Hyena’s genieten bij het brede publiek geen al te beste faam, maar in vele Afrikaanse steden leveren de dieren wel een belangrijke bijdrage tot de lokale economie en de bescherming van de volksgezondheid. Dat blijkt uit een studie van wetenschappers aan de University of Michigan, gebaseerd op een onderzoek in de Ethiopische stad Mekelle, die 310.000 bewoners telt en over een veestapel van ongeveer 120.000 dieren beschikt.

De onderzoekers kwamen daarbij tot de vaststelling dat de hyena’s jaarlijks ongeveer 207 ton aan kadavers opruimen.

Afvalberg

Mekelle is de hoofdstad van de regio Tigray in het noorden van Ethiopië. De karkassen van dieren die worden geslacht of een natuurlijke dood sterven, worden heel vaak langs de lokale wegen of op de plaatselijke vuilnisbelt gedumpt.

Die restanten vormen echter een belangrijke voedingsbron voor de lokale populatie gevlekte hyena’s, die op deze manier de plaatselijke afvalberg helpen verwerken.

“Maar met deze gewoonte beletten de hyena’s tevens dat ziekteverwekkers van de karkassen naar mensen of vee zouden kunnen overspringen”, stippen de onderzoekers aan. “Hun opruimacties voorkomen bij de inwoners van Mekelle jaarlijks vijf infecties van miltvuur en rundertuberculose, maar ook 140 infecties bij runderen, schapen en geiten.”

“Met deze diensten dragen de hyena’s jaarlijks een bedrag van 52.000 dollar bij aan de lokale economie. Er moeten immers minder budgetten worden voorzien voor de verwerking van afval, terwijl de veestapel anderzijds met minder verliezen moet afrekenen.”

Onderzoeksleider Neil Carter, professor duurzaamheid aan de University of Michigan, erkent dat de effecten bescheiden lijken, maar wijst erop dat de studie de traditionele visie tegenover de hyena’s –  die vaak als hinderlijke dieren worden bestempeld en volgens sommigen best zouden worden verwijderd – volledig op zijn kop zet.

“De resultaten van de studie dragen bij tot een groeiende bibliotheek die de voordelen van roofdieren en aaseters benadrukt, in plaats van zich louter te focussen op de lasten die deze dieren de maatschappij bezorgen.”

Ontwikkelingsdoelen

De auteurs benadrukken dat deze diensten voor sanitaire voorzieningen en ziektebestrijding vooral in landelijke regio’s en gebieden met lage inkomsten bijzonder waardevol kunnen zijn. “In Mekelle bevorderen de activiteiten van de hyena’s drie duurzame ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties”, stippen de onderzoekers daarbij aan.

“De dieren leveren een positieve bijdrage tot de gezondheid en het welzijn, helpen de toegang tot zuiver water en sanitaire voorzieningen garanderen en bevorderen de lokale biodiversiteit.”

“In Ethiopië kan zelfs het verlies van een enkele koe aan miltvuur of rundertuberculose lokale boeren met een zware financiële stress confronteren”, voeren de onderzoekers aan. “Bovendien hebben we in onze studie alleen rekening gehouden met de activiteit van de populatie hyena’s die binnen een straal van vijf kilometer rond Mekelle leven.”

“In praktijk is het heel waarschijnlijk dat de stad groepen hyena’s uit een veel grotere regio aantrekt. In realiteit wordt dan ook wellicht veel meer afval door hyena’s opgeruimd dan in de studie is vastgesteld.”

Een individuele hyena zou in Mekelle jaarlijks ongeveer 1.050 kilogram afval van karkassen opruimen. Binnen een straal van vijf kilometer rond de stad zouden ongeveer 210 hyena’s leven. “Zij zorgen jaarlijks voor een verwerking van ongeveer 207 ton kadavers”, beklemtonen de wetenschappers.

“Dat vertegenwoordigt 4,2 procent van het totale volume aan kadavers dat jaarlijks door de lokale bevolking en de plaatselijke bedrijven wordt gedumpt.”

Beheersmaatregelen

Neil Carter wijst er nog op dat de afvalproductie in Mekelle de volgende jaren wellicht nog sterk zal toenemen. “De stad kent immers een exponentiële bevolkingsgroei”, verduidelijkt de onderzoeker.

“Rekening houdend met de beperkte financiële middelen voor de inzameling en verwijdering van afval, zullen de hygiënische omstandigheden naar verwachting verder verslechteren. Daarom kan de activiteit van de hyena’s in de toekomst nog waardevoller worden.”

De wetenschappers wijzen er wel op dat de voordelen van de aanwezigheid van hyena’s moeten worden afgewogen tegen de kosten die de dieren veroorzaken. Eerdere studies maakten gewag van tien aanvallen van hyena’s op mensen – zonder fatale afloop – per jaar.

Daarnaast werd over eenzelfde tijdsbestek ook melding gedaan van drieëndertig dodelijke aanvallen op de lokale veestapel. Dat zou een jaarlijkse kost van 2.928 dollar teweegbrengen.

“Om de positieve impact van de hyena’s ook in de toekomst te blijven garanderen, moeten er beheersmaatregelen moeten worden voorzien die ervoor zorgen dat mogelijke conflicten tussen hyena’s en de lokale gemeenschap tot een minimum beperkt worden gehouden”, zeggen de onderzoekers nog.

“Er zouden dan ook inspanningen moeten worden gedaan om de hyena’s verder toe te laten zich aan karkassen te blijven voeden. Indien die mogelijkheid wordt geblokkeerd, zouden de dieren zich gedwongen kunnen voelen om op levend vee te jagen en zou het risico op conflicten met de mens opnieuw kunnen oplopen.”

(kg)