Door Dominique Dewitte

‘Er bestaat een mythe over de Fransen, die wil dat ze veel over wijn weten omdat ze er al op jonge leeftijd beginnen drinken. Wel, de meeste Fransen weten niks over wijn. Het kan hen ook weinig schelen. Fransen interesseren zich in eten. Daar kunnen ze uren over praten. Wijn is voor hen weinig meer dan iets om hun mond te spoelen voor ze het volgende gerecht aanvatten.’

Deze opmerkelijke quote komt van Steven Spurrier, een Engelse wijnhandelaar, die op 9 maart aan kanker overleed in Dorset (VK). Een naam die weinigen iets zegt, ondanks dat deze Brit voor een revolutie in de wijnwereld zorgde. In 1976 organiseerde Spurrier de ‘Paris Wine Tasting’, een wijnproeverij die de geschiedenis in zou gaan als de ‘Judgement of Paris’ en een einde zou maken aan de Franse alleenheerschappij in de wijnindustrie. Een revolutie die er geen zou zijn geweest, ware het niet voor ene George M. Taber, een Amerikaanse journalist van het weekblad Time. Hij besteedde amper vier paragrafen aan de proeverij. Maar die 370 woorden zouden de geschiedenis ingaan als ‘het belangrijkste nieuws ooit over wijn geschreven’.

Time Magazine van 7 juni 1976 was op het eerste zicht een eerder onopvallend nummer. Het coververhaal ging over een schandaal waarin kadetten van de militaire academie van West Point waren betrokken. Binnenin stond een stuk over de presidentskansen van de democraat Jimmy Carter. Wat verderop in het blad, op bladzijde 58 in de sectie ‘Modern Living’, stond een bescheiden tekst met als titel ‘Judgement in Paris’. Een foto ontbrak en het artikel zelf werd eigenlijk bijna volledig weggedrukt door een advertentie voor Armstrong-autobanden. 

‘California defeated all Gaul’

Toch zou de laatste zin van de eerste paragraaf van dat artikel geschiedenis maken: 

‘Vorige week heeft zich in Parijs tijdens een formele wijnproeverij, georganiseerd door (de Brit Steven) Spurrier, het ondenkbare voltrokken: Californië haalde het van alle Franse wijnen.’ (‘California defeated all Gaul’)… In Frankrijk sloeg de bliksem in. George M. Taber, de schrijver van het stuk, stond niet eens als auteur vermeld. 

Maar omdat de gebeurtenis de wijnwereld zodanig revolutioneerde, vertrouwde hij dertig jaar later zijn herinneringen alsnog aan het papier toe. Zijn boek ‘Judgement in Paris’ doet het ooggetuigenrelaas van een blinde wijnproeverij die op 24 mei 1976 plaatsvond in een zaaltje van het InterContinental Hotel, vlakbij de Parijse Champs Elysées. Daar had Spurrier een paar exclusieve Franse en Californische Chardonnay- en Cabernetwijnen van hun etiket ontdaan en negen Franse experts – ‘een Who’s Who van vinologen’, dixit Taber – uitgenodigd om hun oordeel over de wijnen te vellen. Deze blinde proeverij zou later de geschiedenis ingaan als ‘Het Verdict van Parijs’. 

Het toeval wil dat er op Taber na geen enkele van de voor de wijnproeverij uitgenodigde journalisten was opgedaagd. Le Monde, Le Figaro en ook andere gerenommeerde Franse kranten toonden geen interesse in Californische wijnen. Hoewel de Franse pers in de daaropvolgende maanden alsnog zou proberen de resultaten van de tasting te minimaliseren of – zoals de Revue du Vin de France (‘Au sujet d’un petit scandale’) – aan te vechten, was het kwaad geschied. 

