Elke Van Hoof, professor gezondheidspsychologie aan de VUB, waarschuwt voor de verregaande gevolgen van de lockdown op ons mentale welzijn. ‘We zullen meerdere golven van massaal ziekteverzuim zien.’

Er is vandaag al een sterke stijging van ziekteverzuim waar te nemen in landen onder lockdown en ook de cijfers rond onze mentale gezondheid baren zorgen. Van Hoof: ‘Sinds de lockdown zien we een duik in mentale veerkracht en een verhoogd risico op toxische stress. Dat is een stoornis met verhoogde stress die ongeveer een maand duurt. Daardoor kunnen de patiënten de dagelijkse handelingen niet meer uitvoeren en komt er uitstelgedrag.’

Ongeveer 44 procent van Belgische beroepsbevolking is in deze coronatijden vatbaar voor toxische stress. ‘Momenteel zijn alle landen stevig aan het werken om die piek op te vangen. Maar we moeten ook erkennen dat we tegen een tsunami aan het zwemmen zijn. Ik heb wel de indruk dat België het best goed doet, zeker op vlak van coördinatie en activatie. Er is een enorme goodwill en flexibiliteit binnen de sector van psychologische hulp te zien.’

De Britse medische krant The Lancet vergeleek studies die de psychologische gevolgen van een quarantaine onderzoeken. De meeste onderzoeken rapporteerden negatieve effecten, waaronder posttraumatische stresssymptomen, verwarring en woede. De oorzaak daarvan lag onder meer bij een verlenging van de quarantaineduur, angst voor infecties, frustratie, verveling, onvoldoende voorraden, onvoldoende informatie en financieel verlies. Sommige onderzoekers suggereren ook langdurige effecten.

Tweede golf

Volgens Van Hoof kunnen we ons in de maanden na de heropstart van het land verwachten aan een volgende piek in burn-outs. Die tweede golf aan massaal ziekteverzuim dreigt binnen drie tot zes maanden.

‘Daarom moeten we nu handelen en zo snel mogelijk screenen wie geen reserve heeft, psycho-sociaal gezien. Er zijn heel wat mensen die de dagelijkse routine niet meer kunnen volhouden en daardoor ook moeite hebben om de maatregelen te blijven volgen. We moeten genoeg ondersteuning bieden.’

Duidelijke communicatie

Effectieve en snelle communicatie naar de mensen in quarantaine is essentieel voor een goed verloop, zo blijkt uit verscheidene studies. De chaos van woensdagavond na de Nationale Veiligheidsraad kunnen we dus missen als kiespijn.

Van Hoof: ‘We moeten eerst het belangrijkste op punt stellen, dat is de communicatie vlot laten verlopen. Momenteel is dat nog veel te negatief. De beleidsmakers moeten beter briefen en communiceren, zodat we situaties als na de Veiligheidsraad kunnen vermijden. De bevolking moet de experten vertrouwen, anders gaan de mensen zich richten op fake news. De manier waarop de media bericht is ook niet meer oké. Er heerst een bepaalde sensatiezucht waardoor de positieve boodschappen niet meer aankomen.’

Vangnetten

Er heerst een brede consensus onder Van Hoof en andere academici over de psychologische zorg na rampen en grote incidenten. Ze zet een paar vuistregels voorop.

• Voorzie zelfhulpinterventies die voldoen aan de behoeftes van grote getroffen populaties.
• Informeer mensen over de verwachte psychologische impact en reacties op trauma als ze hierin geïnteresseerd zijn.
• Zorg ervoor dat mensen begrijpen dat een bepaalde psychologische reactie normaal kan zijn.
• Lanceer een website om specifieke psychosociale problemen aan te pakken.
• Zorg ervoor dat mensen met acute problemen de hulp kunnen vinden die ze nodig hebben.

Everyone OK

In België is die website al gelanceerd onder de naam Everyone OK. Dat is een online tool die de getroffen bevolking probeert te helpen.

Van Hoof: ‘De website bevat een screening waarin we nagaan hoe het gaat met iemand. Het zorgt ervoor dat mensen dagelijks kunnen blijven functioneren aan de hand van een wetenschappelijk verantwoord stappenplan van ongeveer 45 minuten. Sinds 27 maart zijn er al meer dan 10.000 mensen die intekenden op de site.’

50 procent voelt zich beter

Na een ‘interventie’ – het afwerken van het programma dat je kan doorlopen via de website – verdwijnt bij heel wat mensen de overspoeling van acute stress. De cijfers van het platform komen overeen met de enquête die de Universiteit van Antwerpen afneemt.

‘De interventie zorgt ervoor dat heel wat risicofactoren verdwijnen voor post-traumatische stress. 6.049 mensen hebben de interventie al doorlopen en 50 procent voelt zich beter nadien. Bij een placebo is dat 20 tot 30 procent. Dat wil dus zeggen dat het ook werkelijk effect heeft om Everyone OK te gebruiken.’

Niet alle medewerkers zullen in staat zijn om direct het werk te hervatten. Van Hoof roept de bedrijven op om te screenen binnen hun personeel. ‘Op die manier kunnen we corona-burn-outs vermijden.’

Lees meer: het artikel van Van Hoof op de website van het World Economic Forum