AMLO is een linkse populist die in 2018 deels werd verkozen op basis van zijn belofte om corruptie uit te roeien en de macht terug te geven aan het volk. Maar bijna halverwege zijn ambtstermijn van zes jaar roept het debacle van het referendum over corruptie een aantal vragen op. Over de levensvatbaarheid van AMLO’s politieke stijl en de toekomst van zijn regerende Morena-partij eens zijn ambtstermijn in 2024 ten einde komt.

Tegenstanders van het referendum zeggen dat het weinig zin had. Niets weerhoudt de Mexicaanse  regering ervan onderzoek te doen naar voormalige presidenten. Mexico staat niet voor niets op de 124e plaats van de 179 landen in de Transparency International index die landen rangschikt naar de perceptie van corruptie. AMLO’s voorganger Enrique Peña Nieto van 2012-18 was een van de meest corrupte uit de geschiedenis.

“Corruptie in Mexico is kerngezond”

Critici laten opmerken at AMLO evenmin veel vooruitgang heeft geboekt in de strijd tegen corruptie. Ook zijn zus en schoonbroer worden ondertussen beschuldigd van het aannemen van steekpenningen. Verder heeft AMLO geëist dat de VS stopt met het financieren van Mexicaanse anticorruptie-NGO’s. Omdat die naar zijn eigen zeggen tegen hem zijn. “Corruptie in Mexico is kerngezond”, zegt María Amparo Casar van Mexicans Against Corruption and Impunity (MCCI). “Er wordt veel gepraat over corruptie, maar er is geen anticorruptiebeleid.” AMLO zelf stemde niet mee. Omdat hij in zijn typisch populistische stijl graag zegt “liever te vergeven dan te straffen”.

Maar het referendum moest vooral AMLO’s zorgvuldig opgebouwde imago van “man van het volk” versterken. Dat wil dat Mexicanen rechtstreeks beslissen over zaken van nationaal belang in plaats van via hun gekozen vertegenwoordigers. Leden van zijn achterban stellen het op prijs te worden geraadpleegd. Zij hebben zich lang genegeerd hebben gevoeld door traditionele politici.

Receptenboek raakt stilaan uitgeput

Maar het spectaculair falen van deze volksraadpleging toont vooral aan dat AMLO’s receptenboek stilaan opgebruikt raakt. Ook zijn partij Morena verloor onlangs bij tussentijdse verkiezingen haar tweederdemeerderheid in het parlement. Een uitslag die AMLO’s plannen, voor wat hij Mexico’s “Vierde Transformatie” noemt, in gevaar brengt.  AMLO krijgt ook andere katten moeilijk gegeseld. Het moordcijfer in Mexico bleef in 2020 ondanks Covid-19 vrijwel onveranderd. In het land werden 36.579 moorden opgetekend, vergeleken met een bijna identieke 36.661 een jaar eerder. Dat zijn er zo’n 100… per dag.

Toch blijft de man – die elke dag begint met een lange persconferentie – zelf immens populair. Ook tijdens de pandemie zakte het tevredenheidspercentage over zijn werk nooit onder de 60 procent. Ondanks de recordniveaus van Covid, de criminaliteit, de economische crisis en het aan drugskartels gerelateerde geweld, blijven de Mexicanen – vooral de oudere en plattelandsbevolking – AMLO steunen. Omdat hij een politieke outsider is die voor hen vecht.

Die populariteit gaat ver, maar botst nu toch tegen haar grenzen aan. Want als de man er niet in slaagt om meer dan 7 procent van de bevolking warm te krijgen voor een referendum over de belangrijke kwestie die het land al decennia in haar greep heeft, rijst de vraag wat de toekomst hem nog kan bieden. Veel Mexicanen denken nog steeds dat hij aan hun kant staat. Maar zij lijden onder de pandemie, de daarmee samenhangende economische malaise en het onverminderde geweld in het land. 

AMLO heeft nog drie jaar om oplossingen voor die problemen te zoeken. Maar om de aandacht af te leiden van zijn falend beleid, zal de president meer nodig hebben dan politiek theater, dat zelfs de Mexicanen begint te vervelen.

(jvdh)