Drie weken voor de State of the Union werkt de premier volop aan zijn speech en vooral, een groot plan. Deze nieuwsbrief kon de voorbereidende nota al inkijken.

Een “herstart- en transitieplan”, dat wil premier Alexander De Croo (Open Vld) aankondigen op zijn State of the Union (SOTU), de opening van het politieke jaar, de tweede dinsdag van oktober. Want naast de begrotingsopmaak wil De Croo laten zien dat zijn regering draait en ambities formuleert. Vijf werkgroepen zijn opgezet, die deze week elk een reeks concrete voorstellen moeten presenteren: Sociale cohesie, Digitalisering, Groei, Duurzaamheid en Investeringen. “Heel veel nieuws zit er voorlopig niet in, dit lijkt vooral opgewarmde kost”, zo duidt een insider.

In het nieuws: De federale regering komt op kruissnelheid om de SOTU voor te bereiden.

De details: De premier legt de lat dit jaar hoger voor zijn speech.

• Een nieuwe adem vinden, zuurstof geven aan de ploeg: het is duidelijk wat eerste minister De Croo van plan is, wanneer hij begin oktober het nieuwe parlementaire jaar moet aftrappen.
• De State of the Union is daarvoor een uiterst geschikt moment: ook in het verleden grepen voorgangers van De Croo deze speech aan om de lijnen uit te zetten, en het elan van de coalitie wat af te stoffen of nieuw leven in te blazen.
• Voor de Vivaldi-coalitie komen bovendien verschillende zaken samen: de begrotingscontrole werd niet deze zomer gedaan, zoals traditioneel wel het geval was bij onder meer premiers Charles Michel (MR) en Elio Di Rupo (PS). Dat maakt dat daar nog heftige discussies wachten, om het budgettair kader te zetten voor 2022.
• Maar enkel een akkoord over de cijfertjes volstaat niet, om de Vivaldi-motor een versnelling hoger te laten schakelen. Daarom begon de premier begin september met het opstarten van werkzaamheden om een heus nieuw plan te schrijven: een “herstart- en transitieplan”, om de noodzakelijke hervormingen uit te werken, maar ook maatregelen om de economische relance zo sterk mogelijk te maken.
• Dat moet een sterk narratief opleveren voor het najaar, zodat de regering-De Croo I de coronacrisis definitief kan afschudden, maar ook, na de interne spanningen kan “laten zien dat het werkt”.

Concreet: Vijf werkgroepen moeten deze week met concrete voorstellen komen.

• De Croo deelde zijn regering op in vier thematische werkgroepen, met telkens hemzelf en een ander lid van de regering als co-voorzitters.
  • “Een inclusieve en participatieve samenleving, die sterke sociale cohesie toont”, wordt geleid door PS-vicepremier Pierre-Yves Dermagne, die Werk en Sociale Zaken in portefeuille heeft.
  • “Een meer digitale samenleving, met focus op de administratieve vereenvoudiging”, geleid door de tot nu toe in de regering wel erg grijze Mathieu Michel (MR), staatssecretaris voor Digitalisering.
  • “Een sterke dynamiek die groei, ondernemerschap en jobcreatie stimuleert”, onder leiding van CD&V-vicepremier Vincent Van Peteghem.
  • “Een duurzaam land, dat de transitie maakt naar klimaatneutraliteit in 2050”, onder voorzitterschap van Zakia Khattabi, Ecolo-minister voor Klimaat.
• De werkgroepen moeten zowel bestaande voorstelen en maatregelen oplijsten die al in het regeerakkoord staan, als nieuwe voorstellen toevoegen, “die duidelijk passen in de herstart en de transitie”. “Uiteraard moet men daarbij de filosofie van het regeerakkoord respecteren”, zo stelt de nota.
• De federale ploeg is in week van 6 september begonnen, en moet deze week afronden met een lijst van concrete voorstellen. De technische en juridische uitwerking van de voorstellen is voor na de State of the Union, via de klassieke weg van kabinetsoverleg en de ministerraad.
• Bovendien is nog een “vijfde as” waarvan sprake in de nota: “Een gemoderniseerde economie, op basis van de bijkomende investeringen”. De werkgroep daarrond wordt geleid door Thomas Dermine, PS-staatssecretaris voor Relance. Hij moet nog een lijst “bijkomende investeringen” formuleren.

