CD&V roept het over zichzelf af: de christendemocraten staan onder grote druk om naar een volgende fase in de formatie te gaan, richting Vivaldi. De manier waarop oogt amateuristisch.

Wat gebeurt er precies? Vandaag om 16 uur trekken Kamervoorzitter Patrick Dewael (Open Vld) en Senaatsvoorzitter Sabine Laruelle (MR) naar de koning, zoals aangekondigd bij het begin van hun opdracht. Daar moeten ze gaan vertellen hoe ver ze staan in hun poging een volgende fase in de regeringsonderhandelingen te forceren. Bedoeling van het duo is om een regering rond het restkabinet van Sophie Wilmès (MR) op de been te brengen, opnieuw een poging tot ‘Vivaldi’, of een afgeleide daarvan: een regering zonder N-VA. Waar het duo eind vorige week richting een mislukking leek te gaan, lijkt de poging toch plots geen doodgeboren kind. Met dank aan een rommelachtig georganiseerde ledenbevraging bij CD&V.

De details: Donderdag en vrijdag voerden Laruelle en Dewael duidelijk de forcing.

• De koninklijke opdrachthouders plaatsten een versnelling, waarbij ze zowel sp.a als CD&V fors onder druk zetten. Want het signaal was heel duidelijk: de liberale partijen, de groene familie en de PS waren klaar om naar een volgende fase te gaan in de onderhandelingen, een formatiepoging.
• Daarbij werd de coronacrisis als ‘urgent probleem’ ingeroepen. Nog niet zozeer de medische toestand, maar de economische consequenties van die crisis, waren en zijn de aanleiding: de nood is hoog.
• ‘Als deze week de cijfers van het Monitoringscomité gaan komen, dan zullen velen weten hoe laat het is. We gaan naar heel erg slechte cijfers qua economische groei in Europa, en dus ook in België. En dan komt heel snel die drempel van 3 procent tekort op de begroting in zicht: we gaan helemaal onderaan de Europese klas zitten’, zo is in kringen rond de onderhandelaars te horen.
• Bedoeling was en is om rond de restregering van premier Wilmès te gaan werken: dat moet het skelet voor een nieuwe regering worden, met de MR-politica als toekomstige formateur en logischerwijze dan premier. Dat heeft een aantal voordelen:
  • Het geeft het idee van ‘continuïteit‘ in de crisis.
  • Via het Parlement kunnen de ‘nieuwkomers’, de PS en de groenen, mee de begroting stemmen en zo aan boord komen in de regering.
  • De posten zijn grotendeels op voorhand verdeeld: het premierschap en de vicepremiers voor Open Vld en CD&V liggen al vast. Een zeer onorthodoxe manier van werken, maar zo worden interne veto’s en dilemma’s vermeden.
• De poging van Dewael en Laruelle leek vorige week te stranden: de sp.a kon zich, andermaal, niet vinden in een oefening om een regering te maken, zonder dat er over de inhoud een deftige tekst beschikbaar was. Zelfs onder grote druk van de PS kon Conner Rousseau niet instemmen met zomaar ‘akkoord’ gaan.

Hoe Dewael en Laruelle dan de forcing voerden: Plots werd een koerswijziging ingezet, vorige donderdag:

