De MR stond vrijdag op een zuchtje van een exit uit de Waalse regering, nadat Georges-Louis Bouchez (MR) zijn eigen troepen tegen de regering-Di Rupo en vooral de eigen minister Jean-Luc Crucke (MR) in de loopgraven had gestuurd. Uiteindelijk bond de MR-voorzitter in, alweer. Het scenario is vermoeiend, want het herhaalt zich telkens opnieuw: Bouchez stookt de zaken op, irriteert vriend en vijand en creëert een sfeer van wantrouwen en chaos in de regeringen. “Het is tijd om na te denken over een wissel. Met MR in deze coalitie kunnen we met Vivaldi niet winnen”, zegt een van de architecten van de huidige coalitie.

In het nieuws: Vanmorgen zit de MR samen voor een “gespannen partijbureau”, na een bonte week met Bouchez.

De details: Het is een zoveelste moment van frictie tussen MR en de rest: de kernuitstap is nog niet geregeld.

Een flashback: Nieuw is dit scenario niet.

• Het blijft een van de cruciale momenten bij de vorming van Vivaldi: houden we Georges-Louis Bouchez en zijn partij aan boord, of niet? We schrijven september 2020, zeven partijen proberen onder leiding van preformateurs Egbert Lachaert (Open Vld) en Conner Rousseau (Vooruit) een paars-groen-pluskabinet te vormen. En één man maakt het daarbij steeds bonter: de MR-voorzitter.
• Vijf partijen komen in het geheim bijeen: PS, Vooruit, Groen, Ecolo en CD&V. En ze komen overeen dat Bouchez te ver is gegaan, en hij best vervangen zou worden door het cdH. Dat kan perfect: aan Franstalige kant heeft deze coalitie een ruime meerderheid. Dat geldt overigens ook voor de Waalse regering: ook daar is een coalitie met PS, Ecolo en cdH perfect mathematisch en ideologisch leefbaar.
• Paul Magnette (PS) pleegt een telefoontje naar Maxime Prévot (cdH). Die blijkt bereid te komen, en houdt zich klaar. Maar vervolgens loopt het mis.
• De Open Vld is als de dood om Bouchez te lossen: zeker Lachaert kan dat moeilijk aanvaarden. Hij heeft pas een maand tevoren alles gedaan om aan te tonen dat hij en Bouchez “één en ondeelbaar zijn”, want ook toen stelden formateurs Magnette en Bart De Wever (N-VA) hem voor om zonder Bouchez een regering te maken. Vervolgens torpedeerden Lachaert en Bouchez samen dat paars-gele verhaal.
• Bovendien dreigt dat ook de kansen van een liberale premier flink te ondermijnen: zonder familie is Open Vld wel een pak minder sterk in zo’n pokerspel. En vervolgens duikt er aarzeling op bij Magnette, is er een misverstand met Rousseau over de timing, en de switch mislukt. Bouchez stelt zich enkele uren heel gedwee op, de coalitie in haar huidige vorm gaat toch door, en de rest is geschiedenis.

De context: Het zit er bovenarms op met de MR in het kernenergiedossier.