Ten gronde: Voor elk van die vijf werven zijn er al een pak ideeën. Maar is het meer dan oude wijn in nieuwe zakken?

• De eerste die al duidelijk een statement maakte over “zijn” as, is Dermine. Hij gaf gisteren in Le Soir een schot voor de boeg over de PS-eis om vanuit het federale niveau 600 miljoen euro concreet toe te zeggen om de wederopbouw na de overstromingen van afgelopen zomer te realiseren. Vanuit het gewest zou daar nog eens 600 miljoen bijkomen. Al moet wel nog bepaald worden in welke enveloppe die 600 miljoen euro zou terechtkomen.
• Verder herhaalt men nog eens het kader van 5,925 miljard euro aan investeringen, in het kader van de relance, waarvan 50 procent voor ‘duurzamheid’ en 27 procent voor de digitalisering. Daarbij onderstreept de premier “dat het economisch rendement” duidelijk moet zijn en “dat de privésector moet worden betrokken bij de projecten”. Hij wil “echte vernieuwing en transitie” zien.
• De nota zoemt van de buzzwoorden waarin die transitie moet plaatsvinden: “de biofarma, offshore en waterstof (inclusief waterstoftreinen), de ontmanteling van het nucleaire, 5G en 6G, een circulaire economie en een modale shift”.
• Voor de eerste werf, de ‘sociale cohesie’ van Dermagne, herhaalt de nota nog eens dat België bij onveranderd beleid in 2026 een werkzaamheidsgraad van 71,9 procent behaalt. “Om toch naar 80 procent werkzaamheidsgraad te gaan, moeten we 500.000 bijkomende jobs creëren”, zo stelt men.
• Daarbij zijn nog eens een heleboel maatregelen zoals “preventie en herintegratie van langdurig zoeken”, over “het verlengen en aanmoedigen van de loopbanen”, tot “een betere work-lifebalance zoeken en aanbieden” opnieuw opgelijst, zonder echter die concreet te maken. Hetzelfde geldt overigens voor de “strijd tegen de armoede”.
• Voor het digitale luik, spreek men van een “single digital gateway”, als grootste prioriteit: het principe dat alles eerst en vooral digitaal verloopt met de overheid. Daarbij zouden de kosten met 30 procent moeten dalen. Tegelijk moet er wel de garantie zijn dat de overheid bereikbaar blijft voor iedereen, ook diegenen die digitaal “zwakker staan”.
• De dynamische groei, het luik onder impuls van Van Peteghem, bevat voorlopig vooral verwijzingen naar de objectieven die ook al in het regeerakkoord staan.
• En tenslotte over de “duurzame transitie naar een klimaatneutraliteit tegen 2050 herhaalt de regering nog eens de ambities van de Klimaatakkoorden in Parijs én recenter nog de Europese Green Deal. De eerste opdracht, om tegen 2030 aan 55 procent minder uitstoot te zitten, is al niet min. De vraag is of Khattabi en De Croo het iets concreter kunnen maken dan de vage voornemens die nu in de tekst staan.
• “Dat is een beetje symptomatisch voor deze oefening. Het blijft bij grote woorden, maar voor de rest lijkt het toch vooral opgewarmde kost. Echt nieuwe zaken hebben we voorlopig niet gezien”, zo stelt een insider, die de nota duidt.

En nu? Met deze methode trekt De Croo richting SOTU.