• De liberalen drukten dan maar door: een regering zonder sp.a, maar met liberalen, groenen, PS en CD&V werd de inzet op donderdag. De sp.a werd simpelweg niet meer uitgenodigd, zelf hadden ze nooit definitief ‘neen’ gezegd.
• CD&V had daarop makkelijk een duidelijke ‘neen’ kunnen laten horen: een Vlaamse meerderheid is in zo’n coalitie immers verder weg dan ooit, met twee grote Franstalige partijen, en Ecolo dat zelfs even groot is als ‘kleintjes’ Open Vld en CD&V, met Groen er nog bij.
• Maar de christendemocraten leken te twijfelen, en gaven via hun voorzitter gemengde signalen aan de koninklijke opdrachthouders, die stevig hun kans roken.
• Meteen werd ook de methodologie wat aangepast. Ja, er zou wel degelijk een slotnota of ‘kadernota’ komen. Die was de combinatie van vorige nota’s: zowaar bleken Dewael en Laruelle op basis van het werk van Geens iets te willen presenteren. Daarbij zou elke partij drie punten mogen toevoegen en ook drie ‘red lines‘ mogen formuleren, zaken die ze écht niet wilden.
• Zo wilde men ook inhoudelijk CD&V wat vastzetten: ‘Als zelfs N-VA kon akkoord gaan met die nota-Geens, gaat CD&V zelf er dan straks ‘neen’ tegen zeggen?’, zo was bij de onderhandelaars dit weekend te horen.
• Bovendien ook duidelijk: de twee dossiers waarop CD&V zelf duwde, de ethische hervormingen en de staatshervorming, daarover wilde men ook wel praten. ‘Die beide thema’s kunnen in de kadernota opgenomen worden. Dan bevriezen we de procedure in de Kamer, om nog over abortus te stemmen’, zo klonk het.
• Dat dat wetsvoorstel over abortus ondertussen wel doodleuk volgende week al geagendeerd werd, mag CD&V gerust als chantage zien: ‘Ze moeten weten wat ze willen, als ze niet instemmen nu met een regeringsvorming, gaan we niet meer eindeloos blijven wachten’, zo klonk het in Vivaldi-kringen.

Waarom CD&V moeilijk zit: De christendemocraten worstelden intern.

• CD&V bleef bij die felle pogingen van Dewael en Laruelle bijzonder weigerachtig. Bij de top is het al langer duidelijk dat Hilde Crevits (CD&V) en Koen Geens (CD&V) op de lijn blijven dat een Vlaamse meerderheid nodig is, en N-VA dus aan boord moet in een federale coalitie. Geens voegde daar ook nog een heftig pleidooi voor een staatshervorming aan toe.
• ‘Geens is te vroeg aan zet gekomen, en heeft ook weer te vroeg het initiatief teruggegeven. Hij had perfect aan zet kunnen blijven en zelf Vivaldi maken, nadat hij de onmogelijkheid van een combinatie PS-N-VA had vastgesteld. Maar dat wilde z’n eigen partij hem blijkbaar niet gunnen. Nu probeert hij zichzelf terug in het spel te spelen‘, zo merkt een andere onderhandelaar op.
• Maar niet alleen Geens, maar ook de ACW-vleugel roert zich bij de christendemocraten, zoals deze nieuwsbrief al eerder berichtte. In de fractievergadering donderdag waren er wel degelijk signalen dat een deel van de partij klaar is voor een Vivaldi, een regering zonder N-VA.
• Voorzitter Joachim Coens (CD&V) speelt daarbij de rol van los element: hij kan zich blijven binden met het duo Crevits-Geens, maar kan ook een andere chemische reactie in gang steken, en eindelijk samen met de ACW-vleugel de weg van Vivaldi opgaan. Want plots dook zaterdag een ledenbevraging op bij CD&V.

Wat weten we van de ledenbevraging bij CD&V? Die ledenbevraging zet de partij in elk geval in rep en roep.