Het verdict zou de ingeslapen Fransen voorgoed wakker schudden

De blinde proeverij groeide uit tot een stuk wereldgeschiedenis en markeert het begin van een revolutie die de wijnindustrie voorgoed zou veranderen. Het is een verhaal als dat van David en Goliath, maar dan een die de Fransen recht in het hart raakte, want al sinds de middeleeuwen denken onze zuiderburen dat hun wijnsuprematie ongenaakbaar is. Het verdict van Parijs zou de ingeslapen Fransen voorgoed wakker schudden. 

In de film Bottle Shock is te zien hoe Franse connoisseurs – waaronder Christian Vannequé, de sommelier van het wereldbekende Parijse restaurant La Tour d’Argent, Aubert de Villaine van het Domaine de la Romanée-Conti en Pierre Brejoux van het Institut des Appellations d’Origine Controlée – bij het proeven al snel in verwarring raken. 

Hoewel de Franse pers in de daaropvolgende maanden alsnog zou proberen de resultaten van de tasting te minimaliseren of – zoals de Revue du Vin de France (‘Au sujet d’un petit scandale’) – aan te vechten, was het kwaad geschied. 

Wanneer Raymond Oliver, de eigenaar van het restaurant Grand Véfour – een van de tempels van de Franse haute cuisine – de 1972 Freemark Abbey Chardonnay (Napa Valley) proeft, is hij ervan overtuigd met een Franse wijn te maken te hebben. Nog pijnlijker wordt het wanneer Claude Dubois-Millot, de uitgever van de Franse restaurantgids Gault&Millau een van de fijnste Bourgognes, een 1973 Bâtard-Montrachet Ramonet-Prudhon, krijgt voorgeschoteld. Blakend van zelfvertrouwen zegt hij: ‘Dit is ontegensprekelijk Californië, hij heeft geen neus…’ 

Nadat Spurrier de einduitslag had voorgelezen, bleef het een tijd doodstil

De eindresultaten zouden een aardverschuiving teweegbrengen. Elke Franse deelnemer had – onafhankelijk van de andere kenners – een Californische wijn tot beste wijn uitgekozen. Bij de witte wijnen kwam de 1973 Chateau Montelena als winnaar uit de bus; bij rood won 1973 Stag’s Leap Wine Cellars. 

Nadat Spurrier de einduitslag had voorgelezen, bleef het een tijd doodstil. In plaats van een walk-over bleek de confrontatie tussen beide landen op een nachtmerrie voor de Fransen te zijn uitgedraaid. Een paar deelnemers trokken wit weg. Odette Kahn, de uitgeefster van de Revue du Vin de France, eiste haar scorekaart terug. Later zou ze volhouden dat de Paris Tasting vervalst was. Waarschijnlijk was zij de enige in de zaal die onmiddellijk begreep welke impact deze proeverij op de Franse wijnindustrie zou hebben. Tussen 1990 en 2003 zou het aandeel van de Franse wijnen in de wereldproductie met 22 procent afnemen, dat van Californische wijnen zou met 60 procent toenemen. 

Nadat Spurrier de einduitslag had voorgelezen, bleef het een tijd doodstil. In plaats van een walk-over bleek de confrontatie tussen beide landen op een nachtmerrie voor de Fransen te zijn uitgedraaid. Een paar deelnemers trokken wit weg. Odette Kahn, de uitgeefster van de Revue du Vin de France, eiste haar scorekaart terug. Later zou ze volhouden dat de Paris Tasting vervalst was.

De Californische wijnindustrie perste het verhaal als een citroen uit

Time had een lezerspubliek van ruim twintig miljoen mensen, veelal Amerikanen uit de middenklasse en exact de doelgroep die zich steeds meer voor wijn begon te interesseren. De dag na de publicatie van het artikel gebeurde iets opmerkelijks. Acker Merrall & Condit, Amerika’s oudste en belangrijkste wijnhandelaar, zat kort na de middag al door zijn voorraad Californische wijnen heen. Een van de klanten vertelde de manager over het artikel in Time. In verschillende wijnwinkels, dwars door de Verenigde Staten, deed zich exact hetzelfde fenomeen voor. 