• “Elk lid van de regering heeft de mogelijkheid, binnen hun bevoegdheden, om dossiers voor te dragen aan de regering. Een groen licht van de Kern is wel nodig”, zo besluit de nota. Met andere woorden: iedereen mag zijn zegje doen, maar binnen zijn of haar domein.
• Deze week moet het dus allemaal wat concreter worden: elke minister moet nu binnen de werkgroepen gaan landen, zodat de voorstellen terug kunnen naar de Zestien. Die gaan dan aan de slag om het plan, en uiteindelijk ook de speech van de premier, te schrijven.

In de marge: Opnieuw wat gesteggel tussen PS en Open Vld.

• Het voorstel van Thomas Dermine (PS) om een herstelfonds op te richten dat de schade in de Vesder-vallei moet opvangen, ter waarde van 1,2 miljard, met 600 miljoen financiering uit de federale kas, blijft nazinderen in de Wetstraat. Want opnieuw waren weinigen op voorhand op de hoogte van de communicatie van de PS.
• Opvallend, op Twitter mengde de Gentse professor Stijn Baert zich, zoals wel vaker, in het debat. Dat deed hij met een harde uithaal: “Al decennia laat Wallonië na om te hervormen en zo regio te versterken. Om dan vast te stellen dat begroting geen noodsituatie aankan. Vervolgens rekent men op Vlaams geld. Om verder te kunnen aanmodderen. Dit is de Hollandse Ziekte in de praktijk”, zo schrijft hij.

• Die ‘Hollandse Ziekte’ of ‘Dutch Disease’ is het fenomeen dat economen omschrijven dat optreedt (meestal door een gas- of olie-ontdekking) waarbij een plotse instroom van extern kapitaal of externe middelen eigenlijk de economie meer schaadt dan goed doet.
• Dat liet Dermine op zijn beurt niet passeren: “Het moet gedaan zijn met dit communautair discours ten aanzien van de slachtoffers van de overstroming. Het is onfatsoenlijk. Niemand heeft ervoor gekozen om slachtoffer te zijn van deze ramp. Niet in Vlaanderen, noch in Wallonië. Het Belgische model is niet het meest genereuze. Verre van. Mocht het federale niveau evenveel doen als de Duitse bondsregering, zouden de getroffen regio’s driemaal zoveel steun ontvangen”, zo stelde hij.
• En kijk, vervolgens sprong dan ook Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert, immer op zoek naar een profiel voor zijn partij, in de discussie: “Van watersnood moeten we inderdaad geen communautair thema maken. Maar tegenover solidariteit staat verantwoordelijkheid: een te grote publieke sector, te weinig privaat initiatief, te grote overheidsuitgaven – (te veel socialisme en te weinig liberalisme dus) = weinig marge in nood”, zo tweette die. Of dat soort opmerkingen helpen om de relaties tussen PS en Open Vld gaaf te houden, valt te betwijfelen.

• Bij de PS zien ze het als een minimum minimorum dat er vanuit het federale niveau steun komt in dit dossier. De peilingen worden daar gelezen als een afstraffing van de watersnoodaanpak tot nu toe. En men wijst erop bij de PS dat er al uitgebreide contacten waren tussen Waals minister-president Elio Di Rupo (PS) en de federale premier Alexander De Croo (Open Vld). Die laatste stelde zich sussend op in Het Laatste Nieuws: er komt hoe dan ook een oplossing, liet men verstaan.

Ook opvallend: Vooruit wil een speciale ministerraad over Klimaat.

