Bosnië heeft een goede band met Saudi-Arabië. Het Balkanland geniet van die Arabische partner belangrijke economische steun. Volgens een aantal critici zou Saudi-Arabië daarvan gebruik kunnen maken om zijn strikte islamitische visie in Bosnië te introduceren. Daarmee zou Bosnië volgens sommigen door Saudi-Arabië kunnen worden gebruikt om het wahabisme verder over Europa te verspreiden. Dat zegt de politieke analist Dariusz Kalan, een expert in Centraal-Europese aangelegenheden.

Kalan voegt er echter aan toe niet iedereen de financiële injecties van Saudi-Arabië in Bosnië als een bedreiging bestempelt.

Winkelcentra

“Bosnië-Herzegovina volgt een liberale islam, maar velen vrezen dat Saudi-Arabië met economische steun aan het land ook zijn ultraconservatieve religieuze gedachtegoed zal willen introduceren,” zegt Dariusz Kalan.

“Dat zijn aantijgingen die Saudi-Arabië in het verleden ook al in Azië en Afrika te horen heeft gekregen. Volgens sommigen zou Bosnië-Herzegovina voor de Saudische religieuze ambities echter een gemakkelijke prooi kunnen blijken. Het land moet immers met zwakke beleidsinstellingen en economische problemen afrekenen. Bovendien kent het gebied een sterke geschiedenis van buitenlandse invloeden.”

“Sinds de tweede helft van het voorbije decennium is het aandeel van Saudi-Arabië in de buitenlandse investeringen in Bosnië-Herzegovina verdrievoudigd,” benadrukt Dariusz Kalan. “Twee jaar geleden investeerde Saudi-Arabië in het land een bedrag van 22 miljoen dollar. Dat is een belangrijk bedrag in een natie met een bruto binnenlandse product van 20 miljard dollar.”

“Onder meer zorgde Saudi-Arabië in Sarajevo voor de bouw van twee winkelcentra. Daarbij is wel uitdrukkelijk gesteld dat de winkels geen alcohol of varkensvlees mogen verkopen. Saudi-Arabië is tevens de belangrijkste afnemer van de Bosnische wapenproductie.”

“Daarnaast is echter ook de invloed van het toerisme,” aldus Kalan. “Tijdens de eerste zes maanden van dit jaar brachten bijna veertigduizend Saudische toeristen aan Bosnië een bezoek. Dat is meer dan een verdubbeling tegenover dezelfde periode vorig jaar.”

“Dat is ook de reden waarom de Bosnische staatsluchtvaartmaatschappij FlyBosnia dit jaar met een rechtstreekse verbinding tussen Sarajevo en Riyadh van start ging. Al deze economische voordelen zijn voor Bosnië bijzonder aantrekkelijk. Bosnië heeft het immers economisch bijzonder moeilijk. Het land heeft een jeugdwerkloosheid van 55,5 procent. Dat is het hoogste niveau van de hele wereld.”

Negatieve perceptie

Vele Bosniërs hebben echter bedenkingen bij die Saudische aanwezigheid. Een enquête vorig jaar bracht aan het licht dat 27 procent van de Bosniërs een negatieve perceptie had over de Saudische rol in hun land. Slechts 10 procent had een positief oordeel. Daarmee scoorde Saudi-Arabië slechter dan de Verenigde Staten, Rusland en Turkije.

“Het is bijna een publiek geheim dat aan de Saudische economische steun de eis van islamitisch onderwijs is gekoppeld,” zegt Leila Bičakčić, hoofd van het Center for Investigative Reporting in Sarajevo.

Die aantijgingen worden door de betrokken instellingen echter met klem tegengesproken. “Er is daarentegen sprake van een organische ontwikkeling,” zegt de auteur Harun Karčić. “Saudische toeristen vinden in Bosnië een goedkope en cultureel verwante bestemming. Het idee dat deze groepen tijdens die reizen de radicale islam zouden verspreiden, is compleet uit de lucht gegrepen.”

Kalan wijst daarbij ook naar een beslissing van de Bosnische autoriteiten om een verbod uit te spreken tegen de activiteit van een Saudische liefdadigheidsorganisatie, die terroristische propaganda zou hebben verspreid.

De vrees van Bosnië voor religieus getinte activiteiten is echter ook met het verleden gebonden. In Bosnië is 50 procent van de bevolking moslim. In Europa halen alleen Albanië en Kosovo een hogere score. Tijdens de Balkanoorlogen in de jaren negentig kwamen duizenden buitenlandse mujahideen naar Bosnië om te vechten tegen rebellen die door Kroatië en Servië waren gesteund. Verschillende Bosnische moslims hebben in Saudi-Arabië gestudeerd.

Terreur

Het debat over de Saudische invloed ligt in Bosnië momenteel bijzonder gevoelig. Ongeveer driehonderd Bosniërs zijn immer voor terreurbeweging Daesh in Irak en Syrië gaan vechten. Proportioneel was nagenoeg geen enkel land ter wereld bij Daesh beter vertegenwoordigd dan Bosnië-Herzegovina. Een aantal van die strijders heeft aangegeven te willen terugkeren.

“Er zijn geen bewijzen dat de radicalisering gelinkt moet worden aan de invloed van Saudi-Arabië,” zegt Jasmin Mujanović, een Bosnisch politiek wetenschapper. “Er is onder de Bosnische moslims duidelijk een conservatieve wending geweest. Maar dat hangt eerder samen met de slechte economische situatie en het naoorlogse trauma van de genocide dan met het Midden-Oosten.”

De meeste Bosnische moslims scharen zich ook achter de liberale en seculiere tradities van hun land. Slechts 2,5 procent kon begrip opbrengen voor landgenoten die in het Midden-Oosten gingen vechten. “Veel gewone Bosnische moslims vinden hun levensstijl ook in strijd met de demonstratieve weelde die de Saudische toeristen tentoon spreiden. Vaak worden de toeristen ervan ook beticht de lokale bevolking respectloos te behandelen.”

Sommige experts waarschuwen dat het idee van een islamitische bedreiging door Servische en Kroatische nationalisten zouden kunnen worden gebruikt om in Bosnië opnieuw problemen te creëren. Zij waarschuwen dat de jaren negentig van de voorbije eeuw nog altijd blijven nawerken. “Ook toen werd de strijd tegen de islamitische bedreiging gebruikt als een thema om een genocide te verantwoorden,” zeggen ze.

“De waarheid ligt ergens in het midden,” aldus een westers diplomaat. “Bosnië is geen Europees bastion van terrorisme. Het land gaat echter gebukt onder zware economische problemen. Indien er niets verandert, kunnen ervaren partijen zoals Saudi-Arabië hun troeven uitspelen om aan invloed te winnen.”