Honderdduizenden mensen kwamen zondag in Minsk bijeen voor het grootste protest tot nog toe tegen president Aleksandr Loekasjenko. Die deed daarop beroep op een wankel bondgenootschap met Rusland.
De Wit-Russische president Loekasjenko sprak gisteren een groep aanhangers toe in de hoofdstad Minsk. Daarbij zei hij dat het uitgesloten was dat er nieuwe verkiezingen zouden komen, en verwees naar de betogende oppositieleden als ‘ratten’.
Hoewel de omstreden president al zijn aanhangers had opgeroepen om hun steun te betuigen, bleef de opkomst beperkt. Tegenstanders beweren trouwens dat het vooral ging om ambtenaren die aangevoerd werden met bussen.
Grote tegenbetoging
Dan nog viel de menigte die steun kwam betuigen aan ‘de laatste dictator van Europa’ in het niet bij een mars die in het centrum van de stad werd gehouden. Honderdduizenden Wit-Russen kwamen op straat om hun onvrede te uiten over de vervalste verkiezingen, en het daaropvolgende overheidsgeweld tegen de protesterende oppositie.
Het waren de grootste protesten in de voormalige Sovjetrepubliek sinds Loekasjenko daar aan de macht kwam in 1994. Opvallend: de veiligheidsdiensten hielden zondag zich afzijdig. Betogers konden vrij rondlopen in het centrum van de stad, wapperen met de vlag van de oppositie en roepen om het aftreden van de president. Het contrast met de demonstraties van vorige week kon niet groter zijn. Die werden zeer hardhandig de kop ingedrukt door Loekasjenko’s stoottroepen. Twee betogers overleefden het niet, meer dan 6.000 demonstranten werden gearresteerd.
Dat de veiligheidsdiensten zondag lieten begaan zien sommige oppositieleden als een teken dat ze de kant van de betogers hebben gekozen. Meer waarschijnlijk is echter dat de autocratische leider inzag dat hij gefaald had in zijn poging om de actievoerders te intimideren. Hoe meer getuigenissen van folteringen door politie naar buiten kwamen, hoe groter de opkomst bij de volgende betoging namelijk was.
Er is echter nog geen aanwijzing dat Loekasjenko van plan is om in te binden, integendeel. In zijn toespraak op zondag verbond hij zijn lot met dat van de natie: ‘Als je Loekasjenko vernietigt, is dat het begin van het einde voor u’, sprak hij zijn bevolking toe.
Hulp van Rusland
Het wankelende staatshoofd vroeg zijn Russische ambtsgenoot dit weekend om hulp. Rusland is zowat de enige bondgenoot die het Wit-Russisch regime nog heeft, maar de liefde is bekoeld in de laatste jaren. Poetin zou de voormalige Sovjet-Republiek graag terug in de schoot van het moederland krijgen, maar Loekasjenko hield de boot altijd af. Dat zorgde ervoor dat de goedkope Russische olie stopte met stromen. De economische problemen als gevolg daarvan spelen zeker een rol in de huidige onvrede.
Er gaan stemmen op dat Poetin zijn Wit-Russische collega maar wat graag zou vervangen door iemand die meegaander is met het Kremlin. Loekasjenko opperde de voorbije weken zelf dat de onrust mogelijk een Russisch complot was. Toch beweerde hij dit weekend op de Wit-Russische staatstelevisie dat Poetin hem in een telefoongesprek beloofde dat Rusland hem ‘alle steun die nodig is’ zou geven wanneer hij daarom vraagt.
Eenheidsstaat?
Het Kremlin kwam na dat gesprek met een verklaring: ‘Rusland heeft bevestigd dat het bereid is om de nodige bijstand te verlenen om de uitdagingen waarmee Wit-Rusland wordt geconfronteerd op te lossen, op basis van de beginselen van het Verdrag van de Oprichting van een Eenheidsstaat.’
Dat verdrag is een samenwerkingsverband tussen beide landen dat getekend werd in 1999. Het uiteindelijke doel daarvan was ze een federatie zouden vormen zoals de Sovjet-Unie, met een gemeenschappelijke vlag en één staatshoofd.
Het is altijd zeer moeilijk om de werkelijke beweegredenen van Poetin te achterhalen. Maar met deze reactie van het Kremlin lijkt het erop dat Rusland Loekasjeno militaire steun belooft, indien er werk gemaakt wordt van een eenheidsstaat.
De Europese Unie heeft vorige week al sancties aangekondigd tegen Wit-Russische politici voor het hardhandig neerslaan van de protesten. De Europese president Charles Michel kondigde vanmiddag aan dat hij de staatshoofden van de EU heeft samengeroepen om de situatie in het land te bespreken. ‘De bevolking van Wit-Rusland heeft het recht om over hun toekomst te beslissen en vrij hun leider te kiezen. Geweld tegen demonstranten is onaanvaardbaar en kan niet worden toegestaan’, liet hij weten via Twitter.