• Niet Groen of Ecolo, maar Vooruit trekt aan de alarmbel over het Klimaat. In De Morgen houdt voorzitter Conner Rousseau een opgemerkt pleidooi: “Deze zomer hadden we niet alleen bosbranden in heel Zuid-Europa en extreem weer in Canada, maar raakten ook mensen hier in België hun huizen kwijt door de klimaatverandering. De realiteit heeft ons ingehaald. De vraag is: waarom doen we niet meer dan wat we vandaag doen?”
• Hij wil concrete actie van de regering: premier Alexander De Croo (Open Vld) moet een ministerraad bijeenroepen, speciaal over dit thema. Meteen ook een knipoog naar de werking van de federale regering, die tot nu toe nooit fysiek voltallig bijeen is gekomen.
• “Daarom roep ik premier Alexander De Croo op om een thematische ministerraad samen te roepen. Ministers Frank Vandenbroucke en Meryame Kitir zullen dat namens Vooruit aan de premier vragen. We zijn een jaar ver in deze regering, er is echt geen enkele reden meer om te wachten om de nodige ingrepen vast te leggen”, zo stelt Rousseau.
• De zet is opvallend, omdat de premier zelf in zijn State of the Union, waar hij aan werkt, een heel luik voorbereidt rond duurzaamheid (zie hierboven), waarbij Zakia Khattabi (Ecolo) als minister van Klimaat de leiding heeft. Met zijn voorstel voor een speciale ministerraad, snijdt Vooruit hen dus de pas af.

Een oplossing: Het ziet er naar uit dat het Vlaams Parlement dan toch eindelijk ingrijpt in de zaak van Sihame El Kaouakibi.

• Het voormalige Parlementslid van Open Vld, Sihame El Kaouakibi, is nog steeds niet veroordeeld, of zelfs maar in voorhechtenis genomen, in de onderzoeken die naar haar lopen wegens fraude met subsidiegeld. Ze is wel uit haar partij en fractie gezet, maar ondertussen nog steeds een Vlaams Parlementslid, ze zetelt als ‘onafhankelijke’.
• Maar haar zaak is een doorn in het oog van velen: ze is al maanden systematisch afwezig in het halfrond, en stuurt ziektebriefjes in. Op die manier blijft ze haar volle loon incasseren: bijna 6.000 euro netto per maand.
• Dat voedt zodanig de antipolitiek, dat de andere partijen nu wat gegeneerd ingrijpen. Eerst was er discussie of er een controlearts zou kunnen gestuurd worden, maar dat lijkt juridisch een doodlopend padje.
• Veel simpeler is nu een voorstel van Vooruit om zieke parlementsleden hetzelfde statuut te geven als gewone loontrekkenden: na dertig dagen afwezigheid wegens ziekte valt men dan terug op 60 procent van het loon. Het ziet er volgens Het Laatste Nieuws naar uit dat een meerderheid van de fracties in het Vlaams Parlement dat voorstel gaan steunen. Daarmee is alvast een wat gênante situatie ingedijkt.

Een noodzaak: Vlaams Belang lanceert een eigen app. Dat verkopen ze als “een innovatie”, maar het is eerder van moeten.

• Je moet dit het Vlaams Belang wel geven: van de nood is in de media op handige wijze een deugd gemaakt. Immers, de lancering van een eigen app, met ‘nieuws’ los van de mainstream media, werd verkocht als een “innovatie” en een slimme zet. Communicatiespecialisten komen in serieuze kranten zelfs aan het woord om de stap te loven.
• Wie meegaat in dat verhaal heeft weinig voeling met hoe de online lezersmarkt is geëvolueerd. Een app is voor veel nieuwsmerken al lang niet meer de grote innovatie: voor velen is het zelfs maar de vraag of een app überhaupt nog nodig is. Veel consumptie van nieuws verloopt immers via andere kanalen.
• Maar daar knelt net het schoentje voor Vlaams Belang: ze waren ooit bijzonder succesvol op Facebook en zijn vandaag nog de grootste partij, qua likes. Maar er komt een einde aan die strategie, dat zien Tom Van Grieken en co zo komen: er is enorme commerciële druk op de grote spelers van Silicon Valley om de meer extreme politieke actoren te bannen van hun platformen.
• Vlak na zijn nederlaag in de presidentsverkiezingen werd Donald Trump ongenadig afgevoerd door Twitter en Facebook: meer dan een teken aan de wand voor Van Grieken. Facebook is niet langer een duurzame investering voor hem en zijn partij: vroeg of laat worden ze daar ook aan banden gelegd.
• Het is dus zaak om online een meer ‘rechtstreekse’ band op te bouwen met sympathisanten, leden, en potentiele kiezers. Een app lijkt daar de oplossing, al is dat dus vooral een methode die in de media een aantal jaar geleden werd gehanteerd, maar waar de grote onlinespelers eerder van teruggekomen zijn.