• Het recente schouwspel rond kernenergie, een dossier dat nog altijd niet afgelopen is, wordt door velen in de Wetstraat als symptomatisch beschouwd, over wat mis is met deze coalitie. “Met een dergelijke stoorzender valt eigenlijk gewoon niet normaal te besturen”, zo is te horen bij een collega-voorzitter over Bouchez.
• Want wie gedacht had dat een liberale premier, Alexander De Croo (Open Vld), beter in staat zou zijn om de Franstalige zusterpartij mee bij de les te houden, is eraan voor de moeite: Bouchez heeft lak aan die ‘familiebanden’, zo lijkt, en deinst er niet voor terug om ook De Croo openlijk in z’n hemd te zetten. Meermaals.
• Dat doet ideologisch pijn voor Open Vld: terwijl uit een peiling van HLN/VTM/RTL/Le Soir nog eens blijkt dat de liberale kiezers ruimschoots voorstander zijn om kernenergie te behouden, heeft de partij eind vorige week officieel afscheid genomen van de huidige centrales.
• De peiling toont overigens aan hoe weinig mensen echt een definitieve kernuitstap willen: slechts 15 procent van de Belgen is voor het stoppen van kernenergie in dit land. 63 procent wil verdergaan, waarvan 33 procent kleine centrales verkiest, en 30 procent het openhouden van twee reactoren. In Vlaanderen ligt dat cijfer van diegenen die willen stoppen op slechts 13 procent.
• De Croo schaarde zich daarbij vorige week wel fel achter zijn groene minister van Energie, Tinne Van der Straeten (Groen), terwijl Bouchez zich nog altijd verzet, zowaar schouder aan schouder met de N-VA en Bart De Wever. “Van alle regeringspartijen vertolkt de MR de stem van de Vlamingen het best“, zo retweette Bouchez dit weekend schaamteloos een citaat dat Rik Torfs rondstuurde op Twitter.
• Dit weekend ging de strijd in dat dossier onverminderd door: beide partijvoorzitters, De Wever en Bouchez, wezen op nieuws van HLN.be, waar 80 werknemers van Engie Electrabel opdoken, om hun CEO Thierry Saegeman openlijk tegen te spreken. Met naam en toenaam stelde Philippe Hendrickx, ingenieur bij Engie “dat de centrales kunnen openblijven”. “Alle deskundigen hebben hier die analyse gemaakt en zeggen: ‘Dat is wel mogelijk.'”
• Dat is opvallend, omdat Saegeman zelf alweer opdook op televisie, in de Zevende Dag, en daar zich ontpopte tot de beste regeringswoordvoerder die Vivaldi nog nooit heeft gehad. Neen, de kerncentrales waren niet meer te redden, en ja, alle druk moet bij de Vlaamse regering gelegd worden om de gascentrale van Vilvoorde (ook een concessie van Engie) nu te vergunnen: het paste perfect in de federale kraam. Saegeman wist zo slim de communicatie te beheersen: de 80 Engie-medewerkers halen vanmorgen ondertussen nauwelijks de papieren kranten.

The Big Picture: Aan Franstalige kant zit het helemaal mis.

• Alle lichten op rood in de Waalse regering, eind vorige week. Het feit dat Bouchez zich was komen moeien met een fiscale hervorming, nota bene uitgevoerd door zijn eigen minister van Budget Jean-Luc Crucke (MR), zat de coalitiepartners Ecolo en PS bijzonder hoog.
• Tegen de eigen minister en de regering in, schoten de MR-Parlementsleden de hervormingen van Crucke af. PS en Ecolo speelden het vervolgens bikkelhard: ze stuurden de voorstellen onaangepast opnieuw naar het Parlement. “Te nemen of te laten”, was de boodschap, met de duidelijke dreiging dat bij een “neen”-stemming, de MR haar koffers kon pakken uit de Waalse regering.
• Bouchez trok op het allerlaatst de staart in. Niet verrassend. De MR-kopman heeft in analyses en uitspraken over zijn strategie eigenlijk nooit rond de pot gedraaid: zo assertief mogelijk duwen, maar nooit een regering laten vallen, is het leidmotief.
• Vanmorgen was hij van plan op het MR-partijbureau Crucke nog eens goed de les te spellen. Want hoewel hij verschillende Franstalige journalisten de mantel uitveegde, omdat die de analyse maakten dat het Crucke vs. Bouchez was binnen de MR, viel hij op RTL wel vervolgens frontaal diezelfde Crucke aan: “Minister zijn is een eer. Men is dat dankzij de politieke familie, men is niet verkozen als minister, dat is een ploegsport, met de Parlementairen en de partij. Het is geen persoonlijk avontuur.”
• Bij de MR is te horen dat ze “willen vermijden dat dit nog gebeurt”, maar niet dat Crucke zal moeten gaan. Classic Bouchez: veel lawaai, iets minder daden.
• Toch is de irritatie bij de PS en Ecolo enorm. De techniek van telkens tot het uiterste te gaan in conflicten, die openlijk uitgevochten worden binnen de regering, in de hoop van dan telkens meer uit de brand te slepen, is vermoeiend voor de coalitiepartners.
• En het leidt tot bijna-ongelukken. Drie keer liep MR-vicepremier Sophie Wilmès weg uit de cruciale begrotingsnacht in oktober. Via de telefoon haalde ze vervolgens een deel haar slag thuis, tot grote woede van de PS: wie wegloopt dient in de Wetstraat de prijs te betalen, niet omgekeerd. Vervolgens presenteerde Paul Magnette de rekening: urenlang, tot de vroege ochtend, weigerde de PS om akkoord te gaan, terwijl premier De Croo al onderweg naar huis was, voor wat slaap. Tot op vandaag wordt onder vicepremiers met grote consternatie verteld over wat er toen in die uren allemaal gebeurde.

