Het nieuws: België, de slechtste leerling van de Europese klas.

• In haar laatste raming voorspelt de Europese Commissie een Belgische staatsschuld van 106,2 procent van het bbp in 2022.
• Naast België zijn er slechts vijf andere landen in de EU met een schuld van meer dan 100 procent: Griekenland (171,1 procent), Italië (144,6 procent), Portugal (115,9 procent), Spanje (114 procent) en Frankrijk (111,7 procenten). Deze landen worden pejoratief aangeduid als de “Club Med-landen“, in tegenstelling tot de zuinige landen van het continent, die eerder in het noorden liggen: de Scandinavische naties, de Baltische staten, Nederland en Luxemburg.

• Eric Dor, directeur economische studies aan de IESEG School of Management, publiceerde recent een nota die weinig goeds voorspelt voor het land van Kuifje: van alle EU-landen waarvan de schuld meer dan 100 procent van het bbp bedraagt, is België het enige dat tussen 2022 en 2024 haar schuld met nog eens 2,4 procent van zijn bbp zal zien toenemen.

• De reden? Het primaire tekort. Dit is het verschil tussen de lopende uitgaven van een staat en de belastinginning. Preciezer: het behelst de overheidsuitgaven en -inkomsten, zonder de rentebetalingen op de overheidsschuld mee te tellen.
• Onder een bepaalde drempel maakt dit tekort het mogelijk de overheidsschuld te stabiliseren en dus te voorkomen dat deze verder daalt. Van alle landen waarvan de overheidsschuld in 2022 meer dan 60 procent van het bbp bedraagt, zou alleen België dit maximum in zowel 2023 als 2024 overschrijden.
• Volgens de Europese Commissie zou België in 2023 een primair tekort hebben van 4,2 procent van het bbp, terwijl de maximaal toegestane schuldstabilisatie 3,58 procent bedraagt. En in 2024 zou België nog steeds een primair tekort van 3,4 procent vertonen, terwijl de drempel 3,08 procent is, schrijft Dor in de nota, die wij konden raadplegen.
• Alleen Malta en Slowakije zouden een hoger primair tekort hebben dan België. Maar deze twee landen hebben een heel andere schuld: hun overheidsschuld bedraagt minder dan 60 procent van het bbp.
• Het ergste van de hele situatie is dat deze overheidsuitgaven de plank misslaan: het aandeel van de uitgaven dat België aan publieke investeringen besteedt is 4,91 procent, het laagste van alle EU-landen.

• Om je een indicatie van de proporties te geven: het reële tekort van België in 2023 zal naar verwachting tussen 5,9 en 6,1 procent van het bbp bedragen (er wordt nog gedebatteerd over de vraag hoe de btw-verlaging tot 6 procent in de begroting moet worden geïntegreerd), dus tot nu toe een gat van bijna 34 miljard euro. In totaal zou de schuld tegen het einde van dit jaar 583 miljard euro bedragen, volgens het Federaal Planbureau. Voor 2025 leidt het traject tot 111 procent van het bbp, of 670 miljard euro.

Waar het om gaat: zal België nog in staat zijn te lenen tegen een redelijke rente?

• Zoals we weten, verhoogt de ECB de rente, wat uiteraard weegt op de kosten van de overheidsschuld, maar ook op de toekomstige leningsvoorwaarden. Het is ook bekend dat de ECB gaat stoppen met haar opkoopprogramma van obligaties, waarmee de landen van de eurozone zichzelf konden financieren. “De ECB laat landen nu volledig blootstaan aan de markten”, waarschuwt Dor.
• Volgend jaar zal België naar verwachting 51 miljard euro lenen, aldus het federaal agentschap voor de schuld. De rente op de schuld zal naar verwachting stijgen van 7 miljard euro in 2022 tot 11 miljard euro in 2025, zo meldde La Libre woensdag. De rente zou stijgen van 1,79 procent in 2022 tot 3,46 procent in 2025.
• De coronasteunmaatregelen hebben zwaar gewogen. De energiesubsidies, die meestal ongericht zijn – iets waarvoor de Europese instellingen ons bekritiseren – hebben de druk verder opgevoerd.

En wat nu? Pas op voor de criteria van Maastricht.

• Dor wijst er niettemin op dat België kan rekenen op een voordeel ten opzichte van landen met een zeer hoge schuld: de grote netto activa van de particuliere sector, die deze overheidsschuld overtreffen. De Belgische overheidsschuld is dus minder afhankelijk van buitenlandse financiering.

• Dit redt ons vooralsnog op de financiële markten. België heeft tot nu toe tegen lage rente kunnen lenen. Maar het omslagpunt zou kunnen naderen nu het tekort toeneemt en de belangrijkste rentetarieven van de ECB op de Belgische overheidsschuld drukken.
• Dor concludeert dat er slechts twee manieren zijn om het tekort en de staatsschuld terug te dringen: de inkomsten verhogen of de uitgaven verlagen. Dit is natuurlijk een politieke kwestie. “Maar hoe dan ook, het collectief belang vereist een vermindering van de Belgische staatsschuld”, betoogt de deskundige.
• Voorlopig heeft Europa zijn stabiliteitspact opgeschort, dat de lidstaten verplicht hun tekorten onder de 3 procent te houden en een schulddoelstelling van 60 procent na te streven. Maar tot wanneer? Afgelopen november heeft de Commissie een hervorming voorgesteld die geen al te best nieuws is voor ons land. De strijd tussen de Club Med-landen en de zuinige naties wordt opnieuw hevig.

(lb/mah)