• Om te beginnen: Coens had dit wel aangekondigd, in z’n voorzitterscampagne. Meer inspraak voor de leden, ‘dichter naar de basis terug’.
• Alleen, de manier waarop het nu verloopt, plots, roept vragen op. Coens zit in een machtsstrijd rond z’n partij: wie heeft het eindwoord bij de christendemocraten? Is het Hilde Crevits, het stemmenkanon en de leider van CD&V in de Vlaamse regering? Of Coens, die toch voorzitter is? Of Geens, als het op het federale aankomt? De voorzitter geeft in elk geval intern al langer aan dat hij de almacht van de kabinetten beu is.
• Een ledenbevraging doet het initiatief terugkeren naar de voorzitter: hij krijgt zo een steviger eigen mandaat van de achterban. Maar meteen maakt het de partij ook erg kwetsbaar: is het de top die beslist, of kijken ze angstig achter zich, op zoek naar wat ondersteuning?
• Er klonk intern wel heel wat kritiek op het proces. Dat werd plots gelanceerd, waarbij de vraagstelling door verschillende kopstukken als ‘gekleurd’ werd ervaren. Maar opvallend: sommigen vonden het ‘gekleurd’ richting Vivaldi, anderen vonden het dan weer te ‘Vlaams’.
  • Zo werd volgende vraag gesteld: ‘CD&V heeft altijd gepleit voor een federale regering met een meerderheid langs Vlaamse zijde. Wat vind je van deze koers?’ 1) Goed, een Vlaamse meerderheid is absoluut noodzakelijk. 2) Het is belangrijk dat er sowieso een federale regering komt, desnoods met minderheid aan Vlaamse kant.
  • En ook deze vraag: ‘Stel dat het onmogelijk blijkt om een regering te vormen met een meerderheid aan Vlaamse zijde, wat moet voor CD&V dan de uitkomst zijn?’ 1) Meewerken aan regering van liberalen, socialisten, groenen en christendemocraten. 2) Blijven vasthouden aan een meerderheid aan Vlaamse zijde en dus kiezen voor oppositie, als die niet mogelijk blijkt. 3) Nieuwe verkiezingen. 4) Andere (geef nadere toelichting).
• Hoe dan ook: methodologisch is het proces kaduuk. De online bevraging ging maar naar de 27.000 leden die een e-mailadres doorgaven, op een totaal van 44.000 leden. Maar erger was dat het een ‘open’ enquête was: met de simpele link kan je stemmen.
• Per ’toestel’, of IP-adres dus, kan je een ander stemformulier invullen. Verschillende CD&V’ers maakten gewag van het feit dat ze dat gedaan hadden. ‘Wie weet hoeveel kabinetten hebben dat ook gedaan?’, zo stelde een bron de vraag.
• Erger bovendien: doordat de bevraging ‘open’ was, kon de link gewoon doorgemaild worden naar gelijk wie. Ook niet-leden konden dus naar hartenlust stemmen en mee het interne proces bij CD&V gaan sturen.
• In De Standaard staat vandaag een pijnlijk verslag van de verbaasde en wat amateuristische reactie van de partij. ‘Oei, we zullen dit nakijken’, zo stelde partijwoordvoerster Kelly Osaer. Die stelde ook ‘dat onze leden daar niet mee bezig zijn, met het doorsturen van die enquête. Als je wat te goeder trouw bent, vul je dat in en klaar’.
• Vreemd bovendien: bij de CD&V-voorzittersverkiezingen kregen de leden wél een paswoord, net om enige vorm van bescherming te hebben. ‘Maar dan is het niet meer anoniem‘, zegt Osaer daarover. Dat maakt het wel erg vreemd: verliep de stemming bij de interne CD&V-voorzittersverkiezingen dan niet anoniem?

De reactie van Coens zelf? Die zat vanmorgen op Radio 1:

• ‘Ik heb weet van geen enkele manipulatie van die bevraging’, zo stelde de voorzitter van CD&V.
• Coens kondigde ook aan dat zaterdag 4.000 stemmen binnenkwamen, en op zondag nog 2.000 stemmen. Op een ledentotaal van 44.000 is dat dus 13 procent, als het al allemaal CD&V-leden waren. Maar misschien een betere vergelijking: CD&V had 600.000 stemmen. Dat is dus 1 procent van die stemmers, om het even in perspectief te zetten.
• Overigens liet de voorzitter op Radio 1 niet bepaald in z’n kaarten kijken, maar viel het toch op dat hij niet meteen z’n lijn van de afgelopen weken lost: ‘Wij geloven in België. We vinden dat de federale regering een sterke regering moet zijn. Maar de uitdagingen zijn zo groot, als je het budget op orde wil krijgen, dat je ook de Vlaamse, de Waalse en de Brusselse regering nodig hebt. Dat geldt overigens ook voor klimaat, bijvoorbeeld’, leek Coens alweer te pleiten voor een soort afspiegelingsregering.
• Hij haalde ook uit naar ‘andere partijen zoals Ecolo, die zelfs niet aan tafel willen komen. (…) De focus op ons om toch maar onze koers te wijzigen, lijkt me sterk overdreven. Maar aan Franstalige kant wordt niemand bevraagd, dat daar geen enkele druk is als een partij een andere partij uitsluit, dat vind ik wel vreemd.’