De peilingen: Die vertellen eigenlijk wat iedereen al weet. Winst zit er niet in, voor de Vlaamse Vivaldisten.

• Wie de peilingen dit weekend bekeek, las niets verrassend. De prijs voor het gekibbel en gerommel aan Franstalige kant binnen Vivaldi, wordt betaald door drie Vlaamse partijen:
  • Groen is de kleinste van het landschap geworden, en zakt onder de PVDA, die verder oprukt.
  • CD&V raakt maar niet op de sporen en zweeft net boven de 10 procent.
  • Meest opvallend: de premier is razend populair (al zakt ook hij wel) maar dat vertaalt zich niet in een goede score voor zijn partij.
• Enkel de socialisten lijken aan Vlaamse kant duidelijk een stap vooruit te hebben gezet, ten opzichte van de historische dieptes waar ze onder leiding van John Crombez (Vooruit) terecht waren gekomen. Zowel Conner Rousseau (Vooruit) als Frank Vandenbroucke (Vooruit) scoren erg hoog in de populariteitslijstjes, zelfs boven Bart De Wever (N-VA) nu.
• Belangrijker nieuws is dat aan Franstalige kant de PS zich lijkt te herstellen na eerdere dipjes: de partij is weer afgetekend de grootste in Wallonië. Stevige profilering op links is daar niet vreemd aan: deze peiling zal alvast Magnette niet minder strijdvaardig maken om binnen deze coalitie op z’n strepen te staan.

Vandaag: “Iemand zou beter opnieuw Prévot eens bellen.”

• “Willen we er nog iets van maken, dan moeten we eens heel fundamenteel nadenken over hoe we dat gaan doen“, zo zegt vandaag een architect van Vivaldi. “Want de essentie was een coalitie die met respect voor elkaar zou regeren, die zou laten zien dat ze het ‘anders’ deden, dat het ’teamwerk’ ging zijn. Van die spirit is geen sprake meer, en de premier lijkt dat gelaten te ondergaan.”
• Dat CD&V-voorzitter Joachim Coens vorige week in Knack nog eens terugblikte op de regeringsvorming en concludeerde “dat eigenlijk Paul Magnette premier had moeten worden”, lokt daarbij nogal wat commentaar uit: “Wel, dan had hij misschien beter moeten onderhandelen. Ook over het cdH, overigens. Iedereen eiste ‘zijn familie’ aan tafel, behalve Joachim. En dan eindig je dus met Bouchez in ons midden. Iemand zou beter opnieuw Maxime Prévot (cdH) eens bellen”, zo zegt een collega-onderhandelaar.
• Het zijn verschillende Vivaldi-bronnen, ook binnen de regering, die het opperen: misschien moet er toch nagedacht worden over een switch op regeringsniveau, en kan deze ploeg alsnog coherent en sereen gaan besturen.
• “We kunnen perfect het regeerakkoord integraal behouden. En dan nog is het nogal duidelijk dat het cdH, dat in oppositie zit te verpieteren, mee zou stappen in De Croo II. Maar dan los je eindelijk het probleem van Bouchez op. Het is tijd om na te denken over een wissel. Met de MR in deze coalitie kunnen we met Vivaldi niet winnen”, zo stelt een hoge bron.
• Bij CD&V zouden ze alvast een bondgenoot vinden, in plaats van een vijand, om onder meer hun grote fiscale hervorming, die Vincent Van Peteghem (CD&V) plant, door te voeren. Want daar is Bouchez nu al maanden tegen aan het stoken: het dossier van de profvoetballers was slechts een voorbode voor het grotere werk.
• “Het kan enkel als Open Vld spijkerharde garanties krijgt dat wat verworven is in het regeerakkoord, onder meer die wet van ’96, niet meer wordt aangetast. Maar het zou hen de kans geven om eindelijk De Croo ten volle uit te spelen. Alleen moet Lachaert dan zijn ego inslikken, en toegeven dat heel die uitleg over ‘een en ondeelbaar’ onzin was”, zo is te horen.
• Toch beseft iedereen hoe complex het manoeuvre is. Het lijkt dus enkel werkbaar, als de twee grote spelers in het federale spel op één lijn zouden zitten: Magnette en De Croo. Maar de ruis op de lijn tussen Open Vld en de PS lijkt dat te verhinderen. Want ook daar is al enige tijd het vertrouwen zoek.