Genoteerd: België is, netjes in het kielzog van Frankrijk, ontzet over een nieuw militair pact tussen Australië, de UK en de VS.

• Als het regent in Parijs, druppelt het in Brussel. En dus laat minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès (MR) aan Belga weten dat het nieuwe militaire pact tussen Australië en de VS, met de UK als aanhangwagen, een “donderslag bij heldere hemel” was, en dat het “een wake-up call moet zijn voor Europa, zodat we meer met één stem spreken en krachtiger kunnen optreden.”
• Wilmès doet die uitspraken in de marge van de opening van de VN, traditioneel in New York eind september. Meestal wordt daar een pak media uitgenodigd, maar door Covid blijft dat erg beperkt dit jaar.
• Verrassend is die houding van België, toch kritisch ten opzichte van de VS en Australië dus, eigenlijk niet: Frankrijk is al dagen in rep en roer over de deal. Met name omdat het zo een bestelling van Australië, dat voor miljarden euro’s aan Franse onderzeeërs zou kopen, door de neus zag geboord. De Franse duikboten zijn door dieselmotoren aangedreven, de Amerikanen beslisten nu om de Australiërs uit te rusten met nucleaire duikboten: meteen een veel forser instrument om in het gebied van de Stille Oceaan en de Zuid-Chinese zee een antwoord te bieden aan de Chinese dreiging.
• Maar Emmanuel Macron en zijn regering pikten dat “verraad” niet, spreken al dagen forse taal aan het adres van de VS, en maanden hun Europese partners aan zich ook uit te spreken tegen het pact. Uiteraard sprong Charles Michel, de voorzitter van de Europese Raad, en een vertrouweling van Macron, in de dans: hij sprak van een “gebrek aan loyauteit”, van de kant van de VS.
• De EU heeft nu aan Washington gevraagd om “meer duidelijkheid te bieden”, “om beter te begrijpen wat de intenties zijn achter deze zet”. Vraag is of dat allemaal veel indruk maakt op de Amerikanen, die ook onder Joe Biden duidelijk niet radicaal afwijken van de politiek die Donald Trump introduceerde: America First. En daarbij is China de nieuwe, duidelijke vijand. Bestellingen bij Franse scheepsbouwers zijn daarbij collatoral damage.

Om te volgen: België op ramkoers met Rwanda?

• Gaat België de confrontatie aan met het regime in Kigali? Het is wel duidelijk dat het geen koek en ei is, na de veroordeling van Paul Rusesabagina. Die heeft de Belgische nationaliteit, wat Buitenlandse Zaken meteen betrokken partij maakt.
• De man is bekend als de held van Hotel Rwanda, die tijdens de Rwandese genocide van meer dan duizend mensen het leven redde.
• Maar op een proces in Rwanda is hij nu schuldig bevonden aan “terreurdaden” en veroordeeld tot 25 jaar cel. De vraag is in hoeverre het Rwandese gerecht een eerlijk proces heeft mogelijk gemaakt.
• Rusesabagina zat al langer op ramkoers met de sterke man in Rwanda, president Paul Kagame. Hij is een van de leiders van de oppositiepartij MRCD. De oppositie, maar ook tal van ngo’s en waarnemers, spreken van een schijnproces.
• Minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès (MR) heeft nu om tekst en uitleg gevraagd. De zaak dwingt België om voor het eerst in jaren echt een harde lijn te gaan bewandelen ten opzichte van Kagame. De vraag is nu hoe ver men daarin zal willen gaan: komt het tot een openlijk conflict, of wordt de zaak alsnog gesust?