Tussen de regels: Meteen probeerde Bart De Wever (N-VA) dit weekend ook nog om de boel tegen te houden.

• De N-VA-voorzitter dook op, op VTM Nieuws, om het lof te gaan zingen over de christendemocraten: ‘CD&V is ‘the last man standing”, zei hij ‘Men zegt dan: ‘Ze plakken vast aan N-VA.’ Nee, ze plakken vast aan de eigen overtuiging. Als de basis van CD&V nu bevestigt dat zij zelfrespect belangrijk vindt, dan is dat een feit en kunnen we eindelijk overgaan tot een andere orde.’
• Dat pleidooi kon tellen: De Wever voelt aan dat hij straks wel eens in oppositie kan belanden, als CD&V het licht op groen zet voor een coalitie van liberalen, groenen, PS en christendemocraten.
• De druk van ‘events‘ is nu wel duidelijk ondertussen. Economisch komt er een storm op gang.
  • De beurzen lijken opnieuw een bijzonder zwarte week te beginnen, met zware verliezen.
  • De olieprijzen storten met liefst 30 procent naar beneden, een crash die al dertig jaar niet meer voorkwam. Dat heeft te maken met ruzie binnen de Opec, maar het veroorzaakt een schokgolf.
  • In Italië is de economisch meest belangrijk streek van het land helemaal afgesloten door de coronacrisis. Dat gaat tot een grote economische terugval leiden.
• De Wever reageerde met een ‘oud’ voorstel dat werd afgestoft: als het Paleis het hem zou vragen, dan zou hij suggereren om de deelstaten aan zet te brengen. Dat idee werd de afgelopen dagen ook al door eerst Yves Leterme (CD&V) en daarna ook Koen Geens (CD&V) geopperd: dat Jan Jambon (N-VA) en Elio Di Rupo (PS) het initiatief zouden krijgen. ‘Geen verkeerd idee’, zo stelde De Wever.
• Als dat niet zou kunnen, en men zou alsnog De Wever aan zet willen brengen, ‘dan doe ik het enkel als Paul Magnette (PS) met mij mee het initiatief krijgt’.
• Bij de PS kwam meteen de klassieke reactie: zo’n oefening waarbij Vlaanderen en Wallonië aan zet zouden komen, wordt daar als een ‘groot misprijzen voor Brussel’ gelezen. ‘Ik betreur dit ten zeerste, dat men niet op de juiste manier de hoofdstad inschat’, zo stelde PS-kopstuk Ahmed Laaouej.
• En ook Ecolo, dat systematisch weigert met N-VA te praten of zelfs een hand te geven, kwam met een reactie. Rajae Maouane, covoorzitter van Ecolo: ‘Nog een keer: u moet het bestaan van Brussel niet ontkennen! Brussel is een volwaardige regio en de Brusselaars verdienen respect. In onze hoofdstad tonen we de weg: door samen te werken.’

In de wandelgangen: Opvallend is hoe stil het is bij Open Vld.