Ook gevolgd: De liberalen organiseren hun eigen miserie in Antwerpen.

• Politiek is de kunst van het haalbare, zo luidt een boutade. In Antwerpen bij Open Vld lijken ze die wijsheid systematisch naast zich neer te leggen. Want vrijdag koos Erica Caluwaerts, vandaag gemeenteraadslid van Open Vld, eieren voor haar geld: zij zou de enige schepen van de Vlaamse liberalen worden in de coalitie.
• Dat was het gevolg van een pijnlijke onderhandeling, die op voorhand al verloren leek. Want Open Vld onderhandelde bij de start van de coalitie wel een deal waarbij ze midden in de termijn van één naar twee posten zouden springen, maar die verdeling leek niet langer haalbaar. De coalitiepartner Vooruit versterkte in tussentijd haar fractie en eiste boter bij de vis. De N-VA stond toe dat de socialisten de liberalen uitkleedden.
• Open Vld, dat mathematisch dus uiterst zwak stond, omdat de twee raadsleden op 55 in de Antwerpse gemeenteraad geen verschil maken, speelde het vervolgens erg onhandig. Lokaal kopstuk Willem-Frederik Schiltz (Open Vld) kondigde openlijk in de pers aan in het college te stappen, zonder dat af te toetsen bij Jinnih Beels (Vooruit) of Bart De Wever (N-VA), de twee sterkhouders van de coalitiepartners. Die laatste zat allerminst te wachten op Schiltz in zijn coalitie.
• Het kwaad was helemaal geschied toen vervolgens ook Egbert Lachaert, de nationale Open Vld-voorzitter, op het toneel verscheen: die eiste met een ultimatum dat De Wever zich aan zijn woord zou houden. De klok tikte ongenadig weg, De Wever deed niets.
• Vrijdag bleek dus dat het vooral Vooruit was dat goed heronderhandelde, en Open Vld in Antwerpen dwong om zich te tevreden te stellen met dat ene zitje. Claude Marinower (Open Vld) wordt dus straks gewoon vervangen door Caluwaerts. En de post van OCMW-voorzitter blijft netjes bij Vooruit. Voor N-VA verandert er niets.
• Maar daarmee was het leed nog niet geleden: bij Open Vld ging de lokale voorzitter Bavo De Mol in overdrive. Hij stuurde een persbericht uit om Caluwaerts publiek terug te fluiten: die had niets zelf te beslissen, het waren de lokale leden, die zouden moeten beslissen. “Mevrouw Caluwaerts speelt soloslim. Als voorzitter kan ik niet toelaten dat mijn leden opzij worden geschoven en onze partij in zijn hemd wordt gezet”, zo stelde De Mol in een felle mededeling. Caluwaerts ontkende dat in alle talen: zij had met verschillende liberale mandatarissen overlegd.
• Automutilatie dus in elk geval: Open Vld had van een crisis tussen de coalitiepartners plots een interne crisis gemaakt. Daarbij stonden duidelijk twee kampen tegenover elkaar. Want om het circus compleet te maken: Covoorzitter van Open Vld Antwerpen Carim Bouzian, sprak De Mol tegen, en steunde Caluwaerts wél openlijk. Zij had immers het “meest haalbare” binnengehaald. Waarop dan plots een discussie ontstond over het statuut van Bouzian, was hij nu ‘covoorzitter’ of ‘ondervoorzitter’?
• Na een weekend crisis lijkt de zaak beslecht: Open Vld blijft in het college, en aanvaardt de deal die Caluwaerts sloot. Veel opties hadden ze niet: met twee zitjes nu in oppositie gaan aanschuiven zou de partij nog verder gemarginaliseerd hebben in de grootste stad van Vlaanderen. 