In de daaropvolgende weken ging ook Frank Prial, de wijncolumnist van The New York Times – Amerika’s meest gelezen krant – zich met de zaak bemoeien. Tot tweemaal toe wijdde hij een volledige column aan de Paris Tasting. Daarna ging het verhaal al gauw een eigen leven leiden. Want zoals dat ook vandaag in de media het geval is, werd het verhaal van Taber steeds opnieuw gekopieerd, aangedikt en met imaginaire details en anekdotes verrijkt. Naargelang wie het artikel schreef, vaak doorspekt met een doorzichtig Frans of Amerikaans nationalistisch discours. De Californische wijnindustrie perste het verhaal als een citroen uit. 

‘Eén grote verliezer: goede wijn … uit Frankrijk’

Maar de Judgment of Paris werd een Laatste Oordeel. In de daaropvolgende jaren zou het experiment keer op keer herhaald worden, met andere wijnen en andere juryleden. (Spurrier werd door de Fransen zelfs voor een jaar van deelname uitgesloten). Maar steeds opnieuw won Californië. In de door Gault&Millau georganiseerde Wijn Olympiade in 1979 ging de Amerikaanse deelstaat in de categorie witte wijnen met zes van de tien topplaatsen aan de haal. ‘Er bestaan vandaag in Californië een aantal wijnhuizen wiens wijnen – hoewel zeer duur – tot de beste ter wereld behoren,’ schreef Gault&Millau in zijn eindverslag. 

Ter gelegenheid van de dertigste verjaardag van de Paris Tasting, in 2006, herhaalde Spurrier zijn proeverij in beide continenten en met wijn uit exact dezelfde jaartallen als dertig jaar geleden. Eén proeverij vond plaats in Londen, de andere in Napa Valley zelf. De negen juryleden die aan het nieuwe experiment deelnamen, kregen enkel rode wijnen voorgeschoteld. De geschiedenis herhaalde zich. De winnaar van de originele tasting, 1973 Stag’s Leap Wine Cellars eindigde tweede … na de 1971 Ridge Montebello. Californische wijnen namen de eerste vijf plaatsen in, waarmee finaal het na 1976 vaak aangehaalde excuus werd ontkracht als zouden de Franse wijnen beter gaan worden met de jaren. 

Een goede verliezer toonde zich alsnog Christian Vannequé, sommelier van het Parijse La Tour d’Argent: ‘De kleine oorlog die ontstond na de Paris Tasting had één grote winnaar: goede wijn. En één grote verliezer: goede wijn … uit Frankrijk.’

Wat gebeurde er met Steven Spurrier?

Spurrier zelf zou na zijn stunt met grote regelmaat, maar met wisselend succes, nieuwe initiatieven ontplooien in de wijnindustrie. Geld had hij niet echt nodig, want op 23-jarige leeftijd had hij na de verkoop van de familiale zaak het equivalent van 6 miljoen hedendaagse euro in de schoot geworpen gekregen. Dat zette Spurrier in 1968 al aan naar Frankrijk te verkassen. Groot-Brittannië was in die tijd nog een fiscale hel voor de meer gegoeden. 

Met zijn geld bouwde hij in Parijs een klein wijnimperium op. Zijn wijnwinkel Caves de la Madeleine en zijn opleidingscentrum L’Academie du Vin groeiden al snel uit tot een begrip onder Parijse connoisseurs. Maar ook in Frankrijk botste Spurrier al gauw op een weinig flexibele fiscus. ‘Het Spurrier kaartenhuis stortte in 1988 dan ook in’, schreef hij in 2018 in zijn mémoires. 

In 1990 verhuisde hij terug naar zijn vaderland om er tal van wijninitiatieven op te starten, met als belangrijkste de aankoop van een wijngaard in Dorset, die in 2014 een eerste schuimwijn zou produceren. Het was daar dat Spurrier op 9 maart jongstleden, op 79-jarige leeftijd en na een rijkgevuld leven, aan kanker overleed.