• De weerstand die er ooit was tegen Vivaldi, lijkt gesmolten als sneeuw voor de zon. Dewael heeft het er intern dan ook zwaar ingepeperd: als de liberalen maar blijven pleiten voor paars-geel, dreigen ze zelf eruit te vallen.
• Maar belangrijker: de kandidaat-voorzitters hebben zichzelf een soort ‘quarantaine‘ opgelegd, ten opzichte van de onderhandelingen. Bart Tommelein en Egbert Lachaert worden officieel ook niet op de hoogte gehouden van de gesprekken. Op die manier wassen ze hun handen in onschuld, en onttrekken ze zich van het proces.
• Het is in elk geval duidelijk dat Dewael tot de finish wil gaan, en hij daarbij de steun heeft van heel de top. Het idee dat PS en N-VA nu weer het initiatief moeten krijgen, valt op een koude steen: ‘Komaan, wie nu denkt dat hij Di Rupo aan zet moet brengen, heeft er niets van begrepen. Wie is de sterke man van de PS op dit moment? En gaat Magnette dat initiatief nu teruggeven aan zijn oud-voorzitter?’, zo werd bij een liberale bron dat voorstel schamper afgedaan.
• De kans dat Dewael en Laruelle het initiatief niet meteen gaan teruggeven, is groot: niet dezelfde fouten maken als Geens, ‘die te snel teruggaf’.
• Want met een slechte economische situatie, en een paar extra donderberichten over de begroting, neemt de druk alleen maar toe op CD&V om toch vroeg of laat te plooien.

Om rekening mee te houden? Deze week stelt Tom Van Grieken z’n boek voor. In Het Laatste Nieuws blikt hij al vooruit.

• ‘Het Vlaams Belang moet en zal in 2024 veruit de grootste partij van het land worden. En dan is het aan ons, als dominante beleidspartij‘, zo schrijft voorzitter Tom Van Grieken.
• De partij suft op positieve peilingen, waarin ze ruim boven N-VA uitsteken. Het is Van Grieken z’n ultieme droom om zo snel mogelijk verkiezingen te hebben. Enige probleem: dat zullen federale verkiezingen zijn, en daar valt het cordon sanitaire niet te breken. Geen enkele Franstalige partij wil van hem iets weten.
• Maar in Vlaanderen ligt dat anders: daarover is Van Grieken optimistisch. ‘Van de Chinese Muur tussen Vlaams Belang en de andere partijen zal dan niets meer overblijven. Iedereen is dat cordon sanitaire spuugzat. Bij de top van N-VA. Maar ook bij de basis van CD&V en Open Vld’, zo zegt Van Grieken.
• Hoe hij die laatste twee partijen wil gaan overtuigen, is wel niet duidelijk. Een echte poging om z’n partij te doen vervellen, van naam te doen veranderen, zoals de Lega Nord ooit de Lega werd, of oude ranzige kopstukken buitenduwen, zoals ze bij de FPÖ in Oostenrijk ooit deden: het wordt niet echt aangekondigd.
• Toch beweert Van Grieken dat hij ermee bezig is: ‘Onze zusterpartijen in het buitenland geven ons tips en tricks over onderhandelen en meebesturen. Ervaren mensen uit de hoge ambtenarij en uit de privé, vaak mensen die jaren op hun lip hebben gebeten over hun politieke voorkeur, komen ons nu spontaan zeggen: ‘Als het eindelijk aan jullie is, dan doen we mee.’ Gouverner, c’est prévoir.‘
• En Van Grieken blijft hoe dan ook optimistisch: ‘Toen ik vorige lente afscheid nam van de koning na mijn bezoek aan het paleis, dacht ik: ‘U staat er vandaag nog slechter voor dan ik vijf jaar geleden, toen ik onze verschrompelde partij overnam. (…) Kijk naar hoe hopeloos de vorming van een Belgische regering is. Kijk naar hoe de Vlaamse regering van N-VA, CD&V en Open Vld alleen maar het nieuws haalt door hun onderlinge ruzies. Iedereen ziet dat het op is.’

The big picture? De druk op CD&V vanmorgen is, door eigen toedoen, behoorlijk groot. Maar zelfs als straks de christendemocraten niet plooien, is de kans niet groot dat Dewael en Laruelle hun opdracht gaan teruggeven. De reden is dat er weinig tot geen alternatieven zijn, en het economisch ondertussen lekker hard aan het branden is. Dat doet de druk, die CD&V zelf bijzonder moeilijk weet af te houden, alleen maar toenemen.