Genoteerd: Toch wel wat hommeles over het ‘statuut’ van het vernieuwingscongres bij CD&V.

• CD&V blijft in de hoek zitten waar de klappen vallen. De laatste peiling was geen succes, andermaal, met de drempel van 10 procent fors in zicht. En de kopstukken dalen zo goed als allemaal in de populariteitslijstjes.
• Een vernieuwingscongres dit weekend moest voor de partij een nieuwe adem geven, een stroomstoot. Dat was alvast de ambitie van voorzitter Joachim Coens (CD&V) die haast wekelijks onder vuur ligt in de pers, met giftige commentaren vanuit de eigen rangen, vaak van bij telkens dezelfde kritische Parlementsleden.
• Dit weekend leek zijn congres een succes: de 143 voorstellen die er online gelanceerd werden, kregen van de partij nagenoeg allemaal groen licht. Slechts één voorstel, winkels altijd open tot 22.00 uur, haalde het niet.
• Maar de vraag die daarop volgde, met ‘dank’ aan de eigen Parlementsleden, is wel fundamenteel: wat is nu eigenlijk het statuut van die nieuwe voorstellen? Is dit het partijprogramma voortaan, of hoe zit dat nu?
• De zaak kwam pijnlijk genoeg aan de oppervlakte door een publieke discussie over een uiterst gevoelig strategisch punt: de staatshervorming en de houding van CD&V in die komende onderhandelingen. Dat daarover in de partij verschillende scholen zijn, is een publiek geheim. Losweg staat de fractie van het Vlaams Parlement (meer confederaal) er tegenover die van de Kamer (meer federaal).
• “Onze leden hebben duidelijk gekozen: een staatshervorming is nodig. We moet afspraken maken met de Franstaligen wat we nog samen willen doen en wat niet. De rest gebeurt door Vlaanderen en de gemeenten”, zo tweette Vlaams Parlementslid Brecht Warnez (CD&V), niet toevallig deel van de Vlaamse fractie van CD&V.
• Daarmee verwees hij naar de ‘heilige graal’ van de staatshervorming voor confederalisten: artikel 35 in de Grondwet. Dat zegt dat de federale overheid “enkel die bevoegdheden mag uitoefenen die haar uitdrukkelijk zijn toegewezen door de Grondwet en de gewone wetten”. Alle andere, ‘residuaire’, bevoegdheden zijn dus automatisch aan de deelstaten toegewezen.
• Meteen reageerde een heraut van de andere vleugel bij CD&V, Vlaams Parlementslid Orry Van de Wauwer, ook op Twitter. “Toch even nuanceren. Dit zijn géén nieuwe partijstandpunten, maar een richting voor verder debat. Het partijstandpunt is nog steeds dat herfederaliseren geen taboe mag zijn.”
• Veel pijnlijker kon het eeuwige ‘enerzijds-anderzijds’-predikaat van CD&V niet onderstreept worden. Maar het duwde meteen ook de vinger op de wonde: wat was dus nu eigenlijk het statuut van al die voorstellen? Want het was nogal een binaire stemming, digitaal: te nemen of te laten zonder discussie of amendementen.
• Op het partijbureau vandaag zal CD&V een en ander moeten verduidelijken. Een vervelende discussie voor Coens, want zo wordt alweer zijn gezag wat aangetast.