Key takeaways

• Oekraïne is bereid om Russische gasdoorvoer te blijven toestaan, maar alleen als Rusland niet betaald wordt tot de oorlog voorbij is.
• Als Rusland gas levert zonder onmiddellijke betaling, zou Oekraïne kunnen overwegen om de doorvoerovereenkomst te verlengen.
• Azerbeidzjan kan mogelijk gas leveren via de Oekraïense infrastructuur, maar alleen als het geen Russische brandstof met een andere merknaam is.

Oekraïne is bereid om de doorvoer van Russisch gas via zijn grondgebied te blijven toestaan, maar alleen onder één voorwaarde: Moskou ontvangt geen betaling voor de brandstof totdat de oorlog voorbij is. Terwijl het conflict voortduurt, heeft Rusland zijn gastoevoer naar Europa via Oekraïne gehandhaafd, ter uitvoering van een miljardenovereenkomst die in 2019 is gesloten. Kiev heeft echter verklaard dit contract niet te willen verlengen als het eind 2024 afloopt. Slowakije, een van de ontvangende landen, heeft actief geprobeerd om de overeenkomst te verlengen.

Afbouwende spanningen en alternatieve leveranciers

President Volodymyr Zelensky verklaarde dat Oekraïne de doorvoer van Russisch gas niet zou verlengen, omdat dit Rusland meer inkomsten zou opleveren door gebruik te maken van Oekraïense levens en grondgebied. Hij stelde echter een mogelijk alternatief voor: als Rusland bereid zou zijn om gas te leveren zonder onmiddellijke betaling tot het einde van de oorlog, zou Oekraïne dit kunnen overwegen.

Het verlies van Russisch marktaandeel

Rusland, voorheen Europa’s belangrijkste leverancier van aardgas, heeft bijna al zijn Europese klanten verloren nu de EU ernaar streeft om minder afhankelijk van Moskou te worden. De Nord Stream pijpleiding, die in 2022 werd vernietigd, verbrak een andere vitale route voor de Russische gasexport. Nu is het de bedoeling dat de Urengoy-Pomary-Uzhgorod pijpleiding – een cruciale verbindingsader tussen Rusland en Europa via Oekraïne – aan het eind van het jaar wordt gesloten.

Mogelijke alternatieven

Zelensky bekritiseerde de Slowaakse premier Robert Fico voor het benadrukken van economische belangen boven de menselijke kosten van oorlog, door te stellen dat discussies over financiën tijdens een conflict ongevoelig aanvoelen gezien het verlies aan mensenlevens. Hij stelde een alternatief voor: Oekraïne zou openstaan voor het faciliteren van de doorvoer van gas uit een ander land via zijn infrastructuur om Europa te bereiken, op voorwaarde dat er absolute zekerheid is dat het niet slechts om een nieuwe merknaam voor Russische brandstof gaat.

Er is gespeculeerd over de mogelijke levering van gas door Azerbeidzjan via dezelfde infrastructuur. Zelensky verwierp dergelijke plannen echter en beweerde dat elk scenario waarbij Rusland als bron betrokken is, onaanvaardbaar zou zijn. De EU meldt dat Slowakije 69 procent en Oostenrijk 60 procent van zijn gasimporten in 2023 uit Rusland betrok.

De reactie van Moskou en speculaties over de toekomst van Gazprom

Moskou heeft de beslissing van Oekraïne om de overeenkomst te beëindigen veroordeeld en beweert dat Kiev zijn Europese bondgenoten verraadt door de betaalbare energievoorziening te verstoren. Poetin verklaarde dat een nieuwe gasdoorvoerovereenkomst met Oekraïne onwaarschijnlijk was, maar dat Rusland zou volharden. Hij hield vol dat Gazprom, de Russische energiereus, zou overleven ondanks de financiële uitdagingen als gevolg van de drastische vermindering van de Russische gasaankopen door de EU.

Geschiedenis en context

Na de Tweede Wereldoorlog wijdden Sovjet- en post-Sovjetleiders tientallen jaren aan de bouw van een energienetwerk dat Rusland verbond met Duitsland, de grootste economie van Europa. Op het hoogtepunt leverde Rusland 35 procent van het gas in Europa. Sinds het begin van de oorlog in Oekraïne in 2022 heeft Gazprom marktaandeel verloren aan Noorwegen, de Verenigde Staten en Qatar. Poetin beweert dat de westerse sancties tegen Russisch LNG een tactiek zijn om hun eigen leveranciers te beschermen tegen concurrentie. Hij erkent de uitdagingen die deze sancties met zich meebrengen, maar heeft er vertrouwen in dat Rusland stand zal houden.

Wil je toegang tot alle artikelen, geniet tijdelijk van onze promo en abonneer je hier!