. Dit is geen perfect idee, maar uiteindelijk gewoon in lijn met het verzekeringsprincipe en mag wat mij betreft ook op allerlei andere gedragingen worden toegepast. Hoe meer verzekeringen weten over gedrag, hoe meer zij de prijs kunnen drukken voor iedereen. Met ons gemengd publiek-privaat systeem is dit allemaal wel niet zo evident, toegegeven, maar van alle bedenkelijke maatregelen, lijkt me dit het meest effectief en het minste kwaad.
In de nabije toekomst kunnen we ons bovendien verheugen op medicatie om Covid te behandelen. Er zijn dus goede vooruitzichten om eindelijk uit deze ellendige gezondheidscrisis te geraken. Dat is een extra reden om onze duur bevochten vrije samenleving niet op te offeren aan Covidpassen, geïnstitutionaliseerde discriminatie en arbitrair overheidsbeleid.
(kg)
De auteur Pieter Cleppe is hoofdredacteur van BrusselsReport, een nieuwe webstek die zich richt op nieuws en analyse met betrekking tot EU-